Vier maanden na de sluitingsceremonie worstelt Griekenland met de financiële kater van de Olympische Spelen. Gesprek met voorzitster Gianna Angelopoulos over de kosten en baten van haar magnum opus.
Ze zág er zelfs uit als een Griekse godin: de statige dame die in haar strakke witte jurk naast voorzitter Jacques Rogge van het Internationaal Olympisch Comité (IOC) stond te stralen. Voor Gianna Angelopoulos-Daskalaki, de aristocrate die de Spelen van Athene over de schaamte heen tilde, moet 13 augustus 2004 een onwaarschijnlijke hoogdag geweest zijn. ‘We hebben een klus van zeven jaar in vier jaar tijd geklaard’, zei ze na de openingsplechtigheid, glimmend van trots. En vier maanden later is haar glimlach nog altijd niet gestorven. ‘De hele wereld vond de Olympische Spelen van Athene méér dan succesvol’, zegt Angelopoulos alsof ze haar lesje opdreunt. ‘Ik herinner u graag aan de woorden van dokter Rogge, die de Spelen tijdens de sluitingsceremonie op 30 augustus “onvergetelijke droomspelen” noemde.’
Opmerkelijk. Net voor ons gesprek met de ijzeren dame van het organisatiecomité (ATHOC) had de Griekse regering becijferd dat de Spelen omgerekend 800 euro per Griek kostten. Het land worstelt sinds de Spelen met een begrotingstekort van 5,3 procent – ver boven de Maastrichtnorm dus – en de olympische uitgaven beslaan minstens een kwart van dat tekort. De uitstaande staatsschuld is gestegen tot 112 procent van het bruto nationaal product (bnp), waardoor Griekenland met Italië de meest bezwaarde natie van de Europese Unie is geworden. En intussen weten de Grieken nog altijd niet hoe en wanneer ze een deel van de infrastructuur te gelde zullen maken.
Heeft het organisatiecomité de stad onderweg ook niet met een aantal overbodige sportarena’s opgezadeld?
GIANNA ANGELOPOULOS-DASKALAKI: Gelooft u me: er zal niets verloren gaan. Hellenic Olympic Properties (de patrimoniumvennootschap van de Griekse overheid die de olympische infrastructuur beheert, nvdr.) bestudeert momenteel een aantal opties. Maar in feite hebben we hun bestemming ná de Spelen al bij de bouw van de olympische faciliteiten in het achterhoofd gehouden. Het olympisch dorp en de studentenhuizen van de universiteit (waar een persdorp gevestigd was) moeten de nood aan woonruimte in Athene helpen lenigen. Elders in het olympisch park zullen we kantoren onderbrengen, en stadions kunnen dienen voor optredens of festivals, of onderdak bieden aan Atheense sportclubs. De (erg omstreden, nvdr.) stadions voor baseball en softball waren al van het begin af tijdelijke bouwwerken: zij zullen in de toekomst plaats maken voor een stadspark.
Een duur park wellicht: het financiële plaatje van de Spelen viel stukken zwaarder uit dan uw organisatiecomité het had gewild. Heeft het IOC, dat een deel van de sponsorgelden en televisierechten aan Athene heeft afgestaan, uw rekeningen uit het rood gehouden?
ANGELOPOULOS: Helemaal niet. Onze uitgaven zullen ons initiële budget (1,92 miljard euro, puur voor de organisatie van de Spelen, nvdr.) heel dicht benaderen en we zullen zonder verlies de boeken kunnen sluiten. Onze prognoses waren realistisch en accuraat en soms zelfs te conservatief. De verkoop van tickets bijvoorbeeld heeft onze vroegste verwachtingen uiteindelijk zelfs overtroffen, wat toch finaal het succes van onze organisatie onderstreept.
Misschien. Maar de indirecte economische impact die u had voorspeld, blijft voorlopig toch uit. De toerisme-inkomsten van Griekenland zijn met 10 procent gedaald in 2004. De buitenlandse investeringen in Griekenland zijn niet gestegen, behalve als we de EU-subsidies voor de Spelen zouden meetellen. En volgens de OESO zal het Griekse bnp weer achteruitboeren na zijn vlucht vooruit in de jaren vóór de Spelen. Hebben de Olympische Spelen daar hun doel gemist, of zijn wij gewoon te ongeduldig?
ANGELOPOULOS: Volgens de prognoses zal het toerisme naar Griekenland in 2005 weer aantrekken. En zoals de vice-gouverneur van de Griekse nationale bank onlangs nog aanstipte, ziet Griekenland zijn bruto nationaal product ondanks de vertraagde groei wel significant sneller stijgen dan het gemiddelde van de Europese Unie. Maar de échte impact van de Olympische Spelen op de economie moet u zien als een onderdeel van een langetermijnstrategie. Ik blijf er rotsvast van overtuigd dat we vroeg of laat zullen oogsten wat we hebben gezaaid. De wegen, de rails en de metrolijnen zullen onze economie veel efficiënter maken dan ooit tevoren. En al die transportinfrastructuur zou er nooit gekomen zijn zonder de Spelen.
