Deze week start voor het hof van beroep in Amsterdam een hoogst eigenaardig proces. Aan de ene kant staat Uitgeverij Byblos, aan de andere kant Joanne Kathleen Rowling, Uitgeverij De Harmonie en Time Warner Entertainment Company. Die drie zijn de eisers.
J.K. Rowling is de auteur van de beroemde Harry Potter-boeken en schreef met vijf delen rond de leerling-tovenaar een fortuin bij elkaar. Die boeken zijn schitterend, daar niet van, maar de miljoenenverkoop dankt ook veel aan de knap gestuurde hype eromheen.
Time Warner – beter bekend als Warner Bros – heeft onder meer de filmrechten en de rechten op de merchandising van het figuurtje Harry Potter en zijn beroemde medestudenten. De Harmonie is de Nederlandse uitgever die de (schitterende) vertalingen op de Nederlandstalige markt brengt.
Byblos van zijn kant wil bijzonder graag de Nederlandse vertaling van Tanja Grotter en de magische contrabas drukken. De Harry Potter-fans (in Vlaanderen toch enkele tienduizenden) zullen even opschrikken. Tanja Grotter? Tanja is een roodharige, scherpgebekte wees die over toverkrachten blijkt te beschikken en terechtkomt in een school voor tovenaars.
De schrijver van Tanja Grotter is Dmitri Jemets, een Russische professor in de taalkunde. Hij heeft alles bij elkaar zo’n dertig kinderboeken geschreven en Tanja Grotter bleek een schot in de roos. Terecht overigens: schitterend geschreven en bijzonder grappig. Genoeg om verschillende landen te laten smeken om de vertaalrechten op de voorziene acht delen van de reeks over Tanja Grotter.
Jemets ontkent nergens dat hij zich inspireerde op Potter, integendeel: hij schreef een antwoord op Potter die ook in het boek opduikt als Haapee.
Kort gezegd: een onbekende 29-jarige Russische auteur van kinderboeken staat tegenover een 38-jarige Britse auteur van wereldfaam, die openlijk verklaart dat ze zich schuldig voelt bij de gedachte aan al het geld dat ze binnenhaalt. Maar die wel niet duldt dat iemand een geestig antwoord op haar boeken schrijft. Daarin gesteund door Warner Bros, dat zijn handelsrechten geschaad vindt.
Zou de markt nu echt compleet verstoord worden als er nog succesboeken over tovenaartjes en heksen verschijnen? Nee toch! In het spoor van Potter werden verschillende oudere boeken herdrukt. De magie werkte ook voor hen.
Rowling is een schakel in een (vooral Britse) traditie waarin we grote namen als Tolkien vinden, maar ook jeugdauteurs als Anthony Horowitz, Philip Pullman en Diana Wynne Jones. Geen plagiaat: ernstige wetenschappers hebben studies gemaakt over de ‘literaire canon’ van zulke boeken. Dat daarin vaak dezelfde elementen voorkomen, spreekt voor zich. Dat is zelfs eigen aan het genre. Ook in het Russisch.
Als een auteur met een machtig mediaconcern achter zich nu plotseling elementen uit die literaire canon als eigendom kan claimen, moeten de collega-auteurs voortaan wel heel erg uitkijken. De uitspraak volgt eind september.
Misjoe Verleyen
