Volgens Waals minister-president Jean-Claude Van Cauwenberghe (PS) koesteren de Vlamingen beter geen hoge communautaire verwachtingen. ‘De frustratie na de verkiezingen zal des te groter zijn.’

We treffen de huidige en waarschijnlijk ook volgende Waalse minister-president aan in het Elysette, zijn fraaie ambtswoning aan de oevers van de Maas in Namen. Jean-Claude Van Cauwenberghe (PS) heeft die dag al een gesprek met een welwillend Vlaams publiek in La Roche-en-Ardenne achter de rug, én een dubbelinterview voor de krant Le Soir, waarin hij samen met Brusselaar en partijgenoot Charles Picqué een nieuwe communautaire ronde afwijst en tegenover het Vlaamse communautaire eisenpakket een aantal voor de Vlamingen volstrekt onverteerbare claims plaatst. Samenwerking als het kan, confrontatie als het moet, zo luidt het motto van Jean-Claude Van Cauwenberghe, overtuigd federalist en compromisloos verdediger van de Waalse belangen. De communautaire tegenaanval van afgelopen weekend valt uiteraard in de categorie ‘confrontatie’.

jean-claude van cauwenberghe: De Walen verwachten dat van mij. Het is trouwens belangrijk dat de Brusselse kandidaat-minister-president en de Waalse minister-president samen, namens de socialisten, een verklaring afleggen. Een andere bedenking is dat communautaire thema’s bij ons geen enkele rol spelen in de verkiezingscampagne. Wij richten onze aandacht in de eerste plaats op het economische herstel van Wallonië, met thema’s als werkgelegenheid, onderzoek en investeringen. En wij zijn geen vragende partij voor nieuwe bevoegdheden. Zoals ik geschreven heb in mijn boek Choisir la Wallonie, voel ik me goed bij de bestaande regeling. We beschikken over alle instrumenten voor een volwassen federalisme, het komt er nu op aan ze ten volle te benutten.

In Vlaanderen lijkt de campagne vooral over communautaire kwesties te gaan. Alsof de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde de Vlamingen gelukkiger zal maken. Wij proberen ons met de echte problemen van de mensen bezig te houden, maar ondertussen is men aan de overkant voorbereidingen aan het treffen om ons een dolkstoot in de rug te geven. Daarom deze verklaring. Wij weigeren elke nieuwe communautaire koehandel.

Maar u weet toch dat er na 13 juni communautaire onderhandelingen komen, al was het maar over de in het federale regeerakkoord afgesproken onderwerpen.

van cauwenberghe: Daarover willen we praten. Met de hervorming van de Senaat of de regionalisering van de verkeersveiligheid zal het land niet instorten. Maar als de Vlamingen zich op mijnenvelden als de kinderbijslag, de gezondheidszorg of de vennootschapsbelasting willen begeven, dan zullen wij onder andere de uitbreiding van het Brussels Gewest, de overheveling van Voeren naar Luik, de afschaffing van de verplichte tweetaligheid voor Brusselse magistraten en een beurtwisseling tussen Vlamingen en Franstaligen voor het premierschap eisen. Want niemand hoeft ook maar één moment te denken dat de Franstaligen iets zullen aanvaarden dat hen zal verzwakken.

Voor de RTBF heb ik deelgenomen aan een programma waarbij je een dag doorbrengt op een vooraf onbekende bestemming. In mijn geval bleek dat het partijhoofdkwartier van CD&V, waar voorzitter Yves Leterme mij op het trottoir stond op te wachten. Ik heb die dag alle vergaderingen bijgewoond, met het uitvoerend comité, met de campagnemakers, met de parlementariërs, la totale. Telkens werd mij gevraagd hoe ik als uitgesproken federalist tegen grotere autonomie voor de regio’s gekant kon zijn. Het antwoord is eigenlijk heel eenvoudig: omdat we dan niet langer in een federaal, maar in een confederaal land wonen.

Het herstel van Wallonië vordert gestaag, we zitten nu halfweg de doelstellingen die het Toekomstcontract voor ogen heeft. Maar terwijl Vlaanderen ons de transfers verwijt, wil het zelf aan fiscale dumping doen door de vennootschapsbelasting te verlagen, en wil het de kinderbijslag regionaliseren, om ons financieel helemaal te wurgen. Dat is tegenstrijdig. De Vlamingen kunnen ons niet vragen door te gaan met de economische wederopbouw, en ons tegelijkertijd beroven van de middelen, namelijk de solidariteit, om die te verwezenlijken.

Voor die redenering valt misschien iets te zeggen, maar welke belangen heeft Wallonië in Halle-Vilvoorde te verdedigen?

van cauwenberghe: Op dit moment liggen de Walen daar inderdaad niet wakker van. Maar dat zal veranderen als we hen uitleggen dat de Vlaamse eis tot splitsing uitsluitend bedoeld is om de Franstaligen uit de Brusselse rand te verhinderen voor Franstalige lijsten te stemmen. En omdat dit ook voor ons een belangrijk symbooldossier is, zullen de Walen de rangen sluiten, zoals destijds met Voeren.

