Begin januari kwam hij vrij, na zeven maanden cel wegens ‘majesteitsschennis’. De Marokkaanse journalist Ali Lmrabet is er niet milder door geworden.

Ali Lmrabet was hoofdredacteur van het verboden satirische weekblad Demain, dat ook in het Arabisch verscheen. Het naar Marokkaanse begrippen uiterst kritische blad, een doorslag van het Franse Le Canard Enchâiné, had een oplage van 55.000 exemplaren.

Een reeks artikelen over de financiën van het Marokkaanse hof, met bijhorende karikaturale tekeningen, gaf het Marokkaanse gerecht de kans om in te grijpen. Officieel luidde de klacht ‘majesteitsschennis en het aanvallen van de territoriale integriteit van het land’. Lmrabet werd veroordeeld tot drie jaar gevangenis. Vanwege zijn dubbele nationaliteit kreeg hij het aanbod om zijn straf in een Franse cel uit te zitten (en na een week vrij te komen). Hij weigerde, ging in hongerstaking en smokkelde zelfs artikelen naar buiten.

Na ruim zeven maanden in de gevangenis verleende koning Mohammed VI hem amnestie. ‘Ik heb niet gevraagd om die koninklijke amnestie’, zegt de journalist, eraan toevoegend dat vooral Amerikaanse druk hem zijn vrijheid opleverde.

‘Ik ben behandeld als een crimineel, terwijl ik gewoon mijn werk als journalist doe en netjes belastingen betaal. Ik geef informatie door zonder zelfcensuur en we publiceren satirische tekeningen. Het is opmerkelijk dat in Marokko de islamitische en zelfs fundamentalistische kringen deze satire accepteren, maar het regime én de zogenaamde progressieve kringen niet. Karikaturale tekeningen vinden zij smaad. Daarmee geven ze aan dat ze de regels van het democratische spel niet aanvaarden. De zogenaamde progressieven ademen en spreken als de machthebbers van een bananenmonarchie.’

Genadeloos sabelt Lmrabet het beeld neer dat Marokko graag aan de buitenwereld verkoopt, dat van een modern en democratisch land mét persvrijheid. ‘Ik geef u één klein voorbeeld. Hassan II, de vader van de huidige koning, heeft tussen 1970 tot zijn dood in 1998 niet één journalist gevangengezet. Koning Mohammed VI heeft er op vier jaar tijd al zes opgesloten. Vandaag zit er nog steeds een journalist tien maanden vast voor smaad aan een parlementslid. Over welke vrijheid van meningsuiting hebben we het dan? Mijn geëmigreerde landgenoten die denken dat Marokko is veranderd, zouden maar weer in Marokko moeten komen leven. Zij informeren zich via de twee nationale tv-zenders die alleen propaganda uitzenden – privé-stations zijn er niet. Als mijn landgenoten zich zouden informeren via de onafhankelijke Marokkaanse pers of radio, zouden ze zich realiseren dat Marokko een dictatuur met een democratische façade is.’

‘Men zegt ook dat vrouwen meer rechten kregen onder de huidige koning’, vervolgt Lmrabet. ‘Maar vergeet niet dat de minister voor Islamitische Zaken, direct onder het gezag van de koning, dit eerst vier jaar lang heeft tegengehouden. En vergeet niet dat in sommige regio’s in ons land ruim 90 procent van de vrouwen analfabeet is. Je kunt hen alle rechten van de wereld geven, veel vrouwen kennen hun rechten toch niet. Ongeveer 70 procent van de Marokkaanse bevolking is analfabeet. Dát is het echte probleem van Marokko. De bevolking zou eerst moeten leren lezen en schrijven om te kunnen vernemen wat er in Marokko misloopt. Maar dit zogenaamde moderne regime wil niet dat haar bevolking alfabetiseert. De machthebbers weten heel goed dat dit het politieke bewustzijn zou vergroten. De burgers zouden zich vragen stellen over dit regime: “Wat is dat met die koning die een absolute feodale macht heeft, een koning die heerst, regeert, gouden zaken doet én de chef van het geloof is?” De grondwet stelt letterlijk dat de koning “heilig” is, zoals God dus. Maar ook analfabeten begrijpen satirische tekeningen, daar ligt een deel van het probleem.’

De aanslagen in Madrid

Ali Lmrabet woont tijdelijk in Spanje, maar wil terug naar Marokko en om daar weer kranten uit te geven. ‘Voorts publiceer ik binnenkort een boek, Zeven maanden in de gevangenis van Sidna. Sidna is een soort algemene koosnaam voor de koning en betekent ‘onze heer’. Nee, dat is niet moedig, dat is gewoon mijn recht. Ik beledig niemand, ben niet corrupt, heb geen Zwitserse bankrekeningen en ik slaap goed. Het is het regime dat iets te vrezen heeft.’

Na de aanslagen in Madrid waren er veel arrestanten met Marokkaanse nationaliteit. Speelt het fundamentalisme in Marokko een grote rol? ‘Men zegt in het Westen altijd dat aan de Marokkaanse monarchie niet geraakt mag worden omdat dat in de kaart van de fundamentalisten zou spelen. Maar ondanks dit jarenlange discours stel ik vast dat er in Marokko meer moslimfundamentalisten zijn dan tien jaar geleden. Dat er veel Marokkanen betrokken waren bij de aanslagen in Madrid betekent ook dat deze groepen in Marokko aan elke controle ontsnappen. Waarom zijn deze groepen er? Omdat er enorme socio-economische problemen zijn, mensen geen perspectief hebben en de islamfundamentalisten hen van alles voorspiegelen. En ook omdat de dossiers over Palestina en Irak de mensen kwaad maken. Als er morgen totaal vrije verkiezingen zouden zijn, stemt de meerderheid voor islamitische groepen. Niet omdat ze fundamentalist zijn, maar als proteststem. Net als extreem-rechts bij jullie. De enige uitweg is Marokko democratiseren. Het is daarom erg belangrijk dat Europa Marokko economisch blijft steunen, maar daar wel voorwaarden aan koppelt. Waarom zou dat delicaat zijn? Wil men positieve oplossingen of nog meer “Madrids”?’

Hans van Scharen

’70 procent van de bevolking is analfabeet: dát is het probleem van Marokko.’