De Nederlandse regeringspartij CDA verklaart het gedoogbeleid dood vanwege de criminaliteit die erachter schuilgaat. Conclusie: alle coffeeshops moeten sluiten. ‘Stoere taal’, zegt coalitiepartner PvdA. ‘Maar met een verbod neemt de overlast juist toe.’
Op naar nul coffeeshops. Het is even wennen, maar het is toch echt het huidige streven van de Nederlandse christendemocratische regeringspartij CDA van premier Jan Peter Balkenende. Doordat de liberale VVD sinds kort ook tegen is, wil inmiddels een parlementaire meerderheid van het gedoogbeleid af. Het beruchte beleid waar de Nederlanders lang juist erg trots op waren.
CDA-fractieleider Pieter van Geel zei begin deze maand dat het gedoogbeleid heeft gefaald. ‘Twee miljard euro gaat er om in de kweek van en handel in softdrugs. Grof crimineel geld voor grove criminele organisaties.’
In Nederland staat dit probleem bekend als ‘de achterdeurproblematiek’. Een gevolg van een moeilijk uit te leggen beleid waarbij cannabis wel mag worden verkocht, maar niet geproduceerd. Het bevoorraden van de coffeeshops werd eind jaren zeventig niet beregeld. Wat de verkoop betrof, dachten beleidsmakers dat de verkoop in de sfeer van jeugdhulpverlening zou gebeuren. Ze konden zich niet voorstellen dat het commercieel aantrekkelijk zou zijn. Dertig jaar en achthonderd coffeeshops later weet men wel beter. De wietteelt is niet in handen van hippies maar van criminele organisaties die allesbehalve soft handelen bij de verdediging van hun handelsbelangen. Alleen al in het zuiden van Nederland werden er de afgelopen vijf jaar circa 25 mensen geliquideerd in het wietmilieu. In steden als Amsterdam en Venlo heeft 80 procent van de coffeeshophouders criminele antecedenten.
Dit is echter al langer bekend, en ook aan de ‘voordeur’ is er weinig nieuws onder de zon. Er is de afgelopen tien jaar een stabiliserende of zelfs dalende trend in het cannabisgebruik onder Nederlandse jongeren. In Europa gebruikt tussen de 0,5 en de 2,3 procent van de bevolking dagelijks marihuana. Nederland spant met 0,8 procent zeker niet de kroon. Er is daarentegen wel een stijging van het aantal softdrugsgebruikers dat een beroep doet op de verslavingszorg, maar dat is in heel Europa het geval. Het is niet duidelijk of die toename wordt veroorzaakt door bijvoorbeeld een verbeterd hulpaanbod, of door de steeds sterker wordende wiet.
ROEP OM MééR SHOPS
Het CDA voelt zich gesterkt door de ontwikkelingen aan de grens met België. De burgemeesters van Roosendaal en Bergen op Zoom, die jaarlijks bezocht worden door 1,3 miljoen drugstoeristen, hebben aangekondigd alle coffeeshops te sluiten.
Daarmee lijkt het beeld van het Nederlandse drugsbeleid aan diggelen te liggen, maar beide steden zijn vooralsnog uitzonderingen. De meeste Nederlandse gemeenten geven aan dat het gedoogbeleid wel deugt. Terneuzen zag de illegale praktijken opduiken toen de twee coffeeshops van de gemeente door omstandigheden moesten sluiten. De burgemeester wou dat ze zo snel mogelijk weer zouden opengaan.
In Eindhoven wil PvdA-burgemeester Rob van Gijzel juist méér coffeeshops in zijn stad, omdat hij vijftien coffeeshops voor een regio met 700.000 inwoners te weinig vindt. Van Gijzel pleit overigens voor gecontroleerde wietteelt om de georganiseerde misdaad de pas af te snijden. De PvdA is daar voorstander van, maar het huidige regeerakkoord verbiedt dergelijke experimenten.
Ook Gerd Leers, CDA-burgemeester van Maastricht, is tegen het voornemen van Roosendaal en Bergen op Zoom. ‘De drugsrunners vieren vanavond feest’, zei Leers in een eerste reactie. Hij is zelfs tegen de plannen van zijn eigen partij. Met een algeheel verbod druk je softdrugsgebruikers in de criminele hoek, luidt zijn oordeel. ‘Het CDA heeft moraliserende opvattingen over het drugsbeleid. Ik heb daar niets aan. We moeten kijken naar de werkelijkheid’, zei Leers onlangs in NRC Handelsblad. Op vrijdag 21 november organiseert zijn gemeente een conferentie over de toekomst van het gedoogbeleid.
Die toekomst zal voorlopig niet drastisch veranderen. Vooralsnog staan de regeringspartijen CDA en ChristenUnie lijnrecht tegenover coalitiepartner PvdA. Bovendien is bij de vorige kabinetsformatie op aandringen van de PvdA afgesproken om tot 2011 niets te veranderen aan het drugsbeleid.
DOOR BRAM PEETERS
