Ze zijn uitgelachen, gekleineerd en afgeschreven, maar nu zijn ze helemaal terug. Ze zijn zelfs bereid hun boosdoeners te vergeven, zij het na enig deemoedig gesmeek. Een gesprek met Yves Leterme, de man die zijn christen-democratische volk door de woestijn leidde.

verkiezingen

Maandag 14 juni, 8 uur. Geen kater dit keer voor CD&V. Voor het eerst in bijna twintig jaar is de partij vooruitgegaan bij de verkiezingen. Weliswaar mondjesmaat, maar toch genoeg om de christen-democraten een grote schep zelfvertrouwen te geven. Voorzitter Yves Leterme neemt in zijn woonkamer in Ieper de kranten door. Wiegend in de schommelstoel voor de haard, maar niet te uitbundig, nooit te uitbundig. Zijn jonge poulains hebben het opvallend goed gedaan, constateert hij. Net als de toekomstige Vlaamse minister-president zelf.

Op de achterbank van de auto richting Brussel, waar de partijbestuursvergadering en de coalitievorming wacht, moet hij keer op keer zijn gsm openvouwen. ‘Nu kennen ze ons plots wel’ grijnst Leterme, die zich de afgelopen weken constant heeft geërgerd aan het beeld dat sommige media van hem en zijn partij hebben opgehangen. Maar nu is het de morning after en is de CD&V hip, of toch interessant genoeg voor de kranten, de bladen, radio Mango, Studio Brussel zelfs. Of zijn geit haar jong wel aanvaardt? Gelukkig wel. Of zijn vrouw blij is? Hij heeft haar nog haast niet kunnen spreken. Of Inge Vervotte straks minister wordt? Dat kan.

Iedereen wil het vriendje zijn van Yves Leterme, maar hij blijft er naar goede gewoonte heel nuchter onder. Hoewel hij tevreden toekijkt hoe zijn partij feest, beseft hij maar al te goed dat niet hij de grote overwinnaar is. Dat de christen-democratische voorman die rol mag spelen en aan zet is om een Vlaamse regering te vormen, komt alleen doordat iedereen zo snel mogelijk wil vergeten dat eigenlijk het Vlaams Blok op het ereschavotje gehesen moet worden. De overwinning van CD&V is veeleer symbolisch en komt niet in de buurt van de beloftevolle voorspellingen uit de jongste peilingen. Toch is Leterme erin geslaagd de neergang van zijn partij te stoppen en zelfs te keren, iets waar zijn voorganger Stefaan De Clerck vorig jaar nog zijn tanden op stuk beet.

Waarom is het dit keer wél gelukt?

YVES LETERME: Door een samenloop van omstandigheden: we gingen een kartel aan met de N-VA, Ivo Belet koos voor ons, Jean-Luc Dehaene stapte in de campagne en zijn geloofwaardigheid straalde op de hele partij af. In december voelde ik al dat onze kansen aan het keren waren. We konden aantonen dat de Vlaamse regering geen geld had om haar facturen te betalen, het gerommel rond het migrantenstemrecht en het geknoei van de VLD kwamen de hele tijd in het nieuws en wij slaagden erin om wekelijks een goede beurt te maken. We hebben ook duidelijke standpunten ingenomen en sterke lijsten gevormd. Ik ben ervan overtuigd dat we nog betere resultaten hadden behaald als de verkiezingen twee weken vroeger waren georganiseerd. Het CD&V-bashen van de laatste tijd heeft ons ongetwijfeld nog stemmen gekost.

Is uw overwinning niet veeleer symbolisch? Het kartel behaalt amper meer stemmen dan de optelsom van de recentste verkiezingsresultaten van CD&V en N-VA.

LETERME: Had ik niet voor een hergroepering gezorgd, dan was het Vlaams Blok vandaag misschien de grootste partij van Vlaanderen. Op zich is dat al een overwinning. Hoe je het ook wendt of keert, voor het eerst sinds 1985 gaan we vooruit. Ik heb mijn doelstelling bereikt: meer dan 25 procent van de stemmen halen.

