Experts kunnen van tevoren voorspellen in welke domeinen nieuwe btw-carrousels zullen opduiken. Toch slaagt men er binnen Europa maar niet in om deze dure vorm van fraude uit te roeien. ‘De internationale samenwerking loopt nog volledig mank’, zegt Europarlementslid Bart Staes (Groen!) in een rapport over de toekomst van de btw.
Btw-carrousels zijn zo oud als de btw zelf. Voor België is dat veertig jaar: de Belasting op Toegevoegde Waarde werd hier in 1971 ingevoerd. Pas toen de binnengrenzen van de Europese Gemeenschap in 1993 werden opgeheven, kwamen btw-carrousels pas echt goed van de grond. Omdat de verschillende lidstaten uiteenlopende btw-tarieven hanteren, besliste men voor het gemak om de handel binnen de EU vrij te stellen van btw. Enkel in het land van de eigenlijke verkoop wordt de btw geheven en verwerkt. Btw-fraudeurs kregen daarmee de vrije hand om telkens in de nieuwste sectoren btw-fraudecircuits op te zetten.
Het btw-systeem is simpel. Binnen eenzelfde lidstaat zal een leverancier btw aanrekenen aan zijn klant en zal hij, gesteld dat hij rechtgeaard is, de ontvangen btw doorstorten aan de nationale schatkist. Als zijn klant ook een bedrijf is, kan die de betaalde btw terugvorderen van de staat. Het is de eindverbruiker die voor de btw zal opdraaien: hij kan haar niet terug- vorderen.
Bij een verkoop tussen verschillende lidstaten loopt het iets ingewikkelder. De goederen circuleren er vrijgesteld van btw. Een fraudeur kan dus goederen invoeren uit een andere lidstaat waarvoor hij per definitie geen btw betaalt. Door ze te verkopen in zijn eigen land, kan hij de btw aanrekenen zonder haar terug te storten aan de schatkist. Nadien kan hij spoorloos verdwijnen met de btw op zak.
Bij carrousels loopt het nog ingewikkelder. Er zijn verschillende bedrijfjes bij betrokken en de goederen die btw-vrij worden aangekocht in een andere lidstaat, worden nadien meermaals verkocht, btw inbegrepen. De verschillende partijen kunnen de btw ofwel van de staat terugvorderen, of haar gewoon niet aangeven. Dat is de kern van btw-fraude. Tegen de tijd dat de fraude wordt op-gespoord, zijn de fraudeurs al lang onvindbaar.
‘De trage opsporing blijft een van de grote problemen’, aldus Europarlementslid Bart Staes, verslaggever van een parlementair advies over de toekomst van de btw. ‘Om te beginnen, zijn het de lokale belastingdiensten die controles moeten doorvoeren, wat niet altijd even grondig gebeurt. Daarnaast moeten ze de informatie die ze vergaard hebben, zo spoedig mogelijk aan de betrokken lidstaten doorspelen. Helaas werken niet alle landen mee. Vooral de samenwerking met zuiderse landen zoals Portugal en Griekenland laat te wensen over.’
Een bijkomend probleem is dat de Europese richtlijnen lang niet in alle lidstaten zijn omgezet, met als gevolg een kakofonie aan regels. Bovendien is de btw-wetgeving vaak enkel beschikbaar in de eigen taal. Staes pleit daarom voor een omzetting naar drie werktalen, Frans, Engels en Duits.
Hap uit de begroting
De omvang van de btw-fraude is aanzienlijk. Staes: ‘Op de totale fiscale fraude in de Europese Unie, die jaarlijks 200 à 250 miljard euro bedraagt, is 80 tot 100 miljard euro toe te schrijven aan fraude met btw. Dat is zowel nadelig voor de schatkist van de individuele lidstaten, alsook voor de Europese begroting die jaarlijks btw-inkomsten van de lidstaten ontvangt: 16,6 miljard op een begroting van 126 miljard.’
