De gemeenteraadsverkiezingen van 2018 bezorgen de N-VA kopzorgen. Zeker in de belangrijkste steden zit een nieuwe doorbraak er niet automatisch in.
Vorige week werd duidelijk dat het absoluut niet zeker is dat Theo Francken zal meedingen naar de burgemeesterssjerp in Leuven. Dat bemoeilijkt de opgave van de lokale N-VA-afdeling.
Die is duidelijk: na een kwarteeuw tobbackiaans bestuur wil de N-VA in Leuven zorgen voor een schepencollege zonder socialisten. Als de populaire Theo Francken afhaakt als lijsttrekker, scheelt dat al gauw een paar duizend stemmen. Francken is voorlopig burgemeester in het nabije Lubbeek. Volgens Het Laatste Nieuws blijft hij daar ook na 2018, liever dan zich in een moeilijk berekenbaar Leuvens avontuur te storten. Er kwam een halve ontkenning – ‘er is nog niets beslist’. Francken twijfelt, vooral om familiale redenen. In Leuven zeggen zijn politieke tegenstanders: ‘Omdat hij nog geen voorakkoord op zak heeft. Dan is zo’n overstap altijd riskant. Als burgemeester in Lubbeek zit Francken gebeiteld. Wat als hij in Leuven een mooie persoonlijke score behaalt en pakweg een kwart van de stemmen pakt, maar toch op de oppositiebanken belandt?’
Hoezo, grondstroom?
Er zijn nogal wat N-VA’ers die zich grote zorgen maken over de volgende gemeenteraadsverkiezingen. In 2012 waren die de prelude van de historische winst van de N-VA bij de parlementsverkiezingen twee jaar later. De partij kwam van nul, en op verkiezingsavond schoten op de tv-schermen de gele N-VA-balkjes zonder onderscheid omhoog. Er was geen enkele gemeente waar de partij níét had gewonnen. Her en der werden klinkende zeges behaald: dat Bart De Wever voor het eerst in negentig jaar de socialisten uit het Antwerpse stadhuis had ‘verdreven’ (zijn woordkeuze), werd gezien als een bewijs van de beloofde verandering. De N-VA dwong een plaats af in ongeveer de helft van de Vlaamse schepencolleges, en leverde de burgemeester in een veertigtal steden en gemeenten. Behalve in Antwerpen gebeurde dat onder meer in Sint-Niklaas, Aalst en aanvankelijk ook in Turnhout.
Maar in de politiek is het zoals in de sport: je bent maar zo sterk als je laatste overwinning. Zeker voor een partij zoals de N-VA, die nooit kon terugvallen op een zuil of een andere vaste structuur, zijn verkiezingsoverwinningen en de daarbij horende winning mood van existentieel belang. Zonder zulke triomfen kan Bart De Wever moeilijk claimen dat zijn partij de ‘grondstroom’ van Vlaanderen vertegenwoordigt. En als hij dat niet meer aannemelijk uitgelegd krijgt, klapt zijn discours in elkaar. Meer dan welke andere partij ook is de N-VA gedoemd om verkiezingen te winnen, of op z’n minst uitgeroepen te worden tot de morele winnaar ervan.
In zo’n scenario is stilstaan niet goed genoeg. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 heeft De Wever een nieuwe successtory nodig, opnieuw als opstap naar de federale en Vlaamse verkiezingen van 2019. Zwaaien met de prestaties van de N-VA-ministers in de Vlaamse en de federale regering alleen zal niet volstaan. Het partijblazoen kan wat extra glans gebruiken.
Grote onzekerheid
En wat kan een electoraal succes in 2018 anders zijn dan het veroveren van een paar belangrijke steden? Daar knelt de schoen. Neem de belangrijkste Vlaamse steden. In Leuven moet het dus zonder Theo Francken. In Hasselt zou Steven Vandeput als federaal minister een mooie kans kunnen hebben, zeker na het weinig fraaie vertrek van Hilde Claes (SP.A) als burgemeester, maar daar ziet het ernaar uit dat CD&V en SP.A (en Groen?) alweer een nieuw bestuursakkoord hebben gesloten. En ook in Brugge, Gent en Mechelen loopt de N-VA-lijstvorming niet van een leien dakje, schreef het weekblad Humo. Bij N-VA Brugge wordt het mogelijke lijsttrekkerschap van kandidaat Pol Van Den Driessche openlijk gecontesteerd. In Gent is niet uitgemaakt of Siegfried Bracke of Kamerlid Peter De Decker de uitdager wordt van een Paars-Groene coalitie die onverslaanbaar leek, maar zichzelf steeds verder in nesten werkt. In Mechelen laat de N-VA telefonisch enquêteren of de komst van minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) de partij er vooruit zou helpen. Van Overtveldt bracht zijn scholierentijd door in het Mechelse Klein Seminarie, maar dat lijkt onvoldoende om hem met open armen te onthalen als kandidaat-burgemeester.
Een paar maanden geleden kondigde Zuhal Demir haar verhuizing aan van Antwerpen naar Genk. Ze wil er CD&V-burgemeester Wim Dries het vuur aan de schenen leggen. Eenvoudig zal dat niet zijn, want in 2006 behaalde de Genkse CD&V nog 41 procent van de stemmen. De N-VA behaalde 18 procent: een mooie score, maar Demir moet dat resultaat meer dan verdubbelen om de sjerp te kunnen pakken. Zelfs de Limburgse N-VA-achterban plaatst vraagtekens bij die ambitie, ook al omdat haar inzet en haar aanwezigheid voorlopig te wensen overlaten.
Blijft dus over: Bart De Wever in Antwerpen. Het grote progressieve anti-De Weverfront is nog niet gesmeed. Op rechts krijgt hij concurrentie door de opstanding van Vlaams Belang, maar voor een burgemeester is dat niet slecht. Zonder VB erbij zou een verenigd front van Tom Meeuws (SP.A), Wouter Van Besien (Groen) en eventueel Peter Mertens (PVDA) de verkiezingscampagne in het teken kunnen plaatsen van de strijd van links tegen rechts (net het omgekeerde van wat De Wever in 2012 deed, en waarmee hij Patrick Janssens (SP.A) heeft weggeblazen). Met VB erbij kan Bart De Wever zich presenteren als een centrumfiguur, hoe cynisch dat ook klinkt: een beetje ni gauche, ni (extrême)droite, als een burgervader die 90 procent heeft behouden van wat onder Janssens was ingezet, en verder zwaar heeft geïnvesteerd in veiligheid. Maar als De Wever zich al presenteert als een nieuwe CD&V’er, heeft de échte CD&V dan nog een toekomst in Antwerpen? En als de CD&V wegkwijnt, met wie moet De Wever dan een coalitie smeden? Van alle belangrijke stedelijke N-VA’ers lijkt Bart De Wever op dit moment de enige certitude als geloofwaardig kandidaat-burgemeester. En toch heeft de bekendste politieke kop van Vlaanderen er een hard hoofd in.
Met VB als concurrent bij de gemeenteraadsverkiezingen kan De Wever zich presenteren als een centrumfiguur.
