Het ANC won de verkiezingen. Ondanks de president.
Zelden was de verkiezingsuitslag van een democratisch land zó voorspelbaar als vorige week in Zuid-Afrika. Op 14 april gingen ruim zestien miljoen geregistreerde kiezers naar de stembus om een dag later bevestigd te zien wat ze vooraf al wisten: het African National Congress (ANC) is nog altijd met afstand de populairste partij van het land. Bij de derde vrije parlementsverkiezingen na de afschaffing van de apartheid, behaalde de partij van president Thabo Mbeki bijna zeventig procent van de stemmen – net iets meer dan de vorige twee keer.
Oppositiepartij Democratic Alliance (DA), die rekende op een vijfde van de stemmen, bleef hangen op slechts 12,4 procent. Lijsttrekker Tony Leon toonde zich niettemin tevreden. Zijn partij is gegroeid en wist dit jaar meer zwarte kiezers te mobiliseren. De echte verliezer is de Nuwe Nasionale Party. De voormalige apartheidspartij, die Zuid-Afrika van 1948 tot 1994 met ijzeren hand regeerde, werd met een schamele 1,7 procent bijkans weggevaagd.
Wie denkt dat het ANC de enorme zege te danken heeft aan de immense populariteit van haar lijsttrekker, heeft het mis. Ook in eigen land is president Mbeki niet onomstreden. Zijn partij, de bevrijdingsbeweging van weleer, wordt geprezen om de economische hervormingen en de verbeterde levensomstandigheden van de zwarte massa, terwijl Mbeki persoonlijk veel ‘ comrades’ uit de anti-apartheidsstrijd van zich vervreemdde door zijn falende aidsbeleid, een aarzelende houding tegenover Zimbabwe en een nogal afstandelijke bestuursstijl. ‘Wij hebben een regering ván de mensen, vóór de mensen en dóór de mensen – die wordt geleid door een president die niet houdt van mensen’, grapte de Zuid-Afrikaanse cabaretier Pieter Dirk Uys de afgelopen weken in een verkiezingsconference.
Met tweederde van de parlementszetels zou het ANC eigenstandig de grondwet kunnen aanpassen. DA-leider Leon vreest dat Mbeki in 2009 een ongrondwettelijke derde ambtstermijn zal ambiëren. Gezien de stelligheid waarmee het ANC de ‘verdachtmakingen’ van Leon van de hand wijst, lijkt dat niet waarschijnlijk. Een derde termijn van Mbeki zal bovendien niet worden geaccepteerd door de partners van het ANC in de ‘driepartijen-alliantie’, de communistische partij en de vakbond. Daarvoor heeft hij de laatste jaren te veel krediet verspeeld. De komende vijf jaar kan Thabo Mbeki proberen de critici de mond te snoeren. Op 27 april, de dag dat Zuid-Afrika tien jaar democratie viert, wordt hij opnieuw beedigd als president.
P.V.
