De Bronzen Adhemar en het Turnhoutse stripfestival vieren dit weekend hun 30e verjaardag. En dat allemaal dankzij één man die vrijwel uit kaders en potloodlijnen is opgetrokken: Jan Smet.
In 1977 was Jan Smet gewoon een Turnhoutenaar die een nine to five-job uitoefende als bibliothecaris en overdag een weggestoken bestaan leidde in de kelders van het Turnhoutse stadhuis. Weinigen wisten dat hij in zijn vrije tijd hoofdredacteur was van het eerste Vlaamse stripblad die naam waardig, Stripgids, sinds 1974 uitgegeven door de Nederlandse stripuitgever Cees Coenders uit Breda.
Smet ontdekte de stripwereld in 1963 tijdens zijn studententijd in Antwerpen. Grote artistieke verwachtingen koesterde de student handelswetenschappen toen nog niet bij het lezen van beeldverhalen. ‘Het was toen dát of naar de film gaan, iets anders bestond er niet om je te ontspannen. Strips lezen bleek gewoon minder tijd te kosten.’ Maar als volwassene begon Smet de strips die hij in zijn jeugd had gelezen anders in te schatten. ‘Ik keek met andere ogen dan die van een kind naar de strips en besefte plots de waarde ervan: potverdorie, dat is goed getekend, dat is echte kunst. De kunstwaarde van de strip zat volgens mij vooral in de unieke combinatie van tekst en tekeningen, die in geen enkele andere kunstvorm of medium op die manier werd gebracht. Ik zweer u: ik was ervan overtuigd dat ik de enige was die in die tijd de strip op die manier bekeek. Ik claimde die visie als mijn eurekamoment. Tot ik ontdekte dat er al in 1962 in Frankrijk tijdschriften en studies over strips werden gemaakt. Het waren vooral de Amerikaanse krantenstrips die voor mij een nieuwe wereld openden. Dat was pas een echte ontdekking!’
In 1974 kreeg Smet, die toen al schreef voor de striptijdschriften CISO en CISO-magazine van uitgever Cees Coenders, de vraag om CISO-magazine voort te zetten. Het werd al snel herdoopt tot Stripgids, een lowbudgetuitgave die ook aandacht zou besteden aan de Vlaamse strip. Drie jaar later lag ze aan de basis van de stripprijs die eerst de Stripgidsprijs zou heten – de latere Bronzen Adhemar/Vlaamse Cultuurprijs voor de Strip. Na 30 jaar is het niet overdreven om te zeggen dat Jan Smet de Vlaamse strip toen op de kaart heeft gezet.
De productie van Stripgids was een onmogelijke eenmansopdracht. Smet was (onbezoldigd) hoofdredacteur, journalist, fotograaf, eindredacteur, corrector en directiesecretaris van de redactie. Hij reed heel Vlaanderen en Nederland af om interviews af te nemen, teksten in te leveren, drukproeven op te halen, correcties aan te brengen, overleg te plegen met de vormgever et cetera. En dat in tijden zonder fax, laat staan internet. Hij hield het elf jaar vol, 1974 tot 1985, en leverde 32 Stripgidsen af.
In januari 1977 stond Smet in de Amsterdamse stripwinkel Lambiek toen uitbater Kees Kousemaker naar hem toestapte met de boodschap dat Willy Vandersteen op het stripfestival van Angoulême een hoge onderscheiding had gekregen. ‘Ik vond dat meteen een onprettige gedachte’, zei Smet achteraf. ‘Vlaamse schrijvers moesten blijkbaar naar het buitenland om een prijs te krijgen, gewoon omdat er in Vlaanderen geen prijs bestónd. Toen heb ik in een moment van verstandsverbijstering beslist: “Dan begin ik potverdorie zelf met een prijs!”
‘Ik was een ezel die zich tweemaal aan dezelfde steen stootte’, grijnst Smet. ‘Want alleen op voorwaarde dat ik al het werk voor mijn rekening nam, had mijn uitgever zich achter het idee van een stripprijs geschaard.’ En zo schiep Jan Smet ook de Stripgidsprijs in zijn dooie eentje.
DIT IS EEN FRAGMENT UIT 30 JAAR BRONZEN ADHEMAR – EEN GESCHIEDENIS VAN HET TURNHOUTSE STRIPFESTIVAL DOOR STIJN JANSSEN. UITGEGEVEN DOOR STRIP TURNHOUT, 80 BLZ., 10 EURO. VERKRIJGBAAR IN DE TURNHOUTSE BOEKHANDEL EN OP HET FESTIVAL. OOK TE BESTELLEN VIA STRIPTURNHOUT@TURNHOUT.BE (+ 3 EURO PORTKOSTEN). INFO: ipturnhout.be
Stijn Janssen
