De aanslagen op Amerikanen in Riyad hebben de Arabische wereld weer een beetje gevaarlijker gemaakt voor de VS.
Negen zelfmoordenaars die om één uur ’s nachts, duidelijk gecoördineerd, drie door westerlingen bewoonde compounds aanvallen in Riyad, zich schietend een weg naar binnen banen, een bomauto laten aanrukken en die doen ontploffen waar hij de meeste schade zal veroorzaken. Minstens 34 doden, bij de 200 gewonden. Zeven dode Amerikanen. Plus nog een bom bij het gebouw van een Amerikaans-Saudisch bedrijf. Dat was vorige week dinsdag 13 mei, een paar uur voor Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell, op rondreis door het Midden-Oosten, in Saudi-Arabië moest aankomen.
Powell wees uiteraard onmiddellijk naar Al-Qaeda, het terreurnetwerk van de naar verluidt dode maar misschien toch nog springlevende Saudische miljonair Osama Bin Laden. Al-Qaeda eist zijn wandaden niet op, dus zeker weten doet men het niet, maar de manier van werken verraadt wel wat: de goede coördinatie in de actie, de expertise in het bij elkaar brengen van een vloot voertuigen, explosieven, wapens in een supergesloten en bewaakt land als Saudi-Arabië, het ruimhartige opofferen van eigen pionnen – negen zelfmoordenaars – met het oog op een belangrijk doelwit, plus het goed gekozen, onverdachte moment. Het geheel wijst in de richting van Al-Qaeda, dat in dit geval bovendien een aanwijsbaar motief had.
Want Colin Powell was wel in Palestina toen het gebeurde, trachtend de road map op gang te duwen, maar Osama Bin Laden heeft het Palestijnse conflict nooit als een prioritaire kwestie gebruikt: op zijn lijsten van westerse doodzonden neemt het maar de derde of de vierde plaats in. De fundamentalist Bin Laden heeft het niet over Jeruzalem, hij heeft het over Mekka en Medina, over Saudi-Arabië zelf, de gewijde grond van de islam die, sinds 1991 en de eerste Golfoorlog tegen Irak, constant ontheiligd wordt door de aanwezigheid van ongelovigen, van Amerikaanse soldaten en zelfs van vrouwelijke Amerikaanse soldaten die er gelegerd zijn. En die er het slechte voorbeeld geven, maar niet alleen dat.
De oorlog van 1991 had, naast het ontzetten van Koeweit en het afstraffen van Saddam Hoessein, een dubbel doel. Eén duidelijk en zichtbaar effect was dat voortaan Amerikaanse troepen in significante aantallen in basissen op Saudische bodem gelegerd werden, en van daaruit de strategisch belangrijke oliestroom van de Golf zouden beschermen en controleren. Tegelijk waren ze dan handig dicht in de buurt van Israël, voor het geval dáár iets nodig zou zijn. Vanuit die basissen werd ook onder meer de no fly-zone boven zuidelijk Irak gepatrouilleerd, en werden dus geregeld bombardementen op Iraakse – Arabische, islamitische – doelwitten gelanceerd.
Minder zichtbaar was het tweede effect, te weten dat George Bush Sr. met zijn oorlog aan het Saudische koningshuis bewezen had een man van zijn woord te zijn die het oude Amerikaanse engagement tegenover de Saudi’s nakwam – dat in ruil voor een gegarandeerde olietoevoer vanwege Saudi-Arabië Amerikaanse steun en binnenlandse en buitenlandse bescherming aan het koningshuis beloofde. De buitenlandse bescherming tegen Saddam was hierbij duidelijk gedemonstreerd (al geloofden maar weinig waarnemers toen écht dat Saddam overmoedig genoeg was om Saudi-Arabië zelf aan te vallen), de bescherming tegen binnenlandse subversie werd onder meer verzekerd door de opleiding, uitrusting, bewapening en technische ondersteuning van de Saudi-Arabische Nationale Garde door het Amerikaanse ministerie van Defensie, al dan niet via privéfirma’s. De SANG is een elite-eenheid met 57.000 soldaten die tot taak heeft de interne stabiliteit en de bescherming van de koninklijke familie te verzekeren. President Ronald Reagan had in 1981 al beloofd dat hij het nodige zou doen om te beletten dat Saudi-Arabië ‘een tweede Iran’ zou worden. Men herinnert zich dat Saddam Hoessein in die jaren geacht werd die klus voor zijn rekening te nemen door zijn oorlog tegen het Iran van Khomeiny.
TWIJFELACHTIGE RELATIE
Dus niet alleen liepen Amerikaanse soldaten – mannen én vrouwen – de gewijde grond te ontheiligen waar volgens de islamitische wet geen ongelovige mag komen, de Amerikanen speelden bovendien een cruciale rol in het aan de macht houden van het koningshuis, en het bestendigen van een quasi middeleeuws dictatoriaal regime dat dan ook nog eens het wahabisme als officiële staatsgodsdienst uitdroeg, een wel zeer gesloten en sektarische versie van de islam, het spiegelbeeld van de islam van de Taliban, met dit verschil dat Afghanistan zeer arm was, en Saudi-Arabië zeer rijk. Dat dit regime daarbij corrupt is, dat het door veel moslims als hypocriet veracht wordt omdat het thuis de zedenpolitie laat woeden terwijl de prinsen zich in het buitenland zonder religieuze bijgedachten laten verwennen met vrouwen en drank (dát, alleszins, is wat de moslims geloven), namen de Amerikanen er dan maar bij. Dat het regime niet alleen de oorlog tegen de Russen in Afghanistan had helpen financieren, en er duizenden moedjahedien voor geleverd had, met onder andere een groep onder leiding van Osama Bin Laden, vergemakkelijkte het slikken van de andere, minder aangename pil, dat het ook toeliet dat radicaal fundamentalistische groepen zoals de Algerijnse FIS en GIA vanuit Saudi-Arabië gefinancierd werden, zij het misschien niet officieel, maar via privékanalen, terwijl de in wahabitisch Saudi-Arabië opgeleide imams fundamentalistische en vaak retrograde versies van de islam gingen verspreiden in de moskeeën van onder andere Europa.
Met de nieuwe Iraakse oorlog, de val van Saddam en de Amerikanen wellicht voor jaren in Bagdad geïnstalleerd, is het schema totaal veranderd. De VS hebben Saudi-Arabië en zijn koningshuis, en zelfs zijn olie, nu veel minder nodig. Er zit véél olie onder Irak, dat bovendien centraler gelegen is dan het Arabische schiereiland. Saudi-Arabië heeft in de aanloop naar de oorlog op verschillende manieren Amerikaanse wrevel opgelopen. Het heeft een – in de ogen van president George W. Bush misschien leuk, maar in die van het haviksnest rond Perle, Feith en Wolfowitz veel minder fijn – vredesplan voor Israël en Palestina op tafel gegooid. Bij de aanslagen van elf september bleek dat 15 van de 19 kapers van Saudische afkomst waren. De christelijke rechterzijde rond goeroes als Kagan en Bill Kristol is dan het vuur gaan concentreren op het Saudische regime, dat na Irak misschien als eerste verdiende aangepakt en gedemocratiseerd te worden. Terwijl ondertussen in Saudi-Arabië zelf aanslagen tegen westerlingen – en vaak tegen Amerikanen – frequenter werden. De oude vriendschap tussen VS en Saudi-Arabië werd door dit alles ondermijnd, de relatie kwam op lossere schroeven te staan. En toen weigerde Saudi-Arabië mee te doen in de oorlog tegen Saddam. Zodat de VS hun hoofdkwartier in het kleine Qatar moesten vestigen.
Na de oorlog besloot Washington dan ook bijna al zijn troepen uit Saudi-Arabië terug te trekken. Wat van hoofdkwartieren nodig is, kan in Qatar blijven. Een en ander werd bekendgemaakt op 29 april. Als dit nu veel eerder gebeurd was – die troepen liggen daar per slot van rekening al twaalf jaar -, had het als een geste van goede wil en tegemoetkoming begrepen kunnen worden door de moslims. Of het huis Saud had het kunnen verkopen als resultaat van de eigen, geheime diplomatie. Maar nu het gebeurt na een oorlog tegen een islamitisch land, om evidente redenen van praktische en strategische aard, zullen die moslims nog eerder geneigd zijn de terugtrekking als een overwinning van Osama Bin Laden en zijn Al-Qaeda te beschouwen dan als de reorganisatie die het ongetwijfeld is.
Veertien dagen later kwamen dan de aanslagen van 13 mei als signaal, dat voor Bin Laden of wie het brein achter de organisatie ook is, de terugtrekking van de Amerikaanse militairen uit Saudi-Arabië niet voldoende is: niet alleen de militairen moeten er weg, álle Amerikanen moeten er weg. Dat is nu dus bijna gebeurd. Eens zover, kan hij aan een ander land beginnen. Niet onmiddellijk, op zijn tijd. Als de zaken wat gestabiliseerd zijn in Irak, bijvoorbeeld.
Sus van Elzen
De VS hebben Saudi-Arabië en zijn koningshuis, en zelfs zijn olie, nu veel minder nodig.
