Wie stemmen wil ronselen in de kustprovincie zegt maar beter meteen waar het op staat. Want volgens Jozef Deleu zijn West-Vlamingen veel te nuchter om stoere slogans te slikken.

‘In West-Vlaanderen zijn er drie dingen waarover je moet zwijgen: liefde, geld en wat je in het stemhokje doet’, zegt Jozef Deleu. En hij kan het weten: de oprichter van Stichting Ons Erfdeel en hoofdredacteur van het nieuwe poëzietijdschrift Het Liegend Konijn woont al zijn hele leven in West-Vlaanderen. Al was zijn vader dan een Fransman, Deleu deelt naar eigen zeggen de nuchterheid van zijn streekgenoten. ‘Als er zoiets bestaat als een stereotiepe West-Vlaamse politicus, komt Jean-Luc Dehaene dicht in de buurt: geen flauwekul, geen gezever’, zegt hij.

Natuurlijk is het veel te makkelijk om een hele provincie met al haar inwoners over dezelfde kam te scheren. Dat doen alleen die van ’t binnenland met al hun lawijt, maar die geloven ook dat een Oostendenaar dezelfde taal spreekt als een Kortrijkzaan. In werkelijkheid is de provincie allesbehalve homogeen. Volgens een hardnekkig cliché valt ze zelfs in twee delen uiteen: het conservatieve, katholieke zuiden – waar ook het Rekkem van Deleu tegen de Franse grens aanligt – en het progressieve, liberale noorden.

JOZEF DELEU: Voor het noorden klopt dat gedeeltelijk, maar dat beeld van het zuiden is een mythe. De mensen zijn hier erg nuchter en realistisch: ze zullen zich niet op een bepaalde politieke strekking vastpinnen als ze daar niets mee kunnen bereiken. Het is dan ook niet omdat mensen nog kerkelijk zijn, dat ze niet op een liberaal of een socialist zouden stemmen.

Vergeet niet dat dit een streek van ondernemers is. En wat is belangrijk voor een ondernemer? Dat hij niet in zijn bedrijvigheid wordt gefnuikt.

Toch breekt het christen-democratische monopolie hier veel trager af dan in de rest van Vlaanderen.

DELEU: Misschien, maar de christen-democratie krijgt dankzij Stefaan De Clerck ook een nieuwe impuls vanuit West-Vlaanderen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2000 haalde de CD&V in Kortrijk nog een absolute meerderheid, maar De Clerck ging toch met de socialisten in zee. Twintig jaar geleden was dat ondenkbaar geweest.

Als sommige dingen hier traag gebeuren, is dat door onze boerensluwheid en onze voorzichtigheid. Wij kijken achterdochtig naar progressief gedoe dat als een strovuur oplaait. Niet dat we risico’s schuwen, maar het moeten berekende risico’s zijn. Hier worden dingen opgebouwd met veel hard werk, zin voor realiteit en vooral: stap voor stap.

Als dingen te snel groeien, krijg je een verhaal zoals dat van Lernout & Haus-pie. Toen vergaten de mensen hier even hun realiteitszin: de bakker, de slager, iedereen wilde geld in dat bedrijf pompen. Volgens mij zal het nog héél lang duren voor dat soort enthousiasme nog eens naar boven komt.

Ook het Vlaams Blok groeit in West-Vlaanderen trager dan in de meeste andere provincies. Ligt dat louter aan het feit dat hier minder allochtonen leven?

DELEU: Er zijn ook streken in ons land waar amper allochtonen zijn en waar het Vlaams Blok toch goed scoort. Veel belangrijker is dat de mensen hier niet van grote woorden en stoere slogans houden. Wij hebben genoeg ervaring met nationalistische grootspraak. Het oude, rechtse nationalisme is hier in de Tweede Wereldoorlog zwaar ontspoord met onder meer Cyriel Verschaeve. Dat bepaalt tot op vandaag voor een stuk de houding van veel West-Vlamingen ten opzichte van het Blok.

Dat betekent echter niet dat ze niet meer Vlaamsgezind durven te zijn. Vooral in de streek rond Izegem, de thuisbasis van de N-VA van Geert Bourgeois, leeft er een ander, democratisch nationalisme dat sterke banden had met het daensisme. Als de N-VA ergens de kiesdrempel haalt, zal dat in West-Vlaanderen zijn.

De recente geschiedenis van het West-Vlaamse socialisme wordt dan weer overheerst door Achille en Frank Van Acker. Heeft hun nagedachtenis nog electorale impact?

DELEU: Iedereen herinnert zich nog de strijd tussen de Brugse socialisten Renaat Landuyt en Pierre Chevalier om de politieke erfenis van de Van Ackers. Uiteindelijk was het vooral een andere socialist die in het noorden van de provincie opgang maakte: Johan Vande Lanotte. Hij heeft de West-Vlaamse machtsbasis van de SP.A van Brugge weten uit te breiden tot de kust. Toch is er niet langer sprake van een evenwicht tussen het zuidelijke christen-democratische bastion en het noordelijke, rode bolwerk zoals in de tijd van de Van Ackers. Daarvoor zijn de partijen te klein geworden. Het zou me trouwens niets verbazen mocht de SP.A straks vooruitgaan in het zuiden.

De West-Vlaamse VLD is door de dood van Aimé Desimpel min of meer onthoofd.

DELEU: De liberalen zullen het niet gemakkelijk hebben. Alles hangt ervan af of de mensen de naar Knokke geëxporteerde Oost-Vlaming Marc Verwilghen zullen aanvaarden. Ik ben daar nog niet zo zeker van.

Tijdens discussies over windenergie of mestoverschotten blijkt keer op keer dat West-Vlamingen niet meteen de meest milieubewuste burgers zijn.

DELEU: Ondernemen is hier nog altijd veel belangrijker dan ecologie. West-Vlaanderen kampt bijvoorbeeld met een tekort aan industriegrond, en daar kan nooit rustig over worden gepraat. Ondernemers vinden dat er geen rekening hoeft te worden gehouden met ‘al die groene flauwekul’. Dat overheerste ook de ophef rond het Brugse Lappersfortbos.

Wat hebben ondernemers te verliezen bij een handvol windmolens in de Noordzee?

DELEU: Alleen al het feit dat die windmolens een initiatief van Agalev zijn, werkt in sommige milieus als een rode lap. Hier ziet men de groenen nog altijd als goedbedoelende, maar verwarde lieden met geitenwollensokken aan. Het grootste probleem is dat ze hun boodschap vaak stuntelig en te weinig concreet overbrengen. Dat irriteert de West-Vlamingen. Niet dat dit diep vanbinnen eigenlijk een groene provincie is, maar met een realistischere benadering en vertolking zou Agalev hier toch een bredere basis kunnen hebben.

Premier Guy Verhofstadt (VLD) was dan weer heel duidelijk toen hij vorig jaar persoonlijk de strijd tegen de grenscriminaliteit in deze streek kwam aanzwengelen. Heeft dat indruk gemaakt?

DELEU: In de praktijk merken we daar nog niet zoveel van. Hier net achter de heuvel liggen Roubaix en Tourcoing met 35 procent werkloosheid. Zo’n situatie werkt criminaliteit in de hand, en die kookt geregeld over tot in Zuid-West-Vlaanderen. Omdat veiligheid een basisrecht is, moeten hiervoor meer mankracht en middelen worden vrijgemaakt. Maar denk nu niet dat hier een soort angstpsychose heerst, want ook daar zijn we veel te nuchter voor.

Ann Peuteman

‘Alleen al het feit dat de windmolens een initiatief van Agalev zijn, werkt als een rode lap.’