Het was dan ook een heel voorzichtige doelstelling.

LETERME: Ik ben een heel voorzichtig man.

Is dit het moment van trots dat u de partij bij uw aantreden als voorzitter hebt beloofd?

LETERME: Zeker, en we hadden zo’n moment hard nodig. Vorig jaar telden we niet meer mee, maar nu blijken we plots weer heel relevant te zijn. Zoiets heeft een enorme invloed op het moreel. De reactie van de gewone militanten heeft me tijdens de verkiezingsnacht enorm aangegrepen. Vooral toen ik in De Bottelarij, waar onze leden waren samengekomen, op het podium klom en de fierheid in de ogen van al die plakkers en bussers zag. Voor het eerst in vijftien, twintig jaar waren ze weer trots op hun partij. Dat was een mooi moment. Dáárvoor heb ik elf maanden lang dag en nacht gewerkt. Nu we weer trots op CD&V kunnen zijn, zullen we de partij verder kunnen versterken en nog meer nieuwe mensen aantrekken.

VLD-Vivant en SP.A-Spirit hebben minder reden om trots te zijn. Hun verdiende loon of een teken dat politieke trends een steeds korter leven beschoren zijn?

LETERME: Ik wijt die achteruitgang van de paarse partijen vooral aan de grote verwarring die ze bij de mensen hebben teweeggebracht. Jarenlang beloofden ze allerlei dingen die ze niet konden realiseren en hielden ze ellenlange debatten over dingen die de mensen niet interessant vinden. Natuurlijk helpt het ook niet dat de Vlamingen zo snel na de federale verkiezingen alweer naar de stembus moesten terwijl de coalitie, die vorig jaar nochtans versterkt uit de stembusgang is gekomen, zo slecht presteert. Wat is de belangrijkste realisatie van Verhofstadt II totnogtoe? Een wet die ingaat tegen de wil van heel veel Vlamingen.

De grote winnaar van de Vlaamse verkiezingen is het Vlaams Blok. Had u dat zien aankomen?

LETERME: Ik wist dat die partij goed zou scoren. 22 procent, had ik voorspeld. Het is dus nog 2 procent meer geworden.

De resultaten waren amper bekend, of vooral liberalen en socialisten lieten zich ontvallen dat CD&V misschien maar met het Vlaams Blok in een regering moest stappen.

LETERME: Op zo’n moment worden er wel meer rare dingen gezegd. Ik heb geleerd dat je verstrekkende conclusies op de verkiezingsavond beter voor jezelf houdt.

Zo gek is die suggestie niet. Als u een coalitie met het Vlaams Blok vormt, zijn er maar twee partijen nodig. Bovendien heeft CD&V en zeker uw kartelpartner nogal wat met het Blok gemeen, zoals aandacht voor ethische kwesties en nadruk op gemeenschapsvorming.

LETERME: Ik vorm geen regering met het Vlaams Blok. Dat heb ik vanaf het begin duidelijk gemaakt. Natuurlijk gaan sommige van onze aandachtspunten in dezelfde richting als die van het Blok, maar er zijn veel meer verschillen. Ik ben waarschijnlijk een van de enigen die hun uitgebreide programmaboek heeft doorbladerd. Los van de traditionele Blok-onderwerpen staan daar heel wat dingen in die totaal onrealistisch of onverantwoord zijn. Om te beginnen zijn ze tegen de Europese integratie. Hoe zou ik met die partij rond de tafel kunnen zitten terwijl Jean-Luc Dehaene symbool staat voor ons Europese engagement?

Eric Van Rompuy, uittredend CD&V-fractieleider in het Vlaams parlement, feliciteerde op de verkiezingsavond de Vlaams-Blokkopstukken alsof dat de gewoonste zaak van de wereld was. Dat kan voor u?