Alle Vlaamse partijvoorzitters hebben zich geëngageerd om de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde na de verkiezingen zo snel mogelijk door te voeren.

van cauwenberghe: En alle Franstalige partijvoorzitters hebben zich voor het tegenovergestelde geëngageerd.

Maar er is ook het arrest van het Arbitragehof over Brussel-Halle-Vilvoorde.

van cauwenberghe: ( schamper) Wat houdt ons tegen om het arrest van de Raad van State over de faciliteitengemeenten boven te halen? Nee, wat er ook van zij, dit wordt een politiek debat.

Ik zou willen dat de Vlamingen mij zien als degene die het meest heeft samengewerkt met Vlaanderen, maar ook als degene die in het overlegcomité het vaakst op de rem is gaan staan. Dat is ook wat de Walen van mij verlangen, dat ik goede relaties met Vlaanderen onderhoud, maar dat ik de vinger aan de trekker heb voor het geval de Vlamingen een bepaalde grens overschrijden.

Als morgen CD&V in de federale regering inbreekt, haalt u dan de trekker over?

van cauwenberghe: Ook CD&V zal met de Franstaligen moeten onderhandelen. Hun slogan, ‘de Vlamingen verdienen meer respect’, daar ben ik het mee eens – iedereen verdient meer respect. Maar als ze bij CD&V denken dat dit ook ‘minder respect voor de Walen’ betekent, kunnen ze het vergeten.

Leterme zegt dat hij niet in een Vlaamse regering stapt als het kiesarrondissement niet wordt gesplitst.

van cauwenberghe: Desnoods komen er nieuwe verkiezingen. Leterme mag zeggen wat hij wil. Er is in dit land nog nooit een hervorming doorgevoerd zonder een consensus. Tenzij dit een nieuw scenario is en Leterme aanstuurt op de Vlaamse onafhankelijkheid.

Maar dat geloof ik niet. Hoe verder de Vlamingen gaan in hun communautaire eisen, hoe groter de frustratie zal zijn de dag na de verkiezingen.

Als het herstel van Wallonië eenmaal een feit is, bent u dan wel bereid te praten over zaken als de sociale zekerheid?

van cauwenberghe: Maar hebben we ook geen permanente regels nodig in een federale staat? Trouwens, binnen nu en twintig jaar zou Vlaanderen wel eens in moeilijkheden kunnen geraken, dat is nu eenmaal de slingerbeweging van de geschiedenis.

De laatste tijd heb ik constant enkele cijfers in gedachten. ( laat een fiche zien) Uit het meest recente rapport van de RVA blijkt dat Vlaanderen 67 procent van de bruggepensioneerden telt, 71 procent van de loopbaanonderbrekingen en 68,2 procent van de tijdelijk werklozen. De helft van de Vlaamse uitkeringsgerechtigden zijn geen werkzoekenden. Deze cijfers heb ik altijd bij de hand. Want als je alleen het aantal werklozen van een regio in aanmerking neemt, schep je een vals beeld. De anderen krijgen toch ook geld van de staat?

Als Wallonië er weer bovenop is, zullen de financiële transfers van noord naar zuid natuurlijk lager liggen, maar tóch moeten er solidariteitsmechanismen blijven bestaan. In Vlaanderen zullen de bruggepensioneerden daarvan profiteren, in Wallonië andere categorieën van de bevolking.

Wallonië kruipt misschien uit het dal, maar de werkloosheid op de oude industriële as blijft ontstellend hoog: 21,9 procent in Luik, 23,9 procent in Charleroi, 20,6 procent in La Louvière en 24,3 procent – het nationale record – in Bergen. Wat kunt u voor deze mensen doen?

van cauwenberghe: Eerst wil ik iets zeggen over de algemene toestand van Wallonië. Sinds 1999 houdt onze economische groei gelijke tred met het Belgische en Europese gemiddelde. Veertig jaar lang is dat niet het geval geweest. In het algemene klassement bengelen wij weliswaar nog steeds aan de staart, belangrijk is dat we sinds 1999 niet verder achteruitgaan, in geen enkele sector.

Die algemene verbetering heeft nog geen weerslag op de werkgelegenheid. Maar wat wij geruststellend vinden, is dat we bijvoorbeeld inzake octrooien niet langer voor Vlaanderen hoeven onder te doen. Een grote handicap is echter dat 67,5 procent van de langdurig werklozen in Wallonië slechts een diploma lager middelbaar onderwijs heeft. In Charleroi zijn 300 onderzoekers in de biotechnologie aan de slag, maar dat soort banen zijn natuurlijk niet weggelegd voor iemand die zijn middelbare school niet heeft afgemaakt. Onze exportcijfers zijn goed, de economische groei is er, maar de transformatie van die nieuwe rijkdom in werkgelegenheid zal moeilijk zijn en tijd vergen.

