?Wenen 1900. Portret en interieur.?
Over Wenen omstreeks 1900 zijn talloze boeken geschreven. Het was ook een boeiende periode, vooral omdat Wenen de kosmopolitische hoofdstad was van een immens rijk, met zijn vele volkeren en talen. In die stad leefden figuren als Sigmund Freud die er de psychoanalyse ?uitvond?, componisten als Arnold Schönberg en Gustav Mahler, architecten-ontwerpers als Koloman Moser en Josef Hoffmann die stuk voor stuk iconen van het modernisme zouden worden. Terzelfdertijd werd het koninkrijk en keizerrijk al sinds 1848 geleid door keizer Franz Josef en keizerin Elisabeth (Sissi). Die werden omringd door een hele schare politieke, militaire en administratieve medewerkers, wiens enige doel erin bestond alles bij het oude te laten. Groter contrast kon niet. En dat zou niet blijven duren. Kroonprins Rudolf vond de dood in Mayerling samen met zijn geliefde, Sissi zelf werd in Genève vermoord door een anarchist en de nieuwe troonopvolger Franz Ferdinand stierf samen met zijn vrouw onder de kogels van een student in Sarajevo. Meteen was dit de aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog en als gevolg daarvan ook voor de ineenstorting en opdeling van Oostenrijk-Hongarije in 1918.
Dat verhaal vormt de achtergrond van de tentoonstelling Wenen 1900. Portret en interieur in het Van Gogh Museum in Amsterdam. De nadruk ligt er op de uitbeelding van mensen en de wereld waarin ze leefden, met de schitterende meubelen, zilverwerk en bestekken van Hoffmann, Moser en Otto Prutscher. De confrontatie van het verleden met de uitdagende toekomst speelt voortdurend op de achtergrond mee. Freud bijvoorbeeld zal zich perfect thuis gevoeld hebben in de overdadige decors en woningen die door Hans Makart omstreeks 1870-’80 werden geschilderd en ontworpen. Maar wat hij ontdekte in zijn eigen psyche en in die van zijn patiënten kreeg vorm op de doeken van Gustav Klimt, Egon Schiele, Oskar Kokoschka en Richard Gerstl. Die schatert het bijvoorbeeld uit op een ?Zelfportret? van 1907. Dolle pret of sardonisch genoegen ? Wie zal het zeggen. Gerstl zou zich een jaar later verhangen na een ongelukkige affaire met de vrouw van Schönberg. Hij was vijfentwintig. Ook dit was ?Wenen 1900?.
Paul Dossche
?Wenen 1900. Portret en interieur?, in het Van Gogh Museum in Amsterdam. Tot 15/6.
Richard Gerstl, Zelfportret : dolle pret of sardonisch genoegen.
