?Eastwood wil de president ten val brengen.? William Goldman over scenarioschrijven in Hollywood.

Clint Eastwood kon de slotvertoning op het festival van Cannes van zijn politieke thriller ?Absolute Power? zelf niet bijwonen (wegens opnamen van een nieuwe film met de veelbelovende titel ?Midnight in the Garden of Good and Evil?). Hij stuurde wel zijn scenarist William Goldman. Met briljante scripts voor ?All The President’s Men?, ?Marathon Man? en ?Butch Cassidy and the Sundance Kid? werd Goldman een van de meest gevraagde en best betaalde Amerikaanse scenaristen van de jaren zeventig.

In de jaren tachtig wist hij zich moeilijk te handhaven, maar in 1990 maakte hij zijn comeback met de sluwe Stephen King-adaptatie ?Misery?. Sindsdien schreef hij ook ?Maverick?, ?The Ghost and the Darkness? en ?The Chamber? naar een bestseller van John Grisham.

Goldman (65) was er eerder in Cannes : in 1988 zetelde hij in de jury. Zijn favoriet was ?Bird?, de jazzfilm van Eastwood, maar de Gouden Palm ging naar ?Pelle de Veroveraar?.

Zo boeiend vond hij die jury-ervaring dat hij er een boek over schreef : ?Hype and Glory?. Samen met ?Adventures in the Screen Trade? is het een van de meest ontnuchterende en onthullende boeken die ooit aan het filmbedrijf en het vak van de scriptwriter werden gewijd. Goldman die zichzelf in de eerste plaats als romancier beschouwt (van bestsellers die hij vaak zelf bewerkte voor de film), altijd in New York is blijven wonen en in principe de films die hij schreef nooit ziet, maakt zich geen illusies over de macht of de creatieve bevrediging van de Hollywood scenarioschrijver. Alleen maar scenario’s schrijven, noemt hij een denigrerende bezigheid.

?All the President’s Men? voerde twee gedreven journalisten ten tonele die het Watergate schandaal ontdekten en uiteindelijk de president ten val brachten. ?Absolute Power?, de verfilming van de opzienbarende bestseller van David Balducci, etaleert een meer cynische visie op het Amerikaanse machtscentrum in Washington. Inbreker Luther Whitney (Eastwood) is toevallig getuige van het sadomasochistisch nummertje van de Amerikaanse president Alan Richmond ( Gene Hackman) dat fataal afloopt. Om de president te beschermen moet de dief uit de weg worden geruimd. Luther krijgt zowel veiligheidsagenten als huurmoordenaars achter zich aan, terwijl hij probeert zijn naam te zuiveren en de hoogste gezagdrager van de natie te ontmaskeren.

Zodra er een film wordt gemaakt over een Amerikaanse president, zoekt men meteen naar verwijzingen naar echt bestaande presidenten. Voor wie staat Alan Richmond ?

WILLIAM GOLDMAN : ?Absolute Power? is geen film over Clinton als u dat bedoelt. Over alle presidenten zijn er smeuïge verhalen van seks en echtelijke ontrouw. Zelfs over Bush ! De enige president over wiens privéleven niet geroddeld werd, was Nixon.

Vindt u de premisse van ?Absolute Power? nu zelf geloofwaardig ?

GOLDMAN : In Amerika had niemand daar een probleem mee. Dertig jaar geleden had niemand dit geloofd, maar na Vietnam en Watergate geloven we niet langer onze leiders. Neem nu dat bericht een aantal maanden geleden toen Clinton om één uur dertig ’s nachts van de trap was gesukkeld en zijn knie had gebroken. Terwijl ze hem aan het opereren waren, strooide zijn perschef het bericht rond dat er geen vrouwen bij betrokken waren en dat hij niet dronken was. Hallo ! Wat wil dit zeggen ? Nu moest ik wel denken dat er iets niet pluis was. Dat bewijst gewoon dat wij Amerikanen niet meer in onze politici geloven. Ik weet ook niet wat er precies is gebeurd tussen de Kennedy’s en Marilyn Monroe. Zeker is dat er onderhands gerommeld werd. Niemand verbaast zich trouwens nog over een schandaal in de Kennedyclan.

Ik denk dat het nog lang zal duren vooraleer we weer onze politici gaan vertrouwen. Het effect van Watergate en Vietnam was verwoestend omdat we zo naïef waren. Nu geloven we in niets meer. Er is nu weer een groot schandaal rond de Golfoorlog, toen we onze mensen met gas zouden vergiftigd hebben. We loochenen alles. En dan zegt het Pentagon plotseling : willen jullie nu wat weten ? Onze computer heeft alle bestanden daaromtrent verloren. Theoretisch is dit best mogelijk, maar mij maak je zoiets niet wijs.

U ziet het allemaal zeer cynisch. Het lijkt wel of de president in ?Absolute Power? niets anders te doen heeft dan complotten smeden en hinderlijke getuigen liquideren ?

GOLDMAN : Wat had je dan verwacht ? Als je Tsjechov wil zien, ben je aan het verkeerde adres. Het gaat niet om een groepje mensen die in een kamer zitten te tateren omdat ze naar Moskou willen gaan. Het is een thriller en elke thriller bezit een zekere dosis fantasie. Je probeert het zo echt mogelijk te maken en je hoopt dat het publiek het zal slikken. Ik had geen thriller meer geschreven sinds ?Marathon Man?, twintig jaar geleden. Ik heb toen ook gezwoegd opdat het toch ergens zou op slaan. Waarom moet een van ’s werelds meest gezochte nazi’s in godsnaam zijn Zuid-Amerikaanse schuilplaats verlaten om naar New York te komen ? Je verzint beter een goede reden om de plot in gang te zetten.

Hoe is het ?Absolute Power? project bij u beland ?

GOLDMAN : Het werd me aangeboden door de baas van Castle Rock. Hij zei me alleen dat David Balducci de rechten van zijn debuutroman voor vijf miljoen dollar had verkocht. Toen ik de eerste scène las, die tachtig bladzijden van de roman beslaat, wist ik waarom hij zoveel had gekregen : alles berust op een spectaculair sterk idee. Balducci is een jonge advocaat uit Washington die het politieke wereldje door en door kent. Hij vertelde me dat hij aan het fietsen was toen hij plots die briljante inval kreeg : iedereen is op de hoogte van de slippertjes van Kennedy en Clinton, maar stel dat er bij één van die presidentiële escapades iets fout loopt. Wat dan ? Dat simpele idee veranderde zijn leven.

Wist u dat u voor Clint Eastwood schreef ?

GOLDMAN : Na het lezen van de roman belde ik Castle Rock en waarschuwde hen dat er geen rol voor een ster in zit. De echte hoofdpersoon in de roman is een jonge advocaat die uiteindelijk in de film niet meer voorkomt. Ik schreef een eerste versie die zoveel mogelijk de roman volgt, omdat ik altijd zo dicht mogelijk bij het basismateriaal blijf. Het was geen bijster goed script en ze vroegen me om er een sterrol in te schrijven. Ik loste het op door van de detective de ster te maken ( rol die uiteindelijk door Ed Harris wordt gespeeld, red.). Ik gaf hem een gezin met vrouw en kinderen, en zo voort en zo verder. Die versie ging naar Eastwood. Hij zei nee : ik heb al genoeg detectives gespeeld, ik wil de dief Luther spelen.

Probleem was dat Luther halverwege de roman wordt vermoord. Zijn dood zorgt voor een geweldige scène, want het komt net na de dubbele moordpoging. En je denkt dat iemand die dit overleeft eeuwig zal leven, maar dan wordt hij neergeschoten door de geheime dienst. Eenmaal dat Luther van de kaart verdwenen is, komt de roman in de problemen : de lezer is zijn moreel houvast en het interessantste personage uit de intrige kwijt. De roman die zo goed begon, zakt dan ook als een pudding in elkaar. Het einde is zelfs ronduit vreselijk. De auteur weet niets meer te verzinnen. Ik bedoel dit niet misprijzend : het overkomt ons allemaal.

