We kennen Silicon Valley van Apple, Facebook en Google. Maar in het walhalla van de Amerikaanse hightechindustrie lopen nu jonge bedrijfjes voorop in een heel andere sector: die van de voeding. Impossible Foods, Beyond Meat en andere start-ups willen plantaardige voeding maken die even goed smaakt als vlees- en zuivelproducten maar goedkoper, gezonder en duurzamer is. Weg met die antibiotica en hormonen!
Een sappige hamburger op basis van planten. Vleesloze kippenreepjes met dezelfde vlezige en fibreuze textuur als gekookt gevogelte. Romige en niet klonterende mayonaise zonder eieren. Of een vegetarisch drankje dat alle nodige voedingsstoffen levert, zodat je nooit meer ‘gewoon’ voedsel hoeft te eten. Het is maar een greep uit het aanbod van de jonge bedrijfjes in Silicon Valley die ons op een andere manier willen leren eten.
Met hun nieuwe voedingsproducten willen de start-ups kapitaalkrachtige ondernemers en bedrijven aantrekken die er net als zij van overtuigd zijn dat de traditionele voedingsindustrie haar beste tijd heeft gehad. De voedingsindustrie van de toekomst zal volgens hen bestaan uit plantaardige etenswaren die minstens even smakelijk en voedzaam zijn als vlees, eieren, zuivelproducten en andere dierlijke voedingsproducten, maar die een veel lagere impact op het milieu hebben, en bovendien goedkoper en gezonder zijn.
Duurzame voeding
‘De veeteelt is destructief en niet duurzaam, en toch neemt de vraag naar vlees en zuivelproducten alleen maar toe’, zegt Patrick Brown, stichter van Impossible Foods, een start-up in het hart van Silicon Valley. Het bedrijf haalde al 68 miljoen euro op om plantaardig vlees en kaasvervangers te ontwikkelen.
Volgens de Verenigde Naties verbruikt de wereldwijde veestapel ongeveer 30 procent van de ijsvrije landmassa en produceert hij 15 procent van alle broeikasgassen. De vleesproductie vergt ook gigantische hoeveelheden water en voedsel: in de VS is gemiddeld 10 kg voer nodig voor de productie van 1 kg rundvlees; voor varkensvlees is dat 5 kg en voor gevogelte 2,5 kg. De wereldbevolking zal tussen nu en 2050 groeien van 7,2 miljard tot meer dan 9 miljard mensen. Om aan de stijgende vraag naar vlees te kunnen voldoen, zal de voedingsproductie aanzienlijk moeten toenemen.
Dat is een enorme uitdaging, die tegelijk ook economische opportuniteiten biedt. ‘Telkens als je een manier vindt om een plantaardig eiwit te gebruiken in plaats van een dierlijk, komt dat de efficiëntie van de voedingsproductie ten goede. Het betekent immers dat er heel wat minder water, energie en voer wordt gebruikt. En dat vertaalt zich uiteindelijk in flinke besparingen’, zegt Ali Partovi. De zakenman uit San Francisco investeert in start-ups zoals Dropbox en Airbnb, maar ook in een half dozijn bedrijven die duurzame voeding ontwikkelen.
Het grote probleem is dat enorm veel mensen nog altijd groenten schuwen en liever vlees en zuivelproducten eten. Volgens Patrick Brown bestaat de oplossing erin de smaak van vlees en ander dierlijk voedsel na te bootsen met plantaardig materiaal. In theorie zou er dan niet alleen voldoende voedsel zijn voor iedereen, er zouden ook minder middelen nodig zijn om het te produceren. ‘Wij willen de hele voedingsindustrie herdenken en inzetten op nieuwe manieren om planten in vlees en melk om te zetten’, zegt hij.
Andere start-ups hebben soortgelijke ambities. Beyond Meat verkoopt nu al plantaardige kippenreepjes en ‘rundvleeskruimels’. Hampton Creek maakt een mayonaise zonder eieren, en die is nu al een bestseller in Amerikaanse supermarkten.