LETERME: In de Kamer ben ik altijd heel correct en hoffelijk met de Blok-mandatarissen omgegaan. Ik heb nooit geweigerd hen een hand te geven of zo.

Hebt u Gerolf Annemans (Vlaams Blok) en co al gefeliciteerd?

LETERME: Nee. Maar ik heb nu wel andere dingen aan mijn hoofd dan een gedragscode voor mijn omgang met Vlaams Blokkers op te stellen.

Is de verkiezingsuitslag niet net een signaal dat die ongeschreven gedragscode opnieuw moet worden bekeken?

LETERME: Na de veroordeling in het Blok-proces voelden veel mensen zich geroepen om luidkeels te juichen, en te blijven juichen. Toen ik in TerZake durfde te opperen dat dat zo kort voor de verkiezingen misschien niet opportuun was, werd ik meteen neergesabeld door de niet-verkozen toppolitici van dit land zoals Yves De- smet en Peter Vandermeersch. Zij moeten eens goed nadenken over hoe ze met het Blok omgaan, net zoals wij. Maar op dit moment is het mijn prioriteit om een sterke Vlaamse regering te maken en zo snel mogelijk goed te besturen.

Toen het Vlaams Blok luidkeels het initiatiefrecht opeiste om een regering te vormen, zei u: doe maar. Was dat bluf?

LETERME: Als we ervoor zouden kiezen om het initiatiefrecht aan de grootste partij en niet aan het grootste kartel te geven, komt het inderdaad het Blok toe. Laat Filip Dewinter (Vlaams Blok) in dat geval maar eens proberen.

Nu bent u aan zet. Wat zijn voor u breekpunten tijdens de komende onderhandelingen met potentiële coalitiepartners?

LETERME: Ik wil twee belangrijke assen in het regeerakkoord vertaald zien: een engagement om de economie te versterken met de middelen die we in Vlaanderen hebben en concrete doelstellingen voor de afbouw van de wachtlijsten in de gehandicaptenzorg, de kinderopvang en sociale huisvesting.

Maakt u van uw communautaire eisen ook een conditio sine qua non?

LETERME: Voor de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde wil ik in elk geval de garantie dat we snel tot een oplossing kunnen komen. Daarnaast moeten de resoluties van het Vlaams parlement in het regeerakkoord worden opgenomen.

Gelooft u dat verdere stappen in de staatshervorming mogelijk zijn zonder nieuwe federale regeringsonderhandelingen?

LETERME: Ja. Wij zullen woord houden, en bij andere partijen heb ik – tenzij dat gespeeld is – de overtuiging en wilskracht gezien om stappen vooruit te zetten. Maar het blijft natuurlijk een middelen- en geen resultaatsverbintenis, want op een bepaald moment zal er op het federale niveau gestemd moeten worden.

U praat straks met kartels in plaats van met partijen. Zal dat de regeringsonderhandelingen niet enorm bemoeilijken?

LETERME: Ik denk niet dat de kartels het grootste probleem zullen vormen, maar wel het feit dat we drie partijen nodig hebben om een meerderheid te vormen. Met andere woorden: drie kartels of twee kartels en Groen!

U wilt dat Vlaanderen vooral snel een nieuwe regering krijgt. Bent u dan ook bereid genoegen te nemen met een vaag regeerakkoord dat veel ruimte laat voor interpretatie?

LETERME: We moeten een evenwicht vinden door op een correcte manier én binnen een redelijke termijn een regering te vormen. De jongste maanden is er amper bestuurd, ook niet op het federale niveau. We kunnen er nu geen maanden over doen om een nieuwe coa- litie samen te stellen. Niet alleen zouden de kiezers dat niet begrijpen, het zou Vlaanderen ook in een totale impasse storten. Natuurlijk heeft de verkiezingsuitslag het niet makkelijk gemaakt: we moeten een ploeg samenstellen met mensen met heel uiteenlopende politieke visies. Maar we hebben nu geen tijd voor politieke spelletjes. CD&V moeten bescheiden blijven, de anderen moeten hun wonden likken en daarna moeten we zo snel mogelijk een goede bestuursploeg vormen.