Eastwood vroeg me om het script te herschrijven zodat Luther blijft voortleven en hij de president ten val brengt. Makkelijker gezegd dan gedaan, ik zag het gewoon niet zitten. Gelukkig woonde ik toen met een bevriende jonge scenarist, Tony Gilroy, een basketbalwedstrijd bij. Hij had mijn eerste versie gelezen en ik zei hem : ?Eastwood wants him to live and bring down the president.? Hij vond dit een prachtidee en zei dat het best op te lossen was. Ik belde Castle Rock en vroeg of ik Tony voor een weekje mocht inhuren. ’s Anderendaags kwam Tony naar mijn kantoortje in Manhattan en zei : ik weet precies wat Luther doet na de inbraak ; hij gaat zijn dochter opzoeken en zegt haar dat hij voorgoed het land verlaat. En ik maar tegenpruttelen : nee dat kan niet, in de roman spreken ze niet eens tegen elkaar. En hij schreeuwde tegen me : vergeet die roman, the novel is killing you !. En die namiddag schreef ik de joggingscène. Ik zat niet langer vast, van toen af aan ging het vrij vlot.

We toonden die nieuwe versie aan Eastwood : hij stemde meteen toe om de rol te spelen en een weekje later om ook te regisseren.

U hebt de vader-dochter relatie verder uitgewerkt ?

GOLDMAN : Ik heb dochters, Eastwood heeft dochters, dus hebben we er meer dochters in gestoken. Ik dacht dat het een goed idee was om die dochter te hebben die tegen Clint Eastwood staat te schreeuwen. Die zegt dat hij kan oprotten, dat het haar niet kan schelen wat er met hem gebeurt. Ze is de enige voor wie hij bang is. Ontoerend hoe hij zich verweert. Hij zweert haar op haar moeders graf. Dat is emotionele materie voor een thriller. Tussen haakjes, ik denk dat het meisje, Laura Linney, geweldig is.

Weet je hoe Eastwood haar gekozen heeft ? Hij is gewoon gek als het op casten aankomt. Hij ontmoet zijn acteurs niet eens. Hij zei me dat hij zo’n doetje is dat hij iedereen zou inhuren. Daarom doet hij zelf geen audities. Hij huurt in de regel alleen mensen van wie hij het werk gezien heeft. Eventueel maken zijn assistenten een tape. Hij had Laura Linney nooit ontmoet voor ze die joggingscène moesten doen. Hij had haar gezien in ?Primal Fear? met Richard Gere en zijn keuze was gemaakt. Hij werkt dolgraag met Hackman omdat hij hem niets moet zeggen. Hij is de meest indrukwekkende regisseur die ik ooit aan het werk heb gezien. Hij werkt zo ontzettend snel, hij heeft geen ego, geeft nauwelijks aanwijzingen. Hij vat het zelf goed samen : ?I like working with actors who don’t have anything to prove.? Het liefst zegt hij niets tegen zijn acteurs.

Als hij maar enigszins kan, gebruikt hij de eerste take. Hij voltooide de opname van ?Absolute Power? vijftien dagen vroeger dan voorzien.

Behalve een scenarist bent u voor het weekblad ?New York? ook een observator van de Amerikaanse filmindustrie. Hoe ziet u de huidige toestand ?

GOLDMAN : Ik ben geboren in 1931, ik ben een product van de films van de jaren dertig en veertig. Vorig jaar was een absoluut dieptepunt in de geschiedenis van Hollywood en dan heb ik het alleen over de studiofilms. Niet alleen maken ze shit, ze wéten het ook. Ze maken hoe langer hoe meer hersenloze dure producties, hopend dat ze dankzij de Europese en Aziatische markt uit de kosten kunnen komen. De meeste volwassenen hebben al lang afgehaakt. Hollywood richt zich nog alleen tot tieners. Met enkele uitzonderingen, zoals ?Fargo?. Mijn favoriete films van de jaren negentig zijn ?Fargo? en ?The Shawshank Redemption?.

Deze zomer doen ze in Hollywood nog meer in hun broek dan andere jaren. Er komen de eerstvolgende weken tien films uit waarvan de studio’s wel moeten toegeven en we weten dat ze altijd liegen over het budget dat ze honderd miljoen dollar of meer hebben gekost. En ze weten dat ?The Lost World (Jurassic Park 2)? een grote hit zal zijn en dat ?Batman 4? de kassa zal doen rinkelen. Maar ze zijn doodsbenauwd voor wat er gaat gebeuren met de films die geen sequels zijn. We hadden net twee Vulkaan films en dat zijn er precies twee te veel. ?Titanic? zal waarschijnlijk een kaskraker worden, maar kennelijk heeft hij tweehonderd miljoen dollar gekost. Angstaanjagend, met zulke bedragen kun je lange tijd een klein land eten geven.

