Er zijn van die angstwekkende toevalligheden. In de jaren 1930 kwam de Vlaamse Algemeene Bankvereeniging op omvallen te staan, als gevolg van fout gelopen beleggingen in Oost-Europa, onder meer in Hongarije. Vandaag staat het aandeel van KBC, als Kredietbank verrezen uit het puin van de Algemeene Bankvereeniging, onder zware druk van beursspeculanten, en dat als gevolg van risicovolle leningen in… Oost-Europa.

Belgische banken lopen momenteel in Oost-Europa een risico van ruim 110 miljard euro. En de beurstijgers weten uiteraard dat KBC een groot deel daarvan in de portefeuille heeft.

Analisten beweren dat de economische instorting van Oost-Europa in de Europese Unie kan aanrichten wat de crisis van de rommelkredieten in de Verenigde Staten heeft veroorzaakt. De Hongaarse premier Ferenc Gyurcsany vroeg van de Europese Unie alvast een hulppakket van 180 miljard euro om de Oost-Europese economieën bij te spijkeren.

Het antwoord was ontnuchterend. Afgelopen zondag hebben de staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie, na wat een informele denkoefening heette, besloten niets te doen om de noodlijdende Oost-Europese lidstaten te ondersteunen. Elk geval zal afzonderlijk worden bekeken. Maar, zo werd eraan toegevoegd, de westerse banken mogen hun filialen in Oost-Europa geen beperkingen opleggen. Met andere woorden: de kredietlijnen moeten open blijven. Een richtlijn die de banken intussen netjes naast zich neerleggen.

De Europese Unie lijkt de Oost-Europese kwestie nogal licht op te nemen. Er werd dan wel voor gezorgd dat de Oost-Europese landen, die door de financiële crisis in moeilijkheden kwamen, kunnen lenen uit een pot van 24,5 miljard euro, samengebracht door de Wereldbank en de Europese Investeringsbank. Maar 24,5 miljard euro is amper 1 miljard euro meer dan wat de Verenigde Staten onlangs uittrokken om de zwijmelende verzekeraar AIG, die enkele maanden geleden al een eerste injectie van meer dan 119 miljard euro had gekregen, te ondersteunen.

Het ordewoord na de informele Europese top in Brussel luidde: vertrouwen. Als we maar vertrouwen hebben, dan komt alles weer goed. Ook premier Herman Van Rompuy, net terug uit vakantie, kijkt met een voor hem opmerkelijk optimisme vooruit. ‘Dit is niet zozeer een probleem van koopkracht, maar van vertrouwen’, meende de premier.

Toch doet de uitspraak ook denken aan het ‘Gaat u allen rustig slapen’ van de Nederlandse minister-president Hendrik Colijn, nadat nazitroepen in 1936 het gedemilitariseerde Rijnland waren binnengetrokken.

De oproep tot vertrouwen is bovendien opmerkelijk in een land waar momenteel al meer dan 1,3 miljoen burgers in een of andere vorm van een RVA-uitkering leven.

De grootste schade wordt altijd aangericht door mensen die weten dat het fout loopt, maar die toch blijven zeggen dat we vertrouwen moeten hebben omdat de dingen fundamenteel in orde zijn. Het is de conclusie van John Galbraith in The Great Crash.

Op de beurzen raakt het laatste greintje vertrouwen op. Daar overheerst immers het gevoel dat ze bij de Europese Unie al te zuinig zijn met de waarheid.

De Europese Unie heef in haar communicatie de uitdrukkingen ’toxische kredieten’ of ‘rommelkredieten’ vervangen door het minder omineus klinkende ‘ impaired assets‘ of ‘beschadigde activa’. Niettemin zijn ambtenaren van de Europese Commissie ervan overtuigd dat het volume van beschadigde activa, waarmee sommige banken geen weg meer weten, de financiële kracht van de meeste lidstaten te boven gaat.

Als het misgaat in Oost-Europa kan dat een nog grotere kladderadatsch van het Europese banksysteem tot gevolg hebben. Die bevinding van de ambtenaren stond in een discrete nota die door Britse kranten werd gelekt en door de Europese Commissie nooit werd gelogenstraft.

De Europese Commissie is bezorgd om lidstaten die zich, om hun falende banken te stutten, op de obligatiemarkt wagen en daar leningen aangaan tegen interesten die ze zich eigenlijk niet kunnen veroorloven. Met als gevolg dat het draagvlak voor de euro op de duur dreigt te barsten, zo niet te breken. Alleen wil de Commissie dat laatste vooral niet gezegd hebben. Het zal de beurs-operators niet tegenhouden. Volgens Wolfgang Münchau in de Financial Times staan de speculanten nu al klaar om de Europese constructie te ontmantelen, ‘zoals ze dat in 1992 al deden, maar nu op een grotere schaal’.

door Rik Van Cauwelaert