Wie zijn eigen auto of huis verhuurt wanneer hij die niet gebruikt, participeert aan de deeleconomie. Volgens Koen Frenken stimuleert dat de ongelijkheid.
De deeleconomie is populair. Dankzij allerlei internetapps kunnen we goedkoop producten of diensten van andere particulieren gebruiken. Velen zien hierin een gouden kans. Volgens voorstanders leidt de deeleconomie tot meer duurzaamheid en meer economische kansen op microniveau, los van de grote bedrijven. Maar volgens Koen Frenken, hoogleraar aan de universiteit van Utrecht, leidt zij tot meer sociale ongelijkheid.
U beweert dat de deeleconomie leidt tot een Piketty-effect. Wat bedoelt u daarmee?
KOEN FRENKEN: Volgens de Franse econoom Thomas Piketty hebben mensen met een groot vermogen een voordeel omdat het rendement dat zij daarop verdienen hoger is dan de stijging van de lonen. Als je met bezit ook nog eens extra kunt verdienen via de deeleconomie dan vergroot dat de sociale ongelijkheid. Want in wezen is het erg simpel: wie niets bezit, kan niets delen. Natuurlijk kunnen mensen met weinig bezittingen dankzij de deeleconomie goedkoper een wagen huren, maar de eigenaars profiteren veel meer. Vooral huizenbezitters zijn de echte winnaars. Op plaatsen waar Airbnb succesvol is, stijgen de vastgoedprijzen.
De deeleconomie is niet zo sociaal als vaak gedacht wordt?
FRENKEN: Het begon als een sociaal proces. Denk aan huizenruil en couchsurfing (gratis bij mensen logeren, nvdr.). Maar inmiddels gaat het steeds meer om het besparen of verdienen van geld. Dat kan ten koste gaan van het uitlenen van je spullen aan familie of vrienden. En ten koste van menselijk contact. Er ontstaan bedrijfjes die taken willen overnemen van mensen die via Airbnb een woning aanbieden. Je hoeft de toeristen die in jouw woning zitten helemaal niet meer te zien als je zo’n bedrijfje inhuurt. Voor de deeleconomie geldt bovendien: soort zoekt soort. We hebben het liefst te maken met mensen die op ons lijken. Deelplatformen staan anonimiteit meestal niet toe. Daardoor kun je discrimineren. Dat kan ertoe leiden dat gekleurde mensen minder geld kunnen vragen. Misschien is anonimiteit wel een voordeel.
Waarom durven mensen het aan om via een internetplatform hun huis of wagen te delen met een wildvreemde?
FRENKEN: Traditioneel wekken bedrijven vertrouwen door een reputatie op te bouwen en zich te houden aan de regels. In de deeleconomie krijg je niet te maken met bedrijven maar met andere consumenten. Sommige platforms, zoals Airbnb en BlaBlaCar, proberen extra vertrouwen te scheppen door bemiddeling te combineren met een verzekering. Een belangrijke waarborg zijn de beoordelingen. Daarmee bouw je een reputatie op. Mensen die goede beoordelingen krijgen op Airbnb kunnen meer geld vragen als ze een kamer of huis verhuren en goedkoper ergens verblijven als ze willen huren. Een beoordeling is geld waard en daarom zou je ze eigenlijk mee moeten kunnen nemen. Dat kan nu niet. Stel dat een platform te veel commissie gaat rekenen, dan kun je niet met je beoordelingen verhuizen naar een concurrent.
Denkt u dat de deeleconomie een grote vlucht zal nemen?
FRENKEN: De deeleconomie levert de gebruikers financiële voordelen op. Daarenboven is het voor bedrijven simpel en goedkoop om zo’n platform op te zetten. Je hoeft alleen te investeren in software, de spullen worden geleverd door de consumenten. Verder versterkt het fenomeen zichzelf. Hoe meer gebruikers, hoe meer keuze, wat weer tot meer geïnteresseerden leidt.
In combinatie met het internet of things kan de deeleconomie heel erg groot worden. Volgens mij zal er binnenkort in alles wat we kopen een chip zitten die verbinding kan maken met internet. Denk aan auto’s en fietsen, maar ook aan koffiezetapparaten of kleding. Als een auto, fiets of boot verbinding heeft met internet kunnen we ze een stuk makkelijker beschikbaar stellen. We hoeven anderen niet eens de sleutel te geven, want via internet zullen we onze auto van op een afstand kunnen ontgrendelen. Binnenkort zullen we naast onze eigen agenda, ook een agenda hebben voor onze wagen of fiets. Elke week zullen we invullen wanneer we van die spullen gebruik willen maken en de rest van de tijd kunnen anderen ze huren.
De deeleconomie wordt geassocieerd met duurzaamheid. Is het echt zo goed voor het milieu?
FRENKEN: Het is niet zo positief als vaak gedacht. Airbnb bijvoorbeeld stimuleert het toerisme. Als mensen meer gaan vliegen omdat ze ergens goedkoop kunnen verblijven, leidt dat tot meer verbruik van kerosine. Van autodelen is uit onderzoek gebleken dat het wel goed is voor het milieu. Als mensen uiteindelijk veel minder zouden bezitten omdat ze veel meer huren, zal dat wel grote effecten hebben. Dan hoeft er immers een stuk minder geproduceerd te worden.
DOOR ELISA HERMINADES – ©Trouw
‘De deeleconomie kan leiden tot discriminatie.’
