In ‘De Kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Mark Eyskens over de aanslagen in Madrid, de verkiezingen in Rusland, het bezoek van Paul Kagame aan België en de stijgende spanning in de Wetstraat.

Mijnheer Eyskens, met de moordende aanslagen in Madrid slaat het terrorisme in het hart van Europa toe.

mark eyskens: Als dit inderdaad het werk is van moslimfundamentalisten, bevestigt het de stelling die ik al lang verdedig: we staan voor een wereldwijd conflict van een nieuw type, met een non-state-actor die op elk moment en op elk continent kan toeslaan. De overheid krijgt daar geen greep op, en kan ook niet onderhandelen, want die terroristen hebben geen programma. Ze zijn enkel uit op destructie. Van een vijandige staat, of van bepaalde uitingen van de westerse beschaving.

Een onrustwekkende vraag is of al die terroristische groeperingen op een of andere wijze contact hebben met elkaar. Om zich te bewapenen en om geld te vinden. Zo een wereldwijd netwerk van allerlei extremisten zou een extra bedreiging zijn voor elke democratie. Hoe kun je daartegen reageren? Infiltreren is een mogelijk verweermiddel, maar wel een van lange duur. Belangrijk is alvast dat de publieke opinie zich als één man tegen het terrorisme keert, en onder geen enkele vorm ook maar enige medewerking verleent aan dit soort mensen. De zelden geziene opkomst voor de betogingen in Spanje en elders is in dat opzicht een sterk signaal. Ook aan de ETA.

Premier José María Aznar was zeer snel om de ETA de schuld te geven.

eyskens: Dat was misschien met electorale bedoelingen, wat dan mislukt is, maar het was ook niet onbegrijpelijk. De ETA heeft een lange traditie van aanslagen, en heeft al minstens 850 mensen vermoord. Sommigen verwijten Aznar zijn repressieve aanpak, maar wat kan hij anders doen? Ik ben het ermee eens dat men in opstandige gebieden als Baskenland of Noord-Ierland het gesprek op gang moet brengen met de gematigde strekkingen. Vaak vallen terroristische groepen dan uiteen in mensen die willen praten en mensen die willen doorvechten maar geïsoleerd raken. Maar je hebt geen enkele garantie dat het effectief zo zal verlopen, en je kunt intussen een gewetenloze bende als de ETA toch haar gang niet laten gaan.

Met alle sympathie voor de Baskische bevolking moet ik stellen dat een onafhankelijk Baskenland een dwaasheid is. Dat is niet leefbaar. Men moet komen tot een regeling van voldoende autonomie, zoals in andere Spaanse provincies. Helaas heeft zich in Baskenland een strekking van nationalistische fundamentalisten gevormd, met wie elk gesprek onmogelijk is.

In Rusland is Vladimir Poetin herkozen tot president. Is de democratie er onder zijn bewind op vooruitgegaan?

eyskens: Wellicht niet, maar is er een alternatief? De evolutie in Rusland is een empirisch bewijs van een deterministische wet in de geschiedenis: na een revolutie en een grote institutionele wanorde, ontstaat altijd een vorm van bonapartisme. Na Robespierre en de staatsgreep van thermidor kwam Napoleon. Na Lenin kwam Stalin. Na Gorbatsjov en Jeltsin kwam Poetin. Een KGB-man die de media onder controle heeft en politieke tegenstanders op soms weinig fraaie manieren uitschakelt. Maar als je praat met Russen merk je dat ze hem appreciëren als de enige die het land probeert recht te trekken, de economie weer aanzwengelt, en het welvaartspeil van de bevolking probeert te verhogen.

Poetin heeft nog met Bill Clinton een voor zijn land zeer lucratief akkoord gesloten om de olieprijs boven 25 dollar per vat te houden. Rusland geniet daardoor van aanzienlijke olieopbrengsten, die de economie weer doen draaien. Getuige de vele en vaak luxueuze bouwprojecten in grote Russische steden. Economen voorspellen dat Rusland aan de beterhand is, en over een jaar of tien opnieuw een belangrijke speler wordt in de wereldeconomie, en bijgevolg ook in de wereldpolitiek.

Poetin krijgt geen greep op twee grote problemen. De opstand in Tsjetsjenië, en in het verlengde daarvan de Tsjetsjeense terroristen. En de georganiseerde misdaad, die een staat in de staat vormt. Al zullen sommigen aanvoeren dat onder Stalin en Breznjev de georganiseerde misdaad zelfs aan de macht was. Poetin probeert af te rekenen met die maffia, maar dat noopt hem tot methoden die zelf op het randje af misdadig zijn. Wij moeten er met de Europese Unie van 25 lidstaten vooral voor zorgen dat het Russische misdaadmilieu Europa niet infecteert. Een taak voor Europol waaraan alle regeringen moeten meewerken.

In eigen land wordt de Rwandese president Paul Kagame plechtig ontvangen door koning en regering. Onderzoek van het Franse gerecht wijst hem aan als opdrachtgever voor de moord op president Juvénal Habyarimana, waarop de genocide tegen zijn eigen bevolking is gevolgd.

eyskens: Hoe deze regering de rode loper uitrolt voor Kagame is totaal misplaatst. Het zou me niet verwonderen mocht het Franse dossier tegen hem aan de werkelijkheid beantwoorden. Men had dit bezoek moeten uitstellen tot er voldoende klaarheid is. Als grote herauten van de mensenrechten in de hele wereld, met een verregaande genocidewet die inmiddels wel een beetje minder verregaand is geworden, maken wij een slechte beurt door zo een schurk met zoveel eerbetoon te ontvangen. Het was ook geen gelukkig initiatief om officieel excuses te gaan aanbieden voor de houding van België aan de vooravond van de genocide. Natuurlijk hebben wij in Rwanda een fout gemaakt: onze regering had de VN-Veiligheidsraad ervan moeten overtuigen om de mankracht en de bewapening van de blauwhelmen fors te verhogen, in plaats van ze terug te trekken. Maar dat is nog geen reden om te knielen voor uitgerekend de man die misschien zelf de hele tragedie heeft uitgelokt.