De jonge kandidaten op de CD&V-lijsten, zoals Inge Vervotte, Marie De Clerck en Joke Schauvliege, scoren opvallend goed. Hebt u eindelijk een nieuwe generatie klaar?

LETERME: Ook minder bekende kandidaten, zoals Inge Crevits uit Torhout of de Kempense Tinne Rombouts hebben het erg goed gedaan. Dat had ik ook verwacht, anders had ik ze niet op de lijst gezet. Op dit moment staat er een hele generatie nieuwe, jonge mensen klaar. Degenen die nu nog niet verkozen zijn geraakt, zullen volgende keer misschien naar een parlement kunnen doorstoten.

CD&V beschikt dus over een generatie heren op leeftijd die hun moment de gloire al hebben gehad en jong talent met amper parlementaire ervaring. Bent u zelf dan de enige ministeriabele christen-democraat?

LETERME: Het zijn ook niet allemaal groentjes, hè. Sommigen hebben al bewezen dat ze verantwoordelijkheid kunnen dragen.

Toch zult u mensen die nog nooit in een parlement zitting hebben gehad een ministerportefeuille moeten geven.

LETERME: Daar hebt u een punt. Toch heb ik er vertrouwen in. Sommigen van onze jonge mensen zijn echt heel bekwaam. Neem Inge Vervotte, die een prachtig resultaat heeft behaald. Die madam is authentiek en bijzonder intelligent – dat wordt vaak onderschat. In de Kamer heb ik gezien hoe ze zich ver van de spotlights op korte tijd helemaal in een dossier kan inwerken. Ze is perfect in staat om de discussie aan te gaan met pakweg Johan Vande Lanotte (SP.A), en dat kan bijlange niet van elk parlementslid worden gezegd. Dan speelt leeftijd toch geen rol?

U hebt uzelf vorig jaar bij uw aantreden drie jaar gegeven om de partij weer op de sporen te zetten. Maar nu ziet het ernaar uit dat u straks Vlaams minister-president wordt.

LETERME: Het ziet er inderdaad niet naar uit dat ik die drie jaar zal uitzitten, en dat vind ik eigenlijk wel jammer. Nochtans is het partijvoorzitterschap niet meteen de job die mij het best ligt. Ik mis een aantal kwaliteiten om de perfecte voorzitter te zijn. Ik mag wel zeggen dat ik in staat ben om binnen de partij knopen door te hakken, en ik kan keihard werken, eraan sleuren tot iets lukt. Maar ik hou me eigenlijk veel liever bezig met concrete dossiers, met het beleid zelf dan met alle partijbeslommeringen. Ik denk dat je dat ook aan me kunt zien. Wellicht klopt het dat ik niet de meest flitsende, enthousiasmerende figuur ben die in de Wetstraat rondloopt.

Maar ik heb mezelf het voorbije jaar verbaasd. Ik heb opgekeken van het lef waarmee ik zonder al te veel ruggespraak beslissingen heb genomen over de lijstvorming of het kartel met N-VA vorm heb gegeven. Blijkbaar heb ik de moed om bewuste risico’s te nemen. En aan de resultaten te zien, heb ik het nog niet zo slecht gedaan. (lacht)

Als u aan het hoofd komt van de Vlaamse regering, heeft CD&V geen voorzitter meer.

LETERME: Maak u geen zorgen: ik heb een plannetje in mijn hoofd, en ik denk dat het wel zal lukken.

Een plannetje dat u met ons wilt delen?

LETERME: Nee, ik deel het nu nog niet eens met het politieke bestuur van mijn partij.

Binnenkort leidt u waarschijnlijk de eerste Vlaamse regering die anders is samengesteld dan de federale beleids- ploeg. Bent u daar bang voor?

