Het wordt drummen voor een zitje in de Europese Unie. In Salzburg maakten vorige week een tiental Oost-Europese regeringsleiders hun opwachting.
Twee dagen na de Navo-top in Madrid verzamelde Salzburg een indrukwekkende rist premiers en presidenten rond de tafel. Op één na kwamen ze allemaal uit Centraal- en Oost-Europa en het belangrijkste punt op de dagorde was het lidmaatschap van de Unie. Hun gesprekspartner was de Belgische premier Jean-Luc Dehaene, die door de voorzitter Klaus Schwab van het World Economic Forum was aangezocht om het standpunt van de Unie te formuleren. Dehaene ging met plezier op de uitnodiging in. Het Forum is een prestigieus podium en geeft de deelnemers de kans om interessante contacten te leggen. Mooi meegenomen voor Dehaene, want de Europese campagne van de premier dijt steeds verder uit. Na enkele trips in Centraal-Europa vertrekt hij begin juli naar Oekraïne en in september volgt een tweedaagse naar Bulgarije. In de Wetstraat 16 wordt aan een heuse Ostpolitik gewerkt.
Over de uitbreiding van de Navo is de jongste weken veel lobbywerk verricht. Onder meer door België dat, net zoals Frankrijk en Italië, graag van de eerste keer ook Roemenië had ingelijfd in de militaire alliantie. Waarom België zich daar zo intens voor inzette, is niet echt duidelijk, maar de goede persoonlijke relaties van president Emil Constantinescu met vele Belgische christen-democraten speelden een belangrijke rol. Constantinescu kwam als oppositiefiguur geregeld naar België en bekent zich tot de christen-democratie.
De verruiming van de Europese Unie dient zich aan als een even delicate operatie als die van de Navo. Om al te grote heibel te vermijden, wordt erop aangedrongen dat de Unie strikt objectieve criteria zou hanteren. In Salzburg zette Dehaene die stelling nog eens dik in de verf. ?Het is wenselijk dat de Unie de uitbreiding op een andere manier aanpakt dan de Navo, waar vooral subjectieve normen werden gehanteerd.? Welke die normen waren, hield Dehaene echter voor zich en niemand van de Oost-Europese landen die er hem om vroeg.
BESPAREN OM TE VERRUIMEN
Het is maar de vraag of het er binnen de Unie minder arbitrair aan toe zal gaan dan binnen de Navo. De verruiming is immers een explosieve materie die de werking van de hele Unie overhoop kan halen. Voor alle lidstaten wordt het dossier alleszins een staatszaak. Voorafgaandelijk moet de stemverhouding tussen de leden worden aangepast en het vetorecht verder worden uitgehold, zoniet dreigt de Unie in totaal immobilisme weg te zinken. Op de Top van Amsterdam mislukte een eerste poging daartoe compleet. Even moeilijk wordt het financieel luik van de hele operatie. Zonder verandering van de spelregels, zeker inzake de betoelaging van de landbouw, mondt de uitbreiding uit in een onoverzichtelijke financiële krach. De bevoegde landbouwcommissaris Franz Fischler heeft nu een plan klaar om de EU-subsidies jaarlijks met ruim 150 miljard frank te verminderen. De erg militante Franse beroepsgroep die zich in het verleden herhaaldelijk onderscheidde met gedurfde acties tegen besparingen, reageerde al verbolgen en noemde het plan een ?aberratie?.
Een andere sector die het zal moeten ontgelden, is de regionale hulp, goed voor 8.000 miljard frank in de periode 1994-1999. Dat enorme bedrag zal niet verminderen, maar wel over een groter aantal landen worden uitgesmeerd. Griekenland, Portugal en Spanje puren er nu het meeste voordeel uit, en hebben er dus belang bij om het aantal nieuwe lidstaten zo klein mogelijk te houden. Een confrontatie met de zogenaamde ?Club Med? hangt bijgevolg in de lucht. Drie landen Polen, Tsjechië en Hongarije : niet toevallig de drie die hun ticket voor de Navo kregen treden quasi zeker met de eersten de Unie binnen. Op beide oren slaapt ook Cyprus, dat al jaren in de wachtkamer zit. Binnen de commissie is echter slechts een minderheid actief om ook met Slovenie en Estland onderhandelingen te starten. De beslissing valt op de raad van regeringsleiders in december in Luxemburg.
In Salzburg kregen de tien presidenten of eerste-ministers elk vijf minuten om hun dossier te bepleiten. Dat werden dus evenveel reclamespotjes die allemaal eindigden met de hoop om zo vlug mogelijk lid van de Unie te worden. ?Vissen moet u ons niet geven, wel moet u ons leren hoe we ze moeten vangen,? concludeerde de president van Moldavië, Petru Luchinski, in alle onschuld. Het besef dat in Europa elk ogenblik een visserij-oorlog kan uitbreken wegens een te veel aan vissers, dat komt later wel.
Ook in Oost-Europa zijn de normen van Maastricht een begrip. Zowel Roemenië als de Baltische staten benadrukten dat ze ernaar streven ze zo vlug mogelijk te realiseren. Als je de eerste-minister van Litouwen mag geloven, is zijn land haast rijp voor de muntunie. ?Het begrotingstekort bedraagt slechts 1,5 procent. Bovendien hebben we zowat alle industrieën en activiteiten geprivatiseerd, die daarvoor in aanmerking komen.?
In zijn repliek beperkte Dehaene zich wijselijk tot de algemene principes en een mooie intentieverklaring. Tony Blair imiterend, zei hij dat het nieuwe Europa zich in een beslissende fase bevindt. De premier gaf ook een verklaring waarom de verruiming van de Unie zoveel trager verloopt dan die van de Navo. ?De militairen luisteren naar bevelen, de economie niet.?
P.G.
Van links naar rechts op het World Economic Forum : Freeman van de Britse Global Investment Banking, de Russische minister Yasin, de Poolse minister Belka en Klaus Mangold van Daimler Benz : de economie aanvaardt geen bevelen.