Heeft Wallonië wel voldoende financiële middelen om al die werklozen beter te begeleiden, zoals werd afgesproken in het kader van de strengere controle van werklozen?

van cauwenberghe: Voor minister van Werk Frank Vandenbroucke (SP.A) moeten de Walen bewijzen dat ze beschikbaar blijven voor de arbeidsmarkt. Maar bij ons is dat een nogal surrealistische eis. Want als morgen de 40.000 werklozen van Charleroi mij komen opzoeken en vragen: ‘Meneer Van Cauwenberghe, waar zijn die banen die we geacht worden te aanvaarden?’, dan kan ik slechts antwoorden dat ik die niet heb. Meer en intensievere begeleiding zal hen niet automatisch aan werk helpen. In Vlaanderen is de situatie totaal anders, want daar is de helft van uitkeringsgerechtigden al gevlucht in stelsels als het brugpensioen.

Maar goed, de Waalse regering speelt het spel mee omdat ze wil laten zien dat de Walen geen luieriken zijn. En dus heeft de Waalse regering dit jaar 5 miljoen euro extra vrijgemaakt voor de vorming en begeleiding van werklozen. Ze heeft ook beloofd elke werkloze binnen drie jaar een individueel begeleidingstraject aan te bieden.

Maar u gelooft er niet echt in?

van cauwenberghe: Het aantal banen zal dankzij de economische heropleving zeker toenemen, maar nooit genoeg om dit enorme werklozenreservoir op te slorpen. Mijn grote vrees is dat veel werkzoekenden na alle inspanningen op het vlak van vorming en begeleiding nog steeds zonder baan zullen zitten. En wat hebben we dan bereikt? Alleen strengere controles.

Maar het economische herstel is wel het centrale thema in de Waalse verkiezingscampagne?

van cauwenberghe: De wederopbouw van Wallonië is eenieders obsessie. Er is alleen discussie over de manier waarop dat doel bereikt moet worden, en elke partij gelooft natuurlijk dat het herstel er sneller komt als ze zelf mee bestuurt. Vlaanderen kan zich misschien de luxe veroorloven tijd te stoppen in zaken die de mensen niet direct aangaan, zoals institutionele kwesties. Wij geloven echter dat Wallonië vandaag niets meer te winnen heeft bij nieuwe stappen in de staatshervorming.

Maar Vlaanderen heeft, in tegenstelling tot Wallonië, wellicht juist wél bijkomende bevoegdheden nodig om zijn welvaart veilig te stellen.

van cauwenberghe: Niemand heeft mij er al van kunnen overtuigen dat de bestaande regels Vlaanderen niet in staat stellen om economisch een hoge vlucht te nemen. Vlaanderen zal zijn welvaart alleen kunnen behouden als het een creatieve regio wordt en de theorieën van Richard Florida toepast.

U ook al?

van cauwenberghe: Zeer zeker. Ik leer de Walen dat het aantal rockgroepen en homonetwerken voor een regio even belangrijk is als haar bruto binnenlands product. Florida heeft gelijk dat creativiteit de motor is van economische groei. Vlaanderen beschikt op dat vlak toch over sterke troeven. Maar denkt u nu echt dat wij zullen dulden dat Vlaanderen een eigen vennootschapsbelasting invoert? Vlaanderen zou zich beter op de echte uitdagingen concentreren. Er komen steeds meer Vlaamse bedrijfsleiders naar Wallonië die zeggen dat het onmogelijk is geworden om in Vlaanderen te ondernemen, omdat ze verstikt worden door de milieuregels, door de paperassen, door de structuren. Vlaanderen zou dus beter ook wat meer soepelheid aan de dag leggen tegenover het bedrijfsleven, in plaats van te denken dat institutionele hervormingen alle problemen uit de wereld zullen helpen.

Wat verwacht u van de verkiezingsuitslag in Wallonië?

van cauwenberghe: Het meest waarschijnlijke scenario is dat de PS na de verkiezingen meester van het politieke spel zal zijn.

Er doen hardnekkige geruchten de ronde dat de PS zeker in Brussel, maar ook in Wallonië, de MR voor het CDH wil inruilen.

van cauwenberghe: Onze militanten voelen wel wat voor een regering met een linkser profiel, maar we hebben met deze paars-groene regering toch ook goed werk verricht. Alle opties liggen dus open, althans voor de PS.

Kan een eventuele federale coalitiewissel gevolgen hebben voor de Waalse regering?

van cauwenberghe: Normaal gesproken zouden we een Waalse regering moeten kunnen vormen zonder ons iets van de federale aan te trekken. Ik ben zoals u weet een van de zeldzame tegenstanders van het laten samenvallen van regionale en federale verkiezingen. En ondanks de destabilisering en verwarring die nu lijken te ontstaan, ben ik nog niet van mijn federalistische geloof afgevallen. We weten immers niet wat er gaat gebeuren. Misschien blijft morgen de federale regering gewoon aan en vormen Wallonië en Vlaanderen elk apart een verschillende regering. Maar het kan natuurlijk ook dat de asymmetrie wordt doorgetrokken naar het federale niveau. Want Louis Michel blijft ook in een regering zonder de VLD, daarvoor durf ik mijn hand in het vuur te steken.

Door Han Renard

‘In Vlaanderen lijkt de campagne vooral over communautaire kwesties te gaan. Alsof de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde de Vlamingen gelukkiger zal maken.’