Weet u: Athene 2004 ging over het nakomen van beloftes. Aan het IOC beloofden we een groots Griekenland en Spelen die goed zouden zijn voor de atleten. Aan de Grieken beloofden we dat hun inspanningen hen respect in de hele wereld én een leefbaarder Athene zouden opleveren. We zijn in al die opdrachten geslaagd. Verder hebben de Spelen 100.000 jobs opgeleverd, waarvan de helft permanent. Bovendien hebben honderdduizend Grieken in de aanloop naar de Spelen managementopleidingen gevolgd of technische en andere trainingen gekregen. Al die mensen hebben daar een bredere kennis en meer vertrouwen in de toekomst aan overgehouden.
U wilde met behulp van de Spelen ook het imago van Griekenland en zijn inwoners bijschaven. Vóór 2004 werden Grieken nogal eens afgeschilderd als corrupte en incompetente mensen die niets voor elkaar kregen. Hebben de Spelen het land van die kwalijke reputatie afgeholpen?
ANGELOPOULOS: Laat ik eerst zeggen dat ík nooit in die bewoordingen over mijn landgenoten heb gesproken. En de rest van de wereld heeft in augustus en september 2004 het échte Griekenland gezien dat ik zo goed ken: een goed georganiseerde, gesofisticeerde natie met een hoofdstad van internationale allure. Een enquête in de Verenigde Staten en vijf EU-lidstaten leerde dat de wereld Griekenland ziet als een veilige en stabiele natie en dat de Spelen die perceptie positief hebben beïnvloed.
Rechtvaardigt dat resultaat het totale prijskaartje van de Spelen û 8,8 miljard dollar bij de laatste raming? Griekenland zal wellicht nog een jaar of tien de financiële lasten van de Olympische Spelen meeslepen.
ANGELOPOULOS: Ach, u moet niet enkel de Spelen zelf meetellen, maar ook de moeilijk meetbare voordelen van zulke evenementen: de jobs, de opleidingen, de wegen, de treinen en de metro, zelfs de hectaren nieuwe open ruimte en de dramatisch verbeterde kwaliteit van de Atheense lucht. Om nog niet te spreken van die vaste overtuiging dat we kunnen wedijveren met wie ook ter wereld û en dat we nog kunnen winnen ook.
Toen hij werd geïnterpelleerd over het torenhoge budget van de Spelen in Athene, liet IOC-voorzitter Jacques Rogge verstaan dat het organisatiecomité het in bepaalde zaken nogal breed had laten hangen û hij refereerde onder meer aan het dak van 132 miljoen dollar dat u de Spaanse architect Santiago Calatrava op het olympisch stadion in Athene heeft laten bouwen. Had Jacques Rogge ongelijk?
ANGELOPOULOS: Dokter Rogge heeft de Spelen afgesloten onder dat eigenste Calatrava-dak. Hij had niets dan lof voor het ATHOC, de Griekse overheid en het Griekse volk. Hij heeft Athene 2004 altijd ‘succesvolle Spelen’ genoemd. We hébben het niet breed laten hangen. Het leeuwendeel van de sites is gebouwd met strikt respect voor de IOC-normen û niets meer, niets minder. Het Calatrava-dak is een unieke uitzondering. Het is de navel van de Spelen, een verbluffend stukje architectuur én daarom een volstrekt verdedigbare uitgave.
Vooral externe factoren hebben de hoge kostprijs van de Spelen in de hand gewerkt: de dramatische stijging van de kostprijs voor veiligheidsvoorzieningen na de aanslagen van 11 september 2001 in New York bijvoorbeeld, of de vertragingen die de werken aan de olympische sites in 2000 hadden opgelopen. Alle bouwprojecten versnellen om die vertragingen weer goed te maken, heeft zwaar op het budget gewogen.
Geven de loodzware financiële lasten eigenlijk niet aan dat Olympische Spelen zó groot zijn geworden dat ze niet meer binnen het bereik liggen van een land als Griekenland, met amper 11 miljoen inwoners, onvoldoende infrastructuur en te weinig vraag naar het soort infrastructuur dat Olympische Spelen verlangen?
ANGELOPOULOS: Helemaal niet. We hebben juist aangetoond dat een klein land, mits het zorgvuldig plant en de steun van het IOC geniet, wél buitengewoon goede Olympische Spelen kan organiseren. Elke olympische gaststad heeft trouwens zijn eigen problemen, maar ook zijn eigen unieke voordelen.
Frank Demets
‘We kunnen wedijveren met wie ook ter wereld en we kunnen nog winnen ook.’
