In ‘De Kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Willy Claes over de moord op sjeik Yassin, het antiterrorismebeleid van de EU en de VS, het slabakken van de Lissabon-doctrine, en de spanningen in Kosovo.
Mijnheer Claes, na de moord op sjeik Ahmed Yassin door het Israëlische leger is het wachten op de wraakacties van de Palestijnen.
willy claes: Sjeik Yassin was een fanatiek en gewelddadig man, verantwoordelijk voor vele terreurdaden op onschuldige burgers. Hij is ook een van de grote saboteurs van de akkoorden van Oslo. Ik heb weinig sympathie voor zijn persoon, maar met een moord kan ik vanzelfsprekend niet akkoord gaