In ‘De kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Mark Eyskens over de peilingen, de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde, de foto’s van Iraakse gevangenen, en het belang van het Stabiliteitspact.
Mijnheer Eyskens, de peiling van ‘Le Soir’ bevestigt die van ‘De Standaard’: grote winst voor CD&V/N-VA, zwaar verlies voor de VLD.
MARK EYSKENS: Mocht deze tendens werkelijkheid worden, dan komt er in het Vlaams parlement een andere meerderheid aan het bewind en ontstaat er een ernstig probleem voor de federale regering, vooral psychologisch. Als de partij van de eerste minister van de eerste plaats afzakt naar de vierde, is de premier zijn prestige en zijn moreel gezag kwijt.
Een cruciaal moment wordt het opstellen van de begroting 2005 in september. Een bijzonder zware klus, omdat er allerlei budgettaire tegenvallers zijn. De fiscale amnestie brengt heel weinig op, het inlijven van de pensioenreserves van Belgacom was een eenmalige operatie, en we staan voor forse bijkomende uitgaven voor onder andere de spoorwegen en de sociale zekerheid. Het zou weleens kunnen dat daarover een handgemeen ontstaat, en dat de socialisten Guy Verhofstadt (VLD) dwingen om zijn fiscale hervorming sine die uit te stellen. Daarmee zouden de liberalen hun gezicht helemaal verliezen en zit er voor hen niets anders op dan uit de regering te stappen.
Het Rekenhof formuleert kritiek op de begrotingsopmaak, onder meer op het in rekening brengen van het Zilverfonds.
EYSKENS: Het Rekenhof heeft gelijk, en er is daarnaast nog een heel belangrijk rapport van de OESO. Ik raad alle partijen aan om dat bij hun kiesbeloften te voegen. Er is ook het verslag van de Vergrijzingscommissie onder leiding van Theo Peeters, waaruit blijkt dat we uiterlijk over tien jaar geconfronteerd zullen worden met de negatieve effecten van de vergrijzing en de reductie van de actieve bevolking. Dat wordt een bijkomende kost ter grootte van 3,4 procent van het bbp: in Belgische franken uitgedrukt is dat ongeveer 340 miljard bijkomende overheidsuitgaven, die ergens moeten worden gevonden. Dat ziet er niet te best uit, zeker omdat onze openbare schuld zeer hoog blijft.
Het zijn essentiële en zorgwekkende signalen, waarover de regering in deze electorale periode in alle talen zwijgt. Net zoals ze vorig jaar heeft gedaan bij de federale verkiezingen. Twee weken later kwamen plotseling van alle kanten de slechte cijfers en vooruitzichten neerdwarrelen. Kan het zijn dat de achteruitgang van de VLD daar is begonnen?
Met de eis tot splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde ligt er plots ook een gevaarlijk communautair dossier op de regeringstafel.
EYSKENS: Het was een onredelijke eis om die splitsing nog vóór de verkiezingen door te voeren. Het Arbitragehof heeft tijd gegeven tot 2007. De splitsing is onafwendbaar in ons federaal systeem, al valt het Arbitragehof vooral over de schending van het gelijkheidsbeginsel voor de kiezers uit het arrondissement Leuven. Maar wat men aan de Vlamingen te weinig uitlegt, is dat die splitsing, indien er geen bijkomende maatregelen worden getroffen, nadelig is voor Vlaanderen. De Vlamingen zouden daardoor in de federale Kamer ten minste twee en mogelijk vier zetels verliezen, omdat er binnen de kleine kieskring Brussel-hoofdstad onvoldoende Vlaamse stemmen zijn om zetels te verwerven. Er moet dus een vorm van apparentering komen tussen Brussel en Halle-Vilvoorde, maar dan moet hetzelfde gebeuren voor de Franstaligen met Waals-Brabant. Dat wordt niet alleen politiek maar ook technisch een heel moeilijke aangelegenheid, die best in alle rust wordt aangepakt.
De Amerikaanse en Britse regeringen komen in opspraak door foto’s waarop Iraakse gevangenen gefolterd en vernederd worden.
EYSKENS: Wat daarop te zien is, is weerzinwekkend en schandalig, en bovendien uitermate dom. Om Churchill te parafraseren: ‘Zelden werd zoveel schade toegebracht aan zo velen door zo weinigen.’ Amerika lijdt kolossale psychologische en politieke schade bij de hele wereldopinie, door het wangedrag van wellicht maar een paar dozijn militairen die niet weten hoe ze gevangenen mogen behandelen. Dat de Amerikaanse regering deze wanpraktijken niet heeft voorkomen, en niet heeft ingegrepen bij het eerste alarm, is een blunder van formaat.
President George W. Bush had minister van Defensie Donald Rumsfeld onmiddellijk de laan moeten uitsturen en vervangen door Colin Powell. Die laatste is namelijk een man met een groot prestige en goede relaties bij de VN, en hij heeft over de oorlog in Irak altijd een gematigd standpunt ingenomen. Powell komt bovendien zelf uit een minderheidsgroep in de VS en kan dus op sympathie rekenen bij de Arabische bevolking, die zichzelf ook een underdog vindt. Op Buitenlandse Zaken had Bush Powell dan moeten vervangen door John Negroponte, de ambassadeur in de Veiligheidsraad die net is aangesteld als opvolger van Paul Bremer aan het hoofd van het interimbestuur in Irak. Negroponte heeft een ingebouwde link met de VN, wat essentieel is voor de toekomst van de VS.