Vleeseters
De traditionele voedingsconcerns hebben tegenwoordig een grote variëteit aan vleesvervangers en plantaardige alternatieven voor vegetariërs in hun aanbod. Maar de nieuwe bedrijven richten zich niet tot de kleine minderheid van de bevolking die een grotendeels plantaardig dieet volgt. Ze azen op de mensen die gráág vlees en zuivelproducten eten, en daarom maken ze de vlezige, kazige of roomachtige smaken en texturen na waarop zoveel mensen dol zijn. ‘We willen een product ontwikkelen waarvan een hamburgerliefhebber zou zeggen dat het beter is dan de beste burger die hij ooit heeft gegeten’, zegt Patrick Brown.
Maar een nieuw soort voeding in de markt zetten is een riskante onderneming, die veel tijd en geld vergt. ‘Grote voedingsbedrijven kopen innovatieve producten liever op dan ze zelf te ontwikkelen’, legt Barb Stuckey uit, hoofdverantwoordelijke voor innovatie bij het voedingsconsultancybedrijf Mattson. ‘Er is iemand nodig van buiten de voedingsindustrie om de gevestigde orde te verstoren.’ En net in Silicon Valley hebben ze voldoende lef om dat te doen.
Groene voeding heeft al tamelijk wat kapitaalkrachtige bedrijven en investeerders weten aan te trekken, zoals Google Ventures, Andreessen Horowitz, Khosla Ventures en zelfs Microsoft-boegbeeld Bill Gates. ‘Plantaardige voeding die gezonder is, even goed of zelfs beter smaakt én niet duurder is, zal de hele wereld veroveren’, zegt Samir Kaul van Khosla. Als de bedrijven in hun opzet slagen, kan de return voor de investeerders gigantisch zijn. De Amerikaanse rundvleesindustrie is 80 miljard euro waard. Voor smaakmakers zoals mayonaise gaat het om een markt van 1,8 miljard euro.
Toch is niet iedereen onverdeeld enthousiast over de vooruitzichten. ‘Het gaat om hoogrisicoprojecten’, waarschuwt Michael Burgmaier van Silverwood Partners, een investeringsbank die betrokken is bij een tiental deals in de voedingsindustrie. ‘Het is nog maar de vraag of de klant al klaar is voor groene voeding.’
Geen cholesterol
Patrick Brown van Impossible Foods heeft er alvast alle vertrouwen in. Zijn bedrijf ontwikkelt al drie jaar plantaardige vlees- en kaasvervangers. ‘Voor vlees komt het eropaan om de belangrijkste elementen ervan, het spierweefsel, het bindweefsel en het vet, te reproduceren met plantaardig materiaal’, zegt hij. Het eerste product van Browns bedrijf, een ‘groene hamburger’, lijkt al aardig op vlees en kan ook worden gebakken zoals vlees. ‘En hij zal even goed of nog beter smaken eenmaal hij in de winkelrekken ligt’, belooft Brown.
De ontwikkeling van de groene hamburger heeft al een hele weg afgelegd. Volgens Brown beschreef een proefpersoon de smaak van het allereerste prototype als ‘ranzige polenta’. Recente versies worden veel gunstiger onthaald en beoordeeld als ‘beter dan een kalkoenburger’. Wat de voedingswaarde betreft, zou het eiwitgehalte van het groene hamburgergehakt lichtjes hoger zijn dan dat van een conventionele hamburger en minstens evenveel micronutriënten hebben. En omdat hij van plantaardig materiaal is gemaakt, bevat hij geen sporen van antibiotica, hormonen of cholesterol. Patrick Brown hoopt zijn hamburger nog dit jaar te kunnen verkopen.
Beast Burger
Net als Impossible Foods bestudeert ook Beyond Meat, dat gevestigd is in het zuiden van Californië, de bestanddelen van vlees om de textuur en de smaak na te bootsen. ‘We hebben nu genoeg kennis om de structuur en samenstelling van een stuk vlees te begrijpen’, zegt Ethan Brown, ceo van het bedrijf. De plantaardige kippenreepjes van Beyond Meat zijn al sinds 2012 te koop en hebben een verbazingwekkend ‘authentieke’ vleessmaak en -textuur. Toen verscheidene Amerikaanse supermarktketens per ongeluk verkeerd gelabelde kippensalades verkochten, waren er geen klachten over de plantaardige kippenreepjes. Enkel toen een winkelbediende na twee dagen opmerkte dat de producten verwisseld waren, werden de salades uit de handel gehaald.
