Heel wat mensen kijken met angst en pessimisme naar de toekomst. Niet zonder reden, stelt socioloog Mark Elchardus. ‘Maar velen zijn wel optimistisch over hun persoonlijke toekomst.’
Is er wel een verband tussen een gebrek aan levenslust en pessimisme over de toekomst? Zijn we niet gewoon minder gelukkig, en ligt daar de oorzaak van onze maatschappelijke onzekerheid? (M. Laghmouchi, Brussel)
MARK ELCHARDUS: Het omgekeerde blijkt het geval. Het is belangrijk te weten dat de mensen zeer pessimistisch zijn over de toekomst van de samenleving, maar dat de meesten optimistisch blijven over hun persoonlijke toekomst. Bekijken we het verband tussen de manier waarop de mensen naar hun persoonlijke toekomst kijken en naar die van de samenleving, dan stellen we vast dat het maatschappelijk pessimisme de oorzaak is van persoonlijk pessimisme, niet omgekeerd.
In hoeverre heeft de mondialisering bijgedragen tot ons onzekerheidsgevoel? Waren we positiever ingesteld toen we dachten dat we onze problemen zelf konden aanpakken? (Paul Matthys, Dilbeek)
ELCHARDUS: Er zijn natuurlijk nog periodes van maatschappelijk pessimisme geweest, denk maar aan de tijd tussen de twee wereldoorlogen. Het huidige pessimisme vindt zijn oorsprong inderdaad in de globalisering en haar gevolgen: het werk dat wegvloeit naar lagelonenlanden, de verzorgingsstaat die wordt afgebouwd om concurrentieel te zijn, grensoverschrijdende criminaliteit, oncontroleerbare migratie en falende integratie. Bovendien beseffen mensen dat nationale regeringen die problemen niet kunnen oplossen. Precies daarom werd grote hoop gesteld in de Europese Unie. Haar falen in de aanpak van de economische crisis en de vluchtelingenstroom heeft de onzekerheid vergroot.
Moeten politieke partijen weer een toekomstperspectief bieden en de oude utopieën in ere herstellen? (Peter Braet, Kieldrecht)
ELCHARDUS: Dat is de taak en opdracht van politieke partijen. Maar ik denk niet dat ze dat kunnen door oude utopieën, die voor veel lijden hebben gezorgd, weer af te stoffen. Het gaat om heel reële uitdagingen: hoe bewaren we onze levensstandaard in deze nieuwe wereld, waarin andere continenten economisch vitaler zijn? Hoe gaan we om met de grote stromen vluchtelingen, die nog zullen aanzwellen door de klimaatverandering, en met de bevolkingsexplosie in arme landen? Met radicalisering en terreur? Politieke partijen moeten die uitdagingen erkennen en concrete voorstellen doen. Achteroverleunen is geen optie.
Komt er een rampjaar op ons af, of zien we de zaken al te somber in? (Tinne Van Roy, Antwerpen)
ELCHARDUS: De aanhoudende economische crisis, de bijna 25 procent jeugdwerkloosheid in Europa, de zes miljoen vluchtelingen in de wereld, de opwarming van de aarde, de terreuraanslagen in verschillende Europese steden, de onvolkomen integratie van migranten en hun nakomelingen… Dat zijn spijtig genoeg allemaal heel reële ontwikkelingen. Het pessimisme heeft dus wel een reële grond. Ons samenlevingsmodel staat, meer dan het geval was in de voorbije honderd jaar, voor grote uitdagingen. Maar de gepaste houding, is: Yes, we can.
Vraag van de week
Welke impact heeft al dat pessimisme op de jongeren? Zullen zij dit meedragen in hun verdere leven? (Mustapha Ahale, Hoboken)
ELCHARDUS: De ingrijpende gebeurtenissen waarmee Europa wordt geconfronteerd, gaande van de terreuraanslagen tot de vluchtelingenstromen, hebben natuurlijk ook een grote invloed op het wereldbeeld van jongeren. Wat hun impact precies zal zijn, is moeilijk te voorspellen. Maar een scherper besef dat alle mensen op deze planeet tot op bepaalde hoogte van elkaar afhankelijk zijn, net als een meer negatieve houding ten opzichte van de islam, lijken me waarschijnlijke ingrediënten in dat wereldbeeld.
Veilig reizen buiten Europa, kan dat nog? En welke voorzorgen moet u nemen? Stel uw vragen aan TOM HALL, redactiedirecteur van de Lonely Planet-reisgidsen.
Mail uw vragen naar mijnvraag@knack.be en maak kans op twee filmtickets.
Jelle Henneman