Over enkele dagen komt ‘La Libre Belgique’ uit met haar kwartaalpeiling naar de kiesintenties. Zal ze die eerdere peilingen bevestigen: winst voor CD&V/N-VA en Vlaams Blok, licht verlies voor SP.A-Spirit en zwaar verlies voor VLD-Vivant?

eyskens: Dat zou me niet verwonderen. Ofschoon die opiniepeilingen relatief onwetenschappelijk zijn, is het toch significant als de trend dezelfde is. Het einde van de Verhof-staat is in zicht. Daarmee bedoel ik de regeermethode om alle dossiers open te gooien, alle schroeven in de wekker los te draaien en te verkondigen dat men een totaal nieuwe wekker zal maken: een modelwekker. Dat fabeltje is ondertussen wel doorgeprikt. Guy Verhofstadt wordt bovendien in zijn eigen regering niet bepaald als een bruggenbouwer beschouwd, en zelfs in zijn eigen partij heeft hij grote weerstand gewekt. Als de VLD naar de derde of vierde plaats zakt, wordt zijn positie aan het hoofd van de federale regering wankel. Zeker als ook de ‘straatwaarde’ van Steve Stevaert afneemt, want zijn gratisbeleid wordt ook niet meer geloofd.

Indien na 13 juni in Vlaanderen een regering met een andere samenstelling aan het bewind zou komen, is de kans groot dat de socialisten op federaal niveau de liberalen in een wurggreep nemen. Ze kunnen Verhofstadt afdreigen met een voortijdige ontbinding van het federaal parlement. Dat zal snel blijken bij de moeizame onderhandelingen over de begroting voor 2005. Want de eenmalige maatregelen voor 2003 en 2004 kunnen niet herhaald worden. Niet alleen zal men alle kiesbeloften die nu worden gedaan meteen weer moeten opbergen, maar de socialisten zullen de liberalen verplichten een deel van de fiscale hervorming, die met zoveel bombarie is aangekondigd, in te slikken. Ik verwacht een hard politiek pokerspel na 13 juni.

In Wallonië lijkt de macht van de PS nog toe te nemen, rond de 40 procent van de kiezers.

eyskens: Het is fenomenaal hoe de Waalse bevolking blijft vertrouwen schenken aan die socialistische partij. Ze is natuurlijk zeer goed georganiseerd en heeft met Elio Di Rupo een populaire leider. Op een paar uitzonderingen na slaagt de Waalse privé-economie er maar niet in om zich om te schakelen en een moderne dynamiek te ontwikkelen. En dus blijven de Walen hun heil verwachten van overheidsdiensten en politieke benoemingen. Dat is een vicieuze cirkel. De MR heeft een poging gedaan om het Waalse socialisme naar de kroon te steken door met Louis Michel een meer linkse koers te varen, maar dat is mislukt.

Ik heb al vaak gezegd dat België alles tegelijk is: een unitaire, een federalistische én een confederalistische staat. De waarheid is dat we die alleen kunnen besturen als de grootste politieke formatie in Vlaanderen en de grootste in Wallonië met elkaar samenwerken. Zoveel communautaire problemen zijn er trouwens niet meer. Het gaat over een beetje sleutelen aan de gezondheidszorg, het familiaal beleid via de kinderbijslag en zo meer. Het werkgelegenheidsbeleid is al voor een zeer groot deel geregionaliseerd. Met soms vreemde gevolgen: in West-Vlaanderen geraken twintigduizend vacatures niet ingevuld, en twintig kilometer verder in Henegouwen vinden meer dan twintigduizend werklozen geen werk. Die taalgrens overbruggen, al was het maar om redenen van efficiëntie, lijkt al niet meer mogelijk in dit land. Nu we een regionaal beleid kunnen voeren blijkt hoe groot de nood aan een interregionaal beleid is.

In ABVV-FGTB willen de Waalse kopstukken het vertrek van voorzitster Mia De Vits. Zal dit leiden tot de splitsing van de socialistische vakbond?

eyskens: Dat zal men aan Waalse kant proberen te vermijden, omdat een onafhankelijke Vlaamse vleugel het verzet tegen de splitsing van de sociale zekerheid zou kunnen opgeven. Ik hoor dat Elio Di Rupo de Waalse vakbondsleiders al heeft gewaarschuwd voor dit gevaar. Maar zo een vaart zal het wel niet lopen. We gaan in de toekomst naar een formule waarbij de sociale zekerheid blijft steunen op een ruime gemeenschappelijke sokkel van vervangingsinkomens als pensioenen en werklozensteun. Als je die gaat splitsen, organiseer je onhoudbare discriminaties, zeker in Brussel en rond de taalgrens. Maar bovenop die unitaire sokkel zullen de gewesten of de gemeenschappen een eigen beleid volgens de eigen behoeften kunnen voeren. In dat soort compromissen zijn wij Belgen de wereldkampioenen.

Koen Meulenaere

‘Als de peilingen kloppen, kan de SP.A de VLD federaal in een wurggreep nemen.’