Het nieuwste product van het bedrijf, de Beast Burger, werd in februari op de markt gebracht. Hij bevat meer eiwitten en meer ijzer en is voedzamer dan de ‘echte’ vleesburgers. ‘De hele zoektocht naar vlees in de menselijke evolutie is eigenlijk een zoektocht naar een voedselbron die rijk is aan voedingsstoffen’, legt Ethan Brown uit. ‘Ik wilde verder bouwen op dat thema.’ Maar plantaardige burgers slijten aan vleeseters is niet gemakkelijk. ‘Vlees heeft iets mannelijks,’ zegt Brown, ‘je kunt het niet op dezelfde manier verkopen als sla.’ Daarom laat hij atleten die fitheid en gezondheid uitstralen zijn merk promoten. David Wright, kapitein van het baseballteam New York Mets, heeft al een deal met het bedrijf gesloten.
Maar het meest ambitieuze product van Beyond Meat is nog volop in ontwikkeling: een plantaardig equivalent van rundergehakt dat het bedrijf nog in de loop van dit jaar in de vleeswarenafdeling van de supermarkten wil zien liggen. Het kan gebakken worden en gebruikt worden als gehaktbrood of gehaktballen. Brown hoopt zelfs dat fastfoodketens het zullen kopen om te verwerken in hun hamburgers.
Mayo zonder eieren
Het bedrijf Hampton Creek uit San Francisco heeft in zijn mayonaise en koekjesdeeg de eieren vervangen door plantaardige eiwitten. Zijn Just Mayo en Just Cookie Dough worden vandaag verkocht in 30.000 winkels, waaronder Walmart. Verder werkt het bedrijf aan plantaardige sladressing, alternatieven voor roereieren en een nieuw soort pasta. Het wil producten creëren die het mensen makkelijker moeten maken om voor duurzame, plantaardige voeding te kiezen. ‘Verandering komt er als je iets maakt wat zo lekker en zo goedkoop is, dat iedereen ervoor kiest’, zegt Josh Tetrick, de ceo van Hampton Creek.
Daarvoor heeft Hampton Creek een team samengesteld van een aantal chefs en experts in biochemie, bio-informatica en voedingswetenschappen. Ze isoleren eiwitten uit plantaardig materiaal en verrichten biochemische studies naar de eigenschappen van die eiwitten en de mogelijke toepassingen ervan in de voedingsindustrie. Veelbelovende eiwitten worden getest in recepten in de bakkerij en de keuken van het bedrijf.
Tot nu toe heeft Hampton Creek meer dan 7000 plantenstalen geanalyseerd en 16 eiwitten geïdentificeerd die van nut zouden kunnen zijn voor toepassingen in de voedingsindustrie. Voor hun mayonaise zocht het team naar eiwitten die doen schuimen en vocht behouden. Mayonaise heeft immers een stof nodig die de juiste hoeveelheid olie bindt met water om een stabiele emulsie te maken. Voor zijn mayonaise, die nu in de winkel ligt, testte het bedrijf meer dan 1500 verschillende formules.
In oktober 2014 werd Hampton Creek aangeklaagd door multinational Unilever wegens ‘bedrieglijke advertenties’: Hampton Creek mag zijn product geen ‘mayonaise’ noemen omdat het geen eieren bevat. Unilever beroept zich daarvoor op een regel van de Food & Drug Administration uit 1938, die stelt dat mayonaise eieren bevat. Unilever eiste dat Hampton Creek zijn product uit de rekken zou halen en een andere naam zou geven. De multinational vroeg ook een schadeloosstelling.
Sommigen zagen de rechtszaak vooral als een poging van Unilever om de beloftevolle start-up weg te pesten. Andrew Zimmern, een bekende chef die bij een blinde smaakproef Just Mayo had verkozen boven de mayo van Unilever, startte een onlinepetitie om er bij Unilever op aan te dringen de rechtszaak te laten vallen. De petitie verzamelde al meer dan 100.000 handtekeningen. Unilever zwichtte voor de druk. In december liet de multinational de rechtszaak vallen, op dezelfde dag dat Hampton Creek aankondigde dat het bij zijn laatste fondsenwervingsronde 82 miljoen euro had opgehaald, wat het totaal aan investeringen op 110 miljoen euro bracht.
