Word je zelf ook ziek als je uit hetzelfde glas drinkt als je grieperige kollega ? En hoe vermijd je dat je met de griep in huis zelf hoestend in bed belandt ? Virologe prof. Lise Thiry over het besmettingsgevaar.

Echte griep, influenza dus, is erg besmettelijk. Anderzijds is de ziekte zo uitputtend dat wie er eenmaal mee opgescheept zit, totaal geen zin of kracht meer heeft om één voet buiten de deur te zetten. Waardoor de kans op besmetting natuurlijk al een heel stuk lager ligt. Een belangrijke vraag blijft echter : hoe komt het griepvirus in het lichaam terecht en wat kunnen we doen om het te ontlopen ?

Uit de antwoorden van prof. Lise Thiry blijkt duidelijk dat hieromtrent nogal wat misverstanden de ronde doen. We denken bijvoorbeeld dat we ons zo goed mogelijk moeten induffelen -een raad die we trouwens van kindsbeen af door moeders en grootmoeders ingepeperd kregen-, dat we kost wat kost de ramen moeten dichthouden of dat we bij de minste griepsymptomen massa’s vitamine C moeten slikken. Het haalt allemaal niets uit. Je kan zelfs nog beter de ramen wagenwijd openzetten. Vastgeroeste ideëen zoals “vorig jaar heb ik griep gekregen na een strandwandeling (ik had toch wel mijn muts en sjaal thuis laten liggen)” slaan evenmin ergens op. De schuld ligt dan waarschijnlijk bij de warme overvolle trein richting huiswaarts…

Cahier : Hoe krijg je griep ?

Prof. Lise Thiry : Bij de verspreiding van griepvirussen spelen vooral de weersomstandigheden een belangrijke rol. De virussen, die zich het liefst via kleine vochtdeeltjes verplaatsen, gedijen erg goed bij een niet te koud, vochtig en mistig weertype. In een dergelijk klimaat gaat het virus het snelst van de ene persoon naar de andere over. Vooral de aanwezigheid van mist is erg belangrijk, niet alleen omdat de luchtvochtigheid dan erg hoog is maar ook omdat de mist voor een goede afscherming van de zon zorgt. De zon is immers een krachtige sterilisator.

Mist, regen, vochtigheid en weinig zon : bij het begin van vorige zomer hadden we toch dat soort weer. Nochtans was er toen geen sprake van een griepepidemie ?

Omdat de temperaturen toch nog vrij hoog lagen. Voor het griepvirus is een temperatuur van 5 à 6C ideaal. Bij vorst en bij hogere temperaturen houdt het virus niet lang stand. Epidemieën zijn in ieder geval niet gebonden aan één of twee specifieke maanden. Zo hebben we bijvoorbeeld al een epidemie gehad in maart.

Op welke manier wordt het virus doorgegeven ? Stel ; ik heb de vervelende gewoonte om op mijn balpennen te kauwen. Op mijn bureau ligt een balpen waarop toevallig ook een grieperige kollega gekauwd heeft…

Normaal gezien zal je dan niet besmet worden. Het griepvirus overleeft immers niet zo heel erg lang buiten het lichaam. In tegenstelling tot bijvoorbeeld het virus dat de mazelen veroorzaakt. In kinderziekenhuizen kan men daardoor trouwens ook vandaag nog niet voorkomen dat het mazelenvirus bijvoorbeeld via een boek, via de handschoenen van een verpleegster of via een stuk speelgoed van het ene naar het andere kind wordt doorgegeven.

Griep krijg je zo níet. En na een lange strandwandeling of een trektocht door de Ardennen zal je evenmin met het griepvirus opgezadeld zitten. Waar je daarentegen wél besmet kan geraken is in de metro, op de bus, in de tram, in de supermarkt of op andere drukbevolkte plaatsen waar het risico dat een aangestoken persoon je als het ware in het gezicht ademt niet ondenkbeeldig is. Het griepvirus komt immers via de ademhaling in het lichaam terecht. Dat is trouwens de reden waarom je in China bij vochtig weer heel wat mensen met een katoenen masker ziet rondlopen. Ook wanneer je tijdens een etentje met meerdere mensen aan dezelfde tafel zit, ga je het virus niet krijgen door aan het glas van je besmette tafelgenoot te drinken, maar veeleer door met hem of haar te praten. Want bij het praten komen er altijd minuskule vochtdruppeltjes vrij.

Wie voor z’n beroep veel onder de mensen moet komen, loopt dus het grootste risico ?

Niet alleen zij. Ook mensen die vaak het openbaar vervoer nemen of in een afgesloten ruimte werken, zullen relatief snel besmet geraken. Een landbouwer die op het veld werkt, loopt natuurlijk het minste risico. Het is eigenlijk vooral een kwestie van bevolkingskoncentratie.

Hoeveel tijd verloopt er tussen het moment van besmetting en het moment waarop de eerste symptomen optreden ?

Een echte griep begint heel plots : je krijgt rillingen, koorts en begint eventueel ook te hoesten. En dit in minder dan 24 uur na het kontakt met een besmet persoon.

Hoe besmettelijk is griep ?

Erg besmettelijk. Veel besmettelijker dan seksueel overdraagbare aandoeningen en toch ook nog iets besmettelijker dan ziekten die via het drinkwater worden doorgegeven, zoals cholera. Zo’n ziekte kan je immers met een beetje moeite vermijden. Terwijl je eigenlijk alleen maar aan de griep kan ontsnappen door niet meer te ademen.

Op welk moment is men het besmettelijkst ?