LETERME: Wat baat het in godsnaam om bang te zijn? Asymmetrie is het logische gevolg van onze federale staatsstructuur met afzonderlijke verkiezingen. Ik zeg niet dat het een ideale situatie is, integendeel zelfs. Maar de hele verkiezingsuitslag is verre van ideaal.

Premier Guy Verhofstadt (VLD) heeft een bolwassing gekregen van de kiezer. Maakt dat de hele federale constructie niet nog brozer?

LETERME: Verhofstadt heeft inderdaad een grote nederlaag geleden. Ik heb voor 13 juni al gezegd dat ik niet begreep waarom de premier zich in verkiezingen gooide waar hij niets te zoeken had. Ik heb daar vandaag niets aan toe te voegen.

De afstraffing van de Vlaamse liberalen en socialisten komt de stabiliteit van de federale regering in elk geval niet ten goede. Gaan we binnenkort weer voor Kamer en Senaat stemmen?

LETERME: Niet als het aan mij ligt. Ik ben niet van plan om in de federale regering in te breken, en dat ligt ook niet voor de hand zolang de paarse partijen elkaar graag zien. Nieuwe federale verkiezingen zouden op dit moment een ontzettend slecht signaal zijn. Laten we nu eindelijk gewoon ons werk doen en proberen om goed te besturen. En vooral: laten we de burgers de komende maanden niet te veel lastigvallen. Zij hebben zondag heel duidelijk laten zien wat ze van al dat gerommel vinden.

Dat hebben ze zelfs laten zien met hun stem voor het Europees parlement waarmee ze de facto het nationale beleid hebben beoordeeld.

LETERME: De kiezers hebben inderdaad niet het Europese beleid geëvalueerd. Ze hebben die Europese stembrief vastgepakt en gezocht naar een kandidaat die ze kennen, zonder na te denken over de Europese grondwet of Europese beleidsdomeinen.

Ze hebben op de populaire politicus Jean- Luc Dehaene gestemd en niet op het Europastandpunt van CD&V?

LETERME: Dat klopt. Al symboliseert Dehaene natuurlijk wel ons engagement in Europa, en is een Dehaene-stem dus als het ware een pro-Europastem.

Was vijf jaar oppositie voor CD&V lang genoeg om de arrogantie van de macht af te schudden?

LETERME: Ben ik arrogant?

Om het met de woorden van Johan Vande Lanotte te zeggen: ‘Ik vrees dat CD&V stilaan weer last krijgt van haar oude arrogantie en dat het zelfs aanstekelijk werkt bij N-VA’.

LETERME: (geërgerd) Ik vond die uitspraak in Humo totaal ongepast, en Steve Stevaert (SP.A) heeft dat ook toegegeven. Daarmee is dat hoofdstuk voor mij gesloten.

Kunt u er dan helemaal niet inkomen dat jonge paarse politici de terugkeer van de oude CVP-staat vrezen?

LETERME: Nee. Op den duur wordt dat beeld karikaturaal: alsof arrogantie in onze genen zit ingebakken. Onze partij is de afgelopen jaren veranderd. Er staan nu mensen op onze lijsten die nog niet eens bij de partij zaten toen we aan de macht waren. Zij zijn niet alleen geen producten van die zogenaamde CVP-staat, ze weten niet eens wat dat is.

CD&V had in 1999 echt geen les in bescheidenheid nodig?

LETERME: Misschien was het te vanzelfsprekend geworden om altijd deel van de macht uit te maken, ja. CVP rules the world! Maar daar is niets meer van over. We zijn de afgelopen jaren door de woestijn gegaan. We zijn door onze tegenstanders uitgelachen en gekleineerd, de liberalen toonden in het parlement een bijna fysieke afkeer van ons. Maar nu zijn we terug, en gelukkig ben ik bijzonder vergevensgezind.

Door Ann Peuteman

‘Had ik niet voor een hergroepering gezorgd, dan was het Vlaams Blok vandaag misschien de grootste partij van Vlaanderen.’

‘Ik mis een aantal kwaliteiten om de perfecte voorzitter te zijn.’