Wat kan België doen om de chaos in Congo te bestrijden? Een eerste blik op de plannen van de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht.

Wie nog de illusie had dat Congo de weg naar duurzame vrede was ingeslagen, is die nu hopelijk kwijt. Een slachtpartij in een Congolees vluchtelingenkamp net over de grens met Burundi maakte eerder deze maand nog maar eens op pijnlijke wijze duidelijk dat orde uit chaos creëren niet vanzelfsprekend is. Ongeveer 160 Congolese Banyamulenge – Tutsi’s die uit Congo waren gevlucht na een raid op Bukavu door twee rivaliserende milities – werden in het kamp vermoord.

Zowel Burundi als het sterke Rwanda met zijn professionele leger – dat ondertussen in West-Sudan als vredesmacht wordt ingezet – dreigden ermee (opnieuw) de grens met Congo over te steken om dit soort aanvallen onmogelijk te maken. Dat zou dan het begin zijn van een derde burgeroorlog in minder dan tien jaar op Congolees grondgebied.

Kersvers minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht (VLD) stuurde zonder dralen zijn speciale gezant voor de Grote Meren en de Belgische ambassadeur in Burundi naar de plaats van het onheil.

‘Men gaat ervan uit dat deze aanslag het werk is van het FNL: een groep Burundese Hutu-rebellen’, stelt De Gucht. ‘Maar onze administratie denkt dat het ingewikkelder is, dat het FNL als bliksemafleider fungeerde voor andere rebellengroepen, eventueel afkomstig uit Congo. Daarom is het van cruciaal belang dat Congo snel werk maakt van de ontwapening van de Interahamwe, de Rwandese Hutu-milities verantwoordelijk voor de genocide in hun land.’

Er zijn voorlopig geen aanwijzingen dat het officiële Congolese leger bij de aanval betrokken was. De Gucht meent wel dat het leger niet sterk genoeg is om de vele milities in vooral Oost-Congo te ontwapenen. ‘We moeten dringend het mandaat van de internationale vredesmacht in Congo (MONUC) herdefiniëren’, zegt hij. ‘Er moet meer aandacht komen voor het garanderen van de veiligheid. Daarom moeten er meer troepen ter beschikking worden gesteld.’

Nederland overweegt troepen te sturen naar Oost-Congo. Zal De Gucht de onzalige beslissing om niet langer Belgische soldaten naar de vroegere kolonies te sturen – een gevolg van de moord op tien Belgische para’s in Rwanda – ongedaan maken? De Gucht: ‘Mijn Nederlandse collega is nu in Burundi. Ik zie haar deze week voor overleg. België geeft al militaire bijstand aan het officiële Congolese leger. Vanaf september start een programma van de Koninklijke Militaire School om opleiders voor dat leger te trainen. Daarom kunnen we nu moeilijk deel uitmaken van een onafhankelijke troepenmacht. Dat vecht met de militaire bijstand die we aan het Congolese leger geven.’

Democratisch stempel

Als Europees parlementslid was De Gucht meer dan eens in Afrika. Hij heeft dus wat ervaring. Net als zijn voorganger Louis Michel (MR) blijft hij vasthouden aan verkiezingen als de meest aangewezen manier om het vredesproces in Congo op de rails te houden: ‘Het is belangrijk dat er een democratisch stempel gedrukt wordt op de machtsverhoudingen. Zo kan je ook zien hoe die verhoudingen werkelijk liggen. Tegelijk garanderen verkiezingen een legitimering van de mensen die nu de dienst uitmaken in de overgangsregering.’

Een nieuwe minister én een nieuwe Belgische ambassadeur in Congo’s hoofdstad Kinshasa. Dreigt ons land zo niet de rol te lossen in het ingewikkelde machtsspel dat in onze oude kolonie gespeeld wordt? ‘Afrika fascineert mij al lang’, zegt De Gucht. ‘We zullen blijven proberen bij te dragen tot een oplossing. Maar het probleem is zo complex dat we er de Verenigde Naties én de Europese Unie bij moeten halen. Daarom is het zo belangrijk dat Koen Vervaeke, die genoemd was als onze ambassadeur, niet naar Kinshasa gaat maar het Afrika-beleid van Europa’s Hoge Vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid Javier Solana zal leiden. Hij zal de interesse van de EU voor Congo kunnen aanwakkeren. Nog deze week benoem ik een nieuwe ambassadeur in Congo. En meteen na de beleidsverklaring van 13 oktober reis ik naar de regio om er met alle protagonisten kennis te maken. Ik ben vast van plan er regelmatig op bezoek te gaan.’

Dirk Draulans