24 uur na de besmetting. Op dat moment heb je het maximum aan viruscellen in je lichaam. Dus ongeveer op het moment dat de eerste symptomen zich manifesteren en je, normaal gezien toch, niet meer gaat werken. Dat is het voordeel van griep, in vergelijking met bijvoorbeeld hepatitis A, waarbij je het besmettelijkst bent vóór er nog maar van symptomen sprake is. Wanneer een kinderverzorgster die in een crèche werkt, met dergelijk virus besmet is, zijn de implikaties natuurlijk veel groter. Zij is dan immers besmettelijk zonder het zelf te weten.

Als je griep hebt, ben je slechts 48 uur lang besmettelijk. Op zich lijkt dat niet veel, maar op twee dagen tijd kan je toch heel wat mensen aansteken. Trouwens, ondanks die besmettingsperiode van amper twee dagen slaagt het virus er blijkbaar toch in om op termijn een wereldwijde epidemie te veroorzaken, en dat is toch al veelzeggend.

Hoe kan je vermijden dat je besmet wordt als je met de griep in huis zit ?

Je kan het eigenlijk niet echt vermijden. Als het gebeurt, dan gebeurt het… Maar hoewel we dat hier in België niet echt gewend zijn, kan het dragen van een masker wel helpen.

Kan je het influenzavirus bestrijden met ontsmettende middelen, met bleekwater bijvoorbeeld ?

In principe wel. Maar ga je het hele huis 48 lang met bleekwater besproeien ? Op zich is het een efficiënte ontsmetter, maar bij virussen die via de lucht verspreid worden, haalt het niets uit.

“Vergeet je handschoenen, sjaal en muts niet aan te trekken, anders heb je binnen de kortste keren griep ! ” riep mijn moeder me steevast na. Dat is dus een zinloos advies, aangezien het virus zich via de lucht verspreidt ?

Een hele dag met doorweekte voeten rondlopen, is natuurlijk niet echt bevorderlijk voor de konditie van het afweersysteem. Maar waarschijnlijk zal dit eerder andere ziekten dan griep veroorzaken. Als je met iemand praat die het griepvirus heeft, kan je griep krijgen. Punt. Ook al ben je stevig ingeduffeld. Wat niet betekent dat je zo’n moederlijke raad zomaar in de wind moet slaan. Als het lichaam te veel afkoelt, lijdt ook hetimmuunsysteem daaronder en daardoor kan je dan weer wel zwaardere ziekten krijgen.

Wat echter nergens op slaat, is weigeren om tijdens het griepseizoen een raam te openen “omdat ik dan kou zou kunnen vatten”. Integendeel zelfs. Zeker als je op dat moment met z’n tienen in één ruimte zit. In een kamer waar het raam openstaat, is het virus immers minder gekoncentreerd aanwezig.

Vitamine C slikken om je tegen het virus te beschermen. Is dat nuttig ?

Een vitaminerijke voeding is altijd belangrijk. Maar het heeft echt geen zin om bij de eerste griepsymptomen massa’s vitamine C-tabletten te slikken. Vitamines kunnen slechts op lange termijn het immuunsysteem versterken.

Kan je ook griep krijgen zonder dat er sprake is van een epidemie ?

Vergelijk het met een verkoudheid (zie blz. 4 en 5 over het verschil tussen griep en verkoudheid, nvdr). Het gebeurt vaak dat je in het buitenland een verkoudheid krijgt omdat je daar in kontakt komt met nieuwe virusstammen waartegen je nog niet immuun bent. Die immuniteit krijg je zodra je de verkoudheid gehad hebt. Met griep is dat ook zo. Wanneer er slechts één persoon griep krijgt, zou ik er in eerste instantie van uitgaan dat het om een buitenlander gaat die hier in kontakt komt met een hem onbekend virus.

Op welke manier verdedigt het lichaam zich tegen het virus ?

Het lichaam produceert specifieke antilichamen voor elk virus. Die antilichaampjes worden als het ware op maat aangemaakt zodra men ziek wordt. Ze hechten zich vast aan het virus en neutralizeren het. Het virus kan dus geen kant meer uit en zal geen nieuwe cellen meer infekteren.

Een tweede, belangrijker, afweermekanisme situeert zich op cellulair niveau. Ons lichaam beschikt over een enorme voorraad lymfocytcellen, die als het ware gekonditioneerd zijn om alle geïnfekteerde cellen op te ruimen.

In het organisme wordt dus een heuse strijd geleverd tegen het virus. Bij mensen wiens immuunsysteem om één of andere reden verzwakt is, verloopt deze strijd echter minder vlot.

Zelfs als er geen komplikaties aan te pas komen, zitten we toch nog enkele dagen tot een week met de ziekte opgescheept. Hoe komt dat ?

De lymfocyten hebben tijd nodig om de geïnfekteerde cellen op te sporen en vast te stellen dat er iets niet klopt. En het duurt sowieso acht dagen vooraleer het organisme voldoende antilichamen aangemaakt heeft. Dat is trouwens de reden waarom het vaccin pas na een bepaalde tijd werkzaam is. Het vaccin werkt immers volgens hetzelfde principe als ons immuunsysteem.

Anne Vanderdonckt

Uit vrees om besmet te worden droeg men tijdens de epidemie van 1918 vaak een masker over neus en mond.(uit “De Spaanse Griep van ’18”)

GRIEP WIJZIGT PARTITUURDe orkestleider : Verdraaid ! Normaal klinkt het toch zo niet… Neen, dat is het niet !