Eeuwenlang kende Albanië buitenlandse heersers: Grieken, Romeinen, Turken. Maar de volksmuziek bracht soelaas. De hoofdzakelijk agrarische bevolking vond er een ideaal middel in om de eigenheid te bewaren, een manier ook om weerstand te bieden. De vlucht voor het oorlogsgeweld klinkt vandaag nog in veel liederen door. Emotie en pijn verwerkt in pakkende melodieën.
De Shkumbin-rivier verdeelt het land geografisch en cultureel in twee. De eenstemmige muziektraditie van de noordelijke Geg-bevolking klinkt heldhaftig, ongepolijst. Ze contrasteert sterk met de polyfone traditie van Tosken en Labben in het zuiden. De toon is hier zachter en lyrischer; zowel het instrumentale als het vocale repertoire ademen er ontspanning en vriendelijkheid uit. Inhoudelijk beslaat het liedrepertoire zowat alle genres, van balladen over dans- en drinkliederen tot poëtische, satirische en erotische gezangen. Toch kent elke regio zijn eigenheid, nog versterkt door de mondelinge traditie. Geen schriftelijke bronnen dus, geen bladmuziek.
Rond het begin van de 17de eeuw bereikte de Albanese polyfonie haar artistiek hoogtepunt. Niet toevallig was de weerstand tegen de Ottomaanse bezetting toen het grootst. Een aantal zuidelijke streken rond Vlorë, Sarandë, Përmet en Gjirokastër zijn nog altijd bekend om hun drie- en vierstemmig repertoire. Het spreekwoord van de Labben indachtig, is “alleen maar alleen, met twee maak je ruzie, met drie ga je zingen”.
Een bindende ondertoon ondersteunt de verschillende partijen. Bij de Labben evolueren die stemmen gelijktijdig, gebaseerd op dissonante samenklanken. Bij de Tosken echter gaat het er allemaal veel onafhankelijker, veel vrijer toe. Of om het kernachtig uit te drukken: verticale versus horizontale polyfonie.
De familie Lela woont in het stadje Përmet, in het zuidoosten van Albanië. Voor muzikanten een buitengewone streek, aangezien ze het grensgebied vormt tussen de regio van Labben en Tosken. In Brussel laat deze zigeunerfamilie ons dan ook van beide tradities genieten. Een uitstekend ensemble dat nu eens ingehouden, dan weer plagerig loslatend klarinet, accordeon, luit en percussie speelt.
De familie Lela uit Përmet. Meerstemmige tradities uit Albanië. Op zaterdag 30/1 om 20 u.30 in de Brigittinenkapel, Visitandinenstraat in Brussel. Tickets en info: (02) 507.82.00.
Radio 3 neemt dit concert op en zendt het later uit in “Een Oor op de Wereld”.
Johan Van Acker
