Hoe groter het Vlaams Belang werd, hoe meer de traditionele partijen de overheidsdotatie optrokken. Door hun eigen hebzucht maakten ze ook de partij rijk die ze het liefst uit de parlementen hadden zien verdwijnen.
‘Wij verwachtten eind jaren tachtig eigenlijk half dat ze een systeem zouden uitdokteren om ons van elke overheidsdotatie uit te sluiten’, zegt Kamerlid Gerolf Annemans (Vlaams Belang). ‘Dat bleek echter niet het geval te zijn. Toen de nieuwe wet op de partijfinanciering werd goedgekeurd, was ik nog het enige Kamerlid van mijn partij. Het toenmalige Vlaams Blok vormde nog niet zo’n bedreiging. Naarmate we groeiden, veranderde dat. Ook omdat de Franstaligen, die ons fascisten noemden, vonden dat wij niet van dat systeem mochten genieten.’
Hoe meer stemmen het VB behaalde, hoe hoger zijn dotatie werd en hoe meer de andere partijen moesten inleveren. Zeker na Zwarte Zondag 1991, toen het VB een grote verkiezingsoverwinning behaalde en ook protestpartij R.O.S.S.E.M scoorde, zagen de gevestigde partijen een aanzienlijk deel van hun dotatie in rook opgaan. Maar twee jaar later werd dat ruimschoots goedgemaakt toen het totale bedrag van de dotaties werd verviervoudigd. Ook na de verkiezingsnederlaag van CD&V en de SP.A in 1999 volgde een compensatie: twee jaar later voerde Vlaanderen een regionale dotatie in. ‘De traditionele partijen wilden hun eigen inkomsten op peil houden’, zegt politoloog Bart Maddens. ‘Blijkbaar vonden ze dat belangrijker dan het VB een stok in het wiel te steken. Want ze hadden er ook voor kunnen kiezen de buikriem aan te halen. Dan waren er geen handenvol geld naar een extreemrechtse partij gestroomd.’
Wel zochten de traditionele partijen naar een manier om het VB te raken zonder in hun eigen vel te snijden. Daartoe werd de wet in 1999 aangepast: als een mandataris of kandidaat aantoont ‘vijandig te staan tegenover de verdragsrechtelijk gewaarborgde vrijheden en rechten’ kan de dotatie van zijn partij tijdelijk worden ingetrokken. ‘Voor wie hebben ze de wet veranderd? Voor mijn partij natuurlijk’, aldus Annemans. ‘Of dacht u dat ze van plan zijn om ook andere partijen aan te pakken? Het Front National misschien, ja. Maar die partij kan ook worden gepakt op het feit dat ze nooit een deftige boekhouding indient. Wij daarentegen hebben ons altijd perfect aan de wetgeving gehouden.’
In 2006 vroegen SP.A/Spirit, de PS, de MR en het CDH de Raad van State om de dotatie van het Vlaams Belang op basis van die nieuwe bepaling in te trekken. Door procedurele problemen kwam er echter geen uitspraak meer voor de federale verkiezingen van 10 juni 2007 en moest de hele zaak daarna worden overgedaan. In januari van dit jaar ging de Raad van State in op het voorstel van het Vlaams Belang om een aantal vragen voor te leggen aan het Grondwettelijk Hof. De meest fundamentele vraag is wellicht of het intrekken van een overheidsdotatie geen schending van de vrijheid van vereniging betekent aangezien partijen in België weinig alternatieven hebben om aan geld te komen. ‘Omdat ze amper giften mogen inzamelen, is het dichtdraaien van de overheidskraan de facto een partijverbod’, zegt Maddens. ‘In het geval van het VB valt er misschien wel iets voor zo’n verbod te zeggen, maar dan moet dat rechtstreeks en in alle openheid gebeuren en niet via zo’n omweg.’
Pas als het Grondwettelijk Hof zich heeft uitgesproken, kan er een arrest ten gronde worden geveld. Dan kan het VB zijn federale dotatie voor maximum een jaar verliezen, en op basis van die uitspraak zou ook het Bureau van het Vlaams Parlement kunnen beslissen om de regionale financiering op te schorten. Bovendien kunnen de andere partijen ervoor zorgen dat de procedure telkens opnieuw wordt opgestart.
‘Als de Raad van State oordeelt dat onze dotatie moet worden ingetrokken, zitten we diep in de problemen’, zegt Annemans. ‘Door de media-boycot moeten wij rechtstreeks met de mensen communiceren, onder meer door in heel Vlaanderen folders te bussen. En dat kost geld, hè. De voorbije jaren zijn we wel heel spaarzaam geweest, maar zonder overheidsfinanciering zouden we het toch niet erg lang kunnen uitzingen. Dat zou de facto het einde van onze partij betekenen.’