En het ergste is dat ze niet weten hoe ze dit moeten doen stoppen. Neem nu een rampzalige film als ?Cutthroat Island?, waar de studio waarschijnlijk honderd miljoen dollar aan verloor. Een paar zomerse floppen van dit formaat en ze zullen zich noodgedwongen moeten bezinnen over wat ze aan het uitspoken zijn. Ik ben niet de enige die geschokt is. Ook de studiobazen weten dat het zo niet langer kan. Maar ze zitten in een valstrik en kunnen er niet uit.

Hoe is het zo ver kunnen komen ?

GOLDMAN : Ik denk dat het komt omdat ze allemaal op zoek zijn naar een blockbuster. De belangrijkste film van deze moderne tijd is ?Jaws?. Die film heeft alles veranderd. Toen ik in 1964 scenario’s begon te schrijven, kon je nog bij een studio aankloppen met een interessant project. Als je ze kon overtuigen dat ze geen geld gingen verliezen maar een klein beetje gingen verdienen, waren ze al tevreden. Sinds ?Jaws? heel snel heel veel geld opbracht, willen ze dit allemaal nadoen. En dan maken ze plotseling iets als ?Independence Day? dat zoveel geld opbrengt dat een noodlijdende studio plotseling weer stinkend rijk wordt. Dus zijn ze nu allemaal op zoek naar ?Independence Day?.

Het probleem is dat er teveel films worden gemaakt. Daardoor krijg je maar één week de kans om je film te positioneren. De beste manier om een film te adverteren is de tv-spot. De grote films komen de vrijdag in de bioscoop, de woensdag en donderdag word je gebombardeerd door een gigantische reclamecampagne op tv. Om die investering te doen renderen, zijn ze wel verplicht de film tegelijk in duizenden bioscopen te gooien. Stel dat elke print 2.000 dollar kost. Kom je uit op 2.500 copieën dan loopt het zaakje al op tot 5 miljoen dollar, en dit alleen om die film het eerste weekend vertoond te krijgen. Dus gooi je er nog eens 15 miljoen dollar reclame tegenaan. Want je hebt maar één week om je te bewijzen de week daarop komt een andere grote film uit.

Ze doen iets buitengewoon doms. Ze brengen allemaal hun grote films rond dezelfde tijd uit : de zomer en rond kerst. Ze zouden toch moeten beseffen dat er ook de overige maanden gouden zaken te doen zijn, maar nee, ze zitten liever elkaar op de hielen tijdens de zomer. Er moet veel veranderen. Het kan hen niet schelen dat ik dat allemaal aanklaag. Je zou wat horen mocht een producer of een ster zoiets zeggen. Maar wie luistert nu naar een scenarist !

Welk advies hebt u voor aspirant scenarioschrijvers ?

GOLDMAN : You better give a shit ! Je moet geven om wat je schrijft, alleen dan maak je een kleine kans. Ik zeg niet dat het geen actiefilm mag zijn, zo lang als je er maar zelf in gelooft. Als je alleen over iets schrijft omdat je denkt dat het succesvol zal zijn, kun je het meteen vergeten. Scriptwriting is nu de meest competitieve en lucratieve schrijversjob ter wereld. Je zet dus liefst je beste beentje voor als je je op de markt wil gooien. Ze zullen je maar één keertje lezen, je krijgt geen tweede kans. Onlangs kreeg ik een scenario toegestuurd van een vermaarde romanschrijfster. Het was verschrikkelijk ! Het kon haar duidelijk geen moer schelen. Haar reactie was : wel ik dacht dat ik snel wat geld kon verdienen. Wat erg stom is. Waarom zou iemand je geld geven voor iets waar jij zelf niet om geeft ?

Patrick Duynslaegher

William Goldman : in de eerste plaats een romancier.