De Amerikanen moeten ook dringend hun gevangenen in Guantanamo voor de rechter laten verschijnen. De mogelijke terroristen zullen dan veroordeeld worden, en wie onschuldig is, moet worden vrijgelaten. Het is voor Bush ook het uitgelezen moment om zijn land te doen aansluiten bij het akkoord van Rome, en om mee te werken met het nieuwe Internationale Strafhof in Den Haag. Dat zou het zwaar geschonden internationale vertrouwen in de VS wat opkrikken. Wat Bush, Rumsfeld en waarschijnlijk ook Dick Cheney nu doen is zich ingraven, met een soort bunkermentaliteit, en dat is contraproductief. Helaas scoort ook John Kerry, de Democratische presidentskandidaat, weinig goede punten. Hij profileert zich nauwelijks, ook niet in dit dossier, dat politiek gesproken een geschenk is voor wie de president wil aanvallen. Kerry gedraagt zich als een grijze muis en een stijve hark, stuntelt een beetje, en is blijkbaar niet bekwaam zich op te dringen als hét alternatief voor George Bush. Want let op: de Amerikaanse economie draait zeer goed, dat vinden veel kiezers misschien belangrijker dan de misdragingen van enkele militairen.
Het fiasco van de Amerikaanse Irakpolitiek wordt ondertussen steeds groter.
EYSKENS: Dat moet absoluut gekeerd worden. Niet alleen voor de Amerikanen zelf. Als de buitenlandse soldaten, van de VS of van de VN, uit Irak weggaan, worden de Irakezen overgeleverd aan een burgeroorlog waarin ze elkaar zullen uitmoorden. Het valt dan niet uit te sluiten dat de vrees van vader Bush bewaarheid wordt, namelijk dat de sjiieten aansluiting zoeken bij Iran en de Koerden onafhankelijk worden. Dan verdwijnt Irak, met al zijn olierijkdommen, van de kaart, en krijg je een destabilisatie van de hele streek. Er moet dus koste wat het kost een internationale troepenmacht ter plaatse blijven. De Europeanen hebben daar altijd voor gepleit, maar nu er een resolutie in die zin in de maak is, zijn ze al volop bezig hun staart in te trekken. Met de nieuwe Franse minister van Buitenlandse Zaken Michel Barnier op kop. Dat is een onaanvaardbare hypocrisie.
Ook Tony Blair deelt in de klappen van de Iraakse malaise.
EYSKENS: Blair is een geweldige politieke vechtjas, en is veel verstandiger dan Bush. Zijn probleem is dat zijn eigen Labour-achterban ongerust wordt door de slechte opiniepeilingen. Hij probeert nu het Europese dossier in zijn voordeel om te buigen, wat voor de Europese Unie dan weer een groot gevaar inhoudt. Want dat de Britten de Europese grondwet in een referendum goedkeuren, lijkt weinig waarschijnlijk, en dan moet de EU noodgedwongen verder met de slechte regeling van het Verdrag van Nice. Het is een goede zet van Blair om Chris Patten voor te dragen als voorzitter van de Commissie. Patten is een intelligent politicus die schitterend communiceert en een grote indruk maakt. De tegenwerping van Jacques Chirac dat hij geen Frans spreekt, is belachelijk.
Maakt België nog een kans op dat voorzitterschap? En wie moet onze nieuwe commissaris worden?
EYSKENS: Ik denk niet dat de topfunctie voor een Belg zal zijn. Zowel Guy Verhofstadt als Jean-Luc Dehaene (CD&V) worden als té federalistisch ingeschat. En als onze premier op 13 juni in eigen land een zware nederlaag zou lijden, zullen de Europese collega’s extra aarzelen. Wat de gewone commissaris betreft, vind ik dat Philippe Busquin (PS) het goed heeft gedaan: van mij mag hij blijven. Wetenschapsbeleid is een portefeuille waarop je je niet erg kunt profileren, maar die wel van het allergrootste belang is. Ik heb Busquin een paar keer meegemaakt in wetenschappelijke cenakels. Hij heeft ideeën en heeft meerdere positieve zaken verwezenlijkt. Hij is trouwens zelf een wetenschapper, een atoomgeleerde die in de politiek is verzeild. Om tal van interne redenen hoopt de VLD misschien Karel De Gucht (VLD) als nieuwe commissaris voor te dragen, maar als ze nog maar de vierde partij in Vlaanderen is, zal ze niet veel meer te eisen hebben.
De Europese Commissie waarschuwt zes van de nieuwe lidstaten omdat hun begrotingstekort te hoog oploopt.
EYSKENS: Ik heb de onderhandelingen over het Stabiliteitspact meegemaakt in Maastricht. De Duitsers waren daar de grote pleitbezorgers van, het is vrij cynisch dat ze nu zelf die bepalingen aan hun laars lappen. Net als de Fransen en de Italianen. Het Stabiliteitspact duldt drie procent begrotingstekort, wat vrij veel is en toelaat om in een periode van laagconjunctuur de economie te stimuleren. Maar we staan in Europa voor twee specifieke problemen: de financiering van de vergrijzing en de afbouw van de hoge openbare schuld. Dat zijn twee argumenten om heel voorzichtig om te gaan met begrotingstekorten. Mijn vrees is dat we zonder respect voor het Stabiliteitspact een disparate begrotingspolitiek krijgen, en we hebben al een disparate fiscale en sociale politiek. In een zo divergente context zal het steeds moeilijker worden om de eurozone in stand te houden.
Koen Meulenaere
‘Alle partijen zouden het OESO-rapport bij hun propaganda moeten voegen.’