Geen koelkast
De meest radicale ‘aanval’ op de klassieke voedingsindustrie komt misschien wel van Soylent: de drank die het bedrijf ontwikkelt, zou een volwaardig vervangmiddel voor voeding zijn, en dus niet zomaar een van de vele dieetdrankjes of voedingssupplementen. ‘Het wordt verkocht als poeder om te mengen met water, en bevat alle voedingsstoffen die je nodig hebt’, zegt Rob Rhinehart, de stichter van Soylent. ‘Je hoeft dus niet meer te koken en af te wassen. Ik zie het als een middel om het leven te vereenvoudigen.’
Sommige gebruikers van het prototype van het drankje klaagden over winderigheid door het hoge vezelgehalte. Dat probleem is nu grotendeels opgelost door de mix van koolhydraten te wijzigen en verteringsenzymen toe te voegen. Rhinehart vergelijkt de verbeteringen met de voortdurende updates van softwareprogramma’s. Soylent 1.3, de meest recente versie, heeft een gladdere textuur dan het origineel en een meer neutrale smaak, en zijn omega 3-vetzuren komen nu van algen en niet meer van visolie.
Er is veel vraag naar het product, want in februari had Soylent al een bestellingsachterstand van vier tot vijf maanden. Klanten schrijven zich online in om maandelijkse leveringen te krijgen met maaltijden die gemiddeld amper 2,5 euro kosten. Volgens Rhinehart is zijn bedrijf nu al zeer winstgevend. Hij wil nog eens 18 miljoen euro investeren om de productie en de verkoop op te drijven.
Rhinehart zelf gebruikt Soylent voor ongeveer 80 procent van zijn dieet. Het gevolg is dat hij in jaren niet meer naar de groentewinkel is geweest. Hij heeft geen koelkast of vaatwasser. Zijn keuken heeft hij omgevormd tot een bibliotheek. ‘Ik heb geleerd het gevoel van biologische honger te scheiden van het verlangen naar voeding’, zegt Rhinehart, die naar eigen zeggen af en toe wel nog kan genieten van ‘recreatieve voeding’. Niet iedereen is het eens met Rhineharts opdeling van eten in nut en genot. Brown van Impossible Foods gelooft ook niet dat zulke opdeling noodzakelijk is. ‘Ik zie geen enkele reden waarom je niet alles kunt hebben – de meest smakelijke voeding, die tegelijk de gezondste is, het best voor het milieu en het goedkoopst.’
Maar zelfs al slagen bedrijven erin plantaardige voeding te laten smaken als vlees en andere dierlijke producten, dan moeten ze nog afrekenen met culturele factoren, en die zouden wel eens het grootste obstakel kunnen vormen. Mensen eten al duizenden jaren vlees. En vlees wordt niet enkel geprezen voor zijn smaak maar ook gezien als een bron van vitaliteit, sterkte en gezondheid. Dierenrechtenorganisatie Human Research Council wees er ook op dat de meeste vegetariërs en veganisten uiteindelijk opnieuw vlees gaan eten. ‘Maar in de toekomst is dat geen optie meer’, zegt Stuckey. ‘Onze huidige voedselvoorziening zal niet volstaan voor het aantal monden dat we de volgende decennia zullen moeten voeden.’ De grote omslag naar plantaardige voeding die in Silicon Valley wordt voorbereid, zou dus wel eens onvermijdelijk kunnen zijn.
©The Economist
‘We willen een plantaardig product ontwikkelen waarvan een hamburgerliefhebber zou zeggen dat het beter is dan de beste burger die hij ooit heeft gegeten.’
De plantaardige kippenreepjes van Beyond Meat zijn al sinds 2012 te koop en hebben een verbazingwekkend ‘authentieke’ vleessmaak.
Mensen eten al duizenden jaren vlees. En vlees wordt niet enkel geprezen voor zijn smaak maar ook gezien als een bron van vitaliteit, sterkte en gezondheid.