Btw-fraude is zorgwekkend en duikt steeds weer op in de nieuwste sectoren. Zo zorgden btw-carrousels met CO2-emissiecertificaten voor gigantische verliezen voor bepaalde lidstaten. Europol schat de niet-aangegeven btw door carrousels met CO2-emissiecertificaten op minstens 5 miljard tussen half 2008 en 2009. Fraudeurs kochten emissiecertificaten van bedrijven in andere lidstaten, zonder btw. Ze transfereerden die naar het land waar ze zelf geregistreerd waren en verkochten ze aan malafide handelaren via verschillende bufferbedrijven. De tussenhandelaars staken de btw op zak en verdwenen. Frankrijk, Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland werden zwaar getroffen door de fraude.
‘Parijs reageerde heel snel door de btw tot nul te reduceren’, zegt Antoine Buedts, voormalig BBI-ambtenaar (Bijzondere Belastinginspectie) die meewerkte aan het rapport van Staes. ‘Een pertinente maatregel, maar het gevolg was dat de markten verder werden scheefgetrokken en het aantal misbruiken vermenigvuldigde.’
Btw-carrousels lijken onuitroeibaar. Elke nieuwe markt – voor iPads, gms-toestellen of flatscreens – zorgt voor de oprichting van nieuwe btw-carrousels. Experts kunnen trouwens voorspellen in welke markten de carrousels zullen opduiken. Na de fraude met CO2-emissierechten wordt de vrije markt van elektriciteit en gas wellicht het nieuwe doelwit. Eind 2009 al stelde de Franse antiwitwascel een onderzoek in, nadat veel bedrijfjes zich hadden aangediend als marktpartij voor de EPEX SPOT, een gemeenschappelijke energiebeurs voor Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Zwitserland. Via EPEX wilden ze kennelijk elektriciteit over de grenzen heen verkopen en de btw opstrijken.
‘De Commissie wil tegen eind 2011 een groenboek publiceren met een nieuw omvattend btw-stelsel dat robuust genoeg is om het hoofd te kunnen bieden aan al dat soort fraudemechanismen’, zegt Bart Staes. Btw-fraude moet binnen het Europees recht uniform gedefinieerd worden. Hetzelfde geldt voor de administratieve sancties, zodat deze vorm van fraude juridisch en grensoverschrijdend vervolgd kan worden.’
Op Europees niveau werden al verschillende initiatieven genomen om de btw-carrousels in te dijken. Een databank voor de elektronische uitwisseling van btw-gegevens zoals de geldigheid van btw-nummers en informatie over intracommunautaire leveringen, VIES genoemd (VAT Information Exchange System), was een eerste stap. Maar ook daar moeten de gegevens sneller worden doorgegeven en moet het systeem toegankelijker worden, zo klinkt het.
Verder is er de oprichting van Eurofisc in november 2010, een samenwerkingsverband tussen de fiscale administraties, naar het model van Europol. Helaas lijkt dat voorlopig een zeer gesloten clubje dat nauwelijks rapporteert aan het parlement.
De allerbelangrijkste stap die men zou kunnen zetten, is het laten verdwijnen van de btw op de factuur, in het jargon de ‘verlegging van de heffing’ genoemd, die door de Britten al zeer succesvol werd toegepast, aldus Staes. Het is het ei van Columbus: het komt erop neer dat malafide leveranciers de btw niet meer zelf in handen krijgen. De heffing wordt verschoven van de factuur naar de aangifte. De leverancier kan nooit meer aan de haal gaan met de btw van zijn klant, want die wordt niet aan hem betaald.
‘Een schitterende maatregel die niet alleen doeltreffend zou zijn in de fraudebestrijding. Hij zou ook de administratieve rompslomp voor producenten en handelaren verminderen. Voor sectoren als audio- en videoapparatuur, voedingsmiddelen en dranken, computerhardware en microprocessoren, mobiele telefoons, textiel en auto’s zou een dergelijk systeem zeer heilzaam zijn’, aldus Bart Staes. Hoe duurder de toestellen, hoe hoger de btw die circuleert. En zolang die effectief wordt betaald, is de kans op fraude groot.
DOOR INGRID VAN DAELE
