In Jeruzalem moet een festival voor de vrede nog altijd onder zware politiebescherming worden gehouden. Zoals ook eind juni maar weer bleek.

S haring Jerusalem two capitals for two states?, heette het. Maar dat blijft voor de meeste Israëli’s moeilijk te verteren. Jeruzalem is voor hen een symbool en werd dat nog meer omdat de twee delen van de stad, die negentien jaar lang door een muur gescheiden waren, pas in juni 1967 werden herenigd.

Dat soort emoties rond Jeruzalem herenigde stad en ?eeuwige hoofdstad van Israël? maken deel uit van de nationale consensus. Yasser Arafat blijft herhalen dat ?wij onze strijd niet opgeven voor we een onafhankelijke Palestijnse staat hebben met Jeruzalem als hoofdstad.? De Israëli’s, zelfs de ruimdenkende, zelfs diegenen die de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden willen beëindigen en de oprichting van een onafhankelijke staat Palestina accepteren, verkrampen en klappen dicht als het over het statuut van Jeruzalem gaat.

Yael Dayan, parlementslid voor de Arbeidspartij, is er daar één van. Ze vecht al jaren opdat Israël de Palestijnen het recht op nationale zelfbeschikking zou geven. Ze praatte met de PLO van Arafat lang voor de vredesgesprekken in Oslo van start gingen. Ze is een van de stichtsters van Bat Shalom, de feministische organisatie van Israël. Ze was ook samen met het Jerusalem Center for Women, een organisatie van Palestijnse vrouwen een van de initiatiefnemers van festival in juni. Maar dat festival mee organiseren : ?Ik kan geen steun verlenen aan woorden (twee hoofdsteden voor twee staten) waar mijn partij niet kan mee leven?.

DE DISCUSSIE OVER EEN NAAM

Hoe complex de situatie is, en hoe gevoelig ze ligt, blijkt al hieruit dat de Palestijnse en Israëlische vrouwenorganisaties zes maanden discussieerden over de titel. De top van Bat Shalom weet perfect dat er geen vrede en verzoening komt tussen Israëli’s en Palestijnen, zonder een compromis over Jeruzalem. Maar ook deze vrouwen stonden uiterst huiverig tegenover de woorden ?twee hoofdsteden?. Het doet hen denken aan de tijd dat Jeruzalem in twee gedeeld was. Ze stelden voor om ?Jeruzalem, één stad, hoofdstad van twee staten? te gebruiken. De Palestijnse vrouwen weigerden de term ?één stad? omdat die woorden de Israëlische ?verovering? van Oost-Jeruzalem en de gedwongen hereniging van de stad oproepen.

Na zes maanden van discussies kwam er een compromis uit de bus : ?Sharing Jerusalem, two capitals for two states?. Heeft de Israëlische vrouwenbeweging toegeven ? ?Ja,? zegt een Israëlische, die deelnam aan de parade die het festival afsloot. ?Maar vandaag zijn de Palestijnen de underdogs. Wij bezetten nog altijd meer dan zeventig procent van hun land. Wij doen wat we willen, niet alleen in Jeruzalem, maar ook in Cisjordanië, waar een Palestijn onze toestemming nodig heeft om van de ene stad naar de andere te reizen. Toegeven op een woord is in vergelijking daarmee niet belangrijk.?

Desalniettemin kwam er kritiek van alle kanten. Uiteraard vooral van de nationalistische en religieuze groepen. Een ultranationalistische vrouwengroep, ?Vrouwen in het groen?, vroeg het Hooggerechtshof zelfs om de optocht door de straten van Oost-Jeruzalem te verbieden. De rechter verwierp de eis. Een indrukwekkende politiemacht beschermde de deelnemers tegen elke provocatie van uiterst-rechts. De ultra Itamar Ben Gvir voerde campagne tegen het optreden van de Ierse zangeres Sinead O’Connor en pochte openlijk dat hij erin geslaagd was haar af te schrikken. Niet moeilijk : O’Connor kreeg via de Ierse ambassade in Tel Aviv doodsbedreigingen en haakte af. De organisatrices probeerden haar tevergeefs van mening te doen veranderen en beloofden een strikte politiebescherming. Dat vond de zangeres onvoldoende : ?Uw premier Yitzhak Rabin werd ook beschermd, maar hij werd wel vermoord. Ik neem het risico niet, ik heb twee kleine kinderen,? verklaarde ze.

EEN STOET VAN DRIEDUIZEND MENSEN

Daarmee kreeg het hele festival wel een enorme publiciteit. Zelfs de kranten die het tot dan hadden genegeerd, berichtten over de doodsbedreigingen aan het adres van O’Connor. Bij wijze van slotmanifestatie stapten drieduizend mensen in stoet op door de straten van Oost-Jeruzalem. Onder hen een minderheid van Palestijnen.

Hoe is het te verklaren dat in het stadsdeel waar 180.000 Palestijnen wonen, er zo weinig kwamen opdagen ? Omdat ze diep ontgoocheld zijn over het steeds weer haperende vredesproces. Na de akkoorden van Oslo en het vertrek van de Israëlische troepen uit de grootste Palestijnse steden was de hoop van de Palestijnen tastbaar. Maar de moord op Rabin en het aantreden van premier Benjamin Netanyahu en zeker het moment dat de superhavik Ariel Sharon in het drie man tellende kernkabinet werd opgenomen sloeg alle Palestijnse verwachtingen de bodem in. Zelfs van de linkse oppositie wordt niets meer verwacht.

Was de hele zaak dan een slag in het water ? Heeft het iets veranderd aan de manier waarop de meeste Israëli’s over het probleem Jeruzalem denken ? De idee voor een festival kwam van Simone Susskind, die een vooraanstaande rol speelt in de joodse gemeenschap in België. Het werd grotendeels door de Europese Commissie gefinancierd. Het werd aangevallen door extreem-rechts en genegeerd door de oppositie. Maar door het simpele feit dat het festival toch doorging, werden enkele vooroordelen geschokt. De Israëli’s die amper de Arabische wijken van hun hoofdstad in durven en met tegenzin de onzichtbare grens tussen West- en Oost-Jeruzalem oversteken weten dat de stad verdeeld is. Niet zichtbaar maar onzichtbaar, door wederzijds wantrouwen en vijandschap. Even goed weten ze dat Israëli’s en Palestijnen het eens moeten worden over Jeruzalem, omdat een met de wapens afgedwongen oplossing geen stand houdt. Daar niet en nergens.

Victor Cygielman

Israëli en Palestijnen stappen door Jeruzalem : de stad is de sleutel tot de vrede.