Europeanen zouden nu banger zijn van Amerikanen dan van moslims.
Vroeger waren wij bang van weerwolven en de duivel, nu van Osama Bin Laden en massavernietigingswapens. De media hebben angst een globaal karakter gegeven. Maar volgens psycholoog Lieven Jonckheere van de Hogeschool Gent, die zich heeft gespecialiseerd in de analyse van angst, lokt de nieuwe Golfoorlog verrassende angstgevoelens uit. ‘Controleverlies impliceert angst. Europa heeft in de aanloop naar deze oorlog geleerd dat het minder sterk is dan gedacht, en dat de verbondenheid met de Amerikanen, de oude bondgenoten, niet absoluut is. Elk verlies van een affectieve band, zeker met een sterk iemand, induceert angst.’
Angst kan snel evolueren. ‘Het is een volatiel gegeven’, stelt Jonckheere. ‘Vóór de oorlog waren Europese intellectuelen ongerust over de islam en zijn fatwa’s. Nu zijn ze geschokt door de twinkelende oogjes waarmee de Amerikaanse president George W. Bush zijn oorlogsverklaringen voorleest, het zichtbare plezier waarmee zijn minister van Defensie Donald Rumsfeld persconferenties geeft, het gênante enthousiasme waarmee Amerikaanse journalisten de oorlog verslaan. Dat genot waarin de oorlogvoerende politieke kaste zich wentelt, wordt angstwekkend.’
Angst voor de symboliek van het woord, voor de fatwa in zijn strenge religieuze kader, zou volgens Jonckheere zelfs minder groot zijn dan de angst voor het fysieke genot, het ‘duivelse plezier’, waarmee de Amerikanen ten strijde trekken.
Irakezen zijn niet noodzakelijk bang van Amerikanen. Jonckheere: ‘Wij zijn angstig, omdat we een bondgenoot verloren, maar moslims hebben nooit iets goeds van de Amerikanen verwacht. De Belgische pater in de Iraakse hoofdstad Bagdad stelt dat de Irakezen nu niet banger zijn van de Amerikanen dan vóór de oorlog. Dat verbaast me niet. Evenmin zullen weinig Irakezen de illusie koesteren dat ze een eigen identiteit gaan vinden middels een tussenkomst van de Amerikanen. Het helpt natuurlijk dat ze op een sterk religieus gevoel kunnen terugvallen. Religie is uitermate geschikt om angst te sublimeren. Dat zie je niet alleen in Irak, maar ook in de Verenigde Staten zelf, waar God mee oorlog lijkt te voeren. Amerikanen zijn minder bang van deze oorlog en zijn gevolgen dan Europeanen.’
Jonckheere heeft ook een visie over de groeiende fascinatie waarmee mensen op televisie de oorlog volgen: ‘De hoogtechnologische oorlog die ons beloofd is, heeft een verwachtingspatroon gecreëerd. De media maken er een spel van. De kijklust is enorm. We willen erbij zijn. Zelfs tegenstanders van de oorlog zijn aan het scherm gekluisterd. Maar kijkers zijn evenzeer gefascineerd door een tennistoernooi. Goed of slecht op televisie heeft hetzelfde effect: mensen voelen zich psychologisch beter, omdat ze niet in hun huiskamer hoeven rond te kijken naar hun eigen problemen.’
