Extase uit Baloetchistan.
Baloetchistan is een gebied op de grens tussen Iran en Pakistan dat met uitzondering van een vruchtbare kuststrook langsheen de Arabische Zee en enkele oasen vooral uit bergketens en woestijnen bestaat. De bewoners de Baloetchi zijn halfnomaden, soennitische moslims met een cultuur die in het binnenland heel wat Indiase èn langsheen de kust heel wat Afrikaanse invloeden onderging.
Muziek werd niet altijd geapprecieerd, omdat het volgens sommige exegeten zou afleiden van het ware geloof. Dat bezwaar werd door de islamitische mystici of soefi’s ondervangen door de muziek ten dienste te stellen van de wel toegelaten epische en religieuze poëzie, van huwelijksliederen en van soefi-smeekbeden. In Baloetchistan werd dat uitgebreid tot de guâti-ceremonie, een uitdrijvingsritueel waarbij men een pact sluit met een guât of boze geest die bezit heeft genomen van in de meeste gevallen een vrouw. Deze geesten laten zich enkel benaderen via een muzikale ceremonie waarin een centrale rol is weggelegd voor de sorûd of qeychak, een viersnarige vedel die dankzij de zes tot acht sympatische snaren over een rijk klankpalet beschikt. Zodra de juiste melodie gevonden is, wordt ze herhaald tot de patiënt na een aanval van waanzin of na een hectische dans neervalt. Die ceremonie vindt plaats gedurende een aantal opeenvolgende nachten, tot de geest de aanwezigen via de bezetene toespreekt. Daarop beginnen de onderhandelingen en soms is de guât bereid om in ruil voor, bijvoorbeeld, het dragen van een enkelband, een rode zakdoek of een ring de bezetene met rust te laten. Maar dat geldt slechts voor een aantal jaren, want dan dienen nieuwe afspraken te worden gemaakt.
Naast deze trancemuziek, trekken ook de zogenoemde shervandi (Baloetchistaanse klassieke muziek) èn de sowt (een vocaal-instrumentaal genre) de aandacht. Naast de sorûd (vedel) is hier een bevoorrechte rol weggegelegd voor de benju, een zither waarvan de klankkleur wonderwel samengaat met het sorûd-spel. Bijzonder ook is de doneli of dubbelfluit : op de rechtse ?mannelijke? fluit speelt men de melodie, terwijl de linkse ?vrouwelijke? fluit voor een bourdon zorgt. Een ononderbroken geheel dus, dat via circulaire ademhaling wordt bereikt.
Johan Van Acker
Bij Ocora verschenen twee cd’s met muziek uit Baloetchistan : ?Baloutchistan. La tradition instrumentale?, (Ocora C-560105) en ?Baloutchistan. Musiques d’extase et de guérison?, (Ocora C-580017).
Muziek uit Baloetchistan : epische en religieuze poëzie.
