Wat is liefde? Op die vraag formuleert Peter Verhelst een ontluisterend antwoord in Liefde. Hij voert een vrouw en haar dochter op, wachtend tot de man des huizes – een soldaat – thuiskomt. An Miller speelt de dochter, en het is Els Dottermans die als moeder waakt over de flinters gezinsgeluk.
Kwam uw ervaring als moeder van twee jongvolwassen zonen van pas?
ELS DOTTERMANS: Helemaal niet. Ik ben geen actrice die haar hele hebben en houden in een rol propt. Ik pak elke rol in de eerste plaats technisch aan. Maar ik moet toegeven dat deze rol buiten mijn comfortzone ligt. Dit keer zal ik eens niet alles uit de kast halen. Integendeel. Toen ik Peters tekst voor het eerst las, schrok ik. Er leek amper wat te gebeuren. Maar per leesbeurt ontdekte ik meer lagen en emoties. Zijn zinnen zijn pure poëzie.
Geeft u eens een voorbeeld?
DOTTERMANS: ‘Angst. Iedereen heeft er zijn mond vol van. Tot in mijn keel komt het. Angst.’ Die zin verwoordt de essentie van het stuk. Liefde is een synoniem voor angst. Liefhebben is bang zijn dat je geliefden iets zal overkomen. Die angst haat je en verlamt je. Je hoedt je constant voor verkeerde beslissingen. Je relatie? Dat is een voortdurende zoektocht. De puberteit doorkomen? Dat is met je kinderen over ijs schaatsen en hopen dat je heelhuids de overkant haalt. Maar ook nadien. Het zal maar jouw kind zijn dat een dodelijk ongeval veroorzaakt.
Of een aanslag pleegt.
DOTTERMANS: Ja. Op 22 maart haalde de realiteit ons in. Angst regeert. Al merk ik wel dat mijn kinderen niet bang zijn. Zij kennen de vredige samenleving niet waarin mijn generatie opgroeide. Zij werden groot met wereldwijde aanslagen en de vluchtelingenstroom die ermee gepaard gaat. Ook daar gaat Liefde over. Moeder en dochter beseffen dat in hun gezin een oorlog woedt door de oorlog buitenshuis. En de moeder denkt aan de vluchtelingen. ‘We moeten ons aansluiten bij hen die alles verloren.’ Zij wil de vluchtelingen en de kinderen voorgaan naar een geweldloze wereld. Zo verwoordt Peter het begin van een nieuwe – de enig mogelijke – ethiek: een ethiek waarin mededogen primeert.
‘Spreek het woord “mededogen” uit en er wordt over je heen gekotst’, aldus de moeder in Liefde.
DOTTERMANS: Dat dreigt dé activistische zin van het stuk te worden… Theater maken én beleven gaat over mededogen tonen, over je verplaatsen in iemand anders. Dat doen An en ik in dit geval op de intiemste manier. Liefde voelt als een keukentafelgesprek tussen een moeder en dochter, het is een haast meditatieve trip naar wat de kern van liefde is.
Wat kan het theater voor de samenleving doen, naast de liefde vieren?
DOTTERMANS: Als actrice kan ik alleen maar spelen. Als mens sleepte ik al kilo’s maandverbanden aan voor de vluchtelingen. Om toch maar iets te doen. Als ik in mijn bad lig terwijl het buiten slecht weer is, dan denk ik aan hen. Hun situatie ontneemt me het vermogen om gelukkig te zijn. Om gek van te worden! De enige die dat écht kan veranderen, is de regering.
Wat wij wél kunnen en moeten doen, is nadenken over welk soort theater nu relevant is. Vrolijk theater, allicht. Maar ook intiem theater zoals Liefde. Ik voel dat ik steeds minder behoefte heb om grootse rollen, genre Lady Macbeth, te spelen. Ik verlang naar rollen zoals deze, rollen die je dwingen je virtuositeit aan te wenden om zodanig klein en subtiel te spelen dat de impact allesbehalve klein is. An en ik voelen ons als trappelende paarden die uit hun stal willen, maar weten dat ze niet mogen. Met die energie spelen we. Met die energie kan de liefde overwinnen.
Liefde gaat op woensdag 13/04 in première en reist vervolgens door Vlaanderen en Nederland. www.ntgent.be
Els Van Steenberghe
‘Liefde is een synoniem voor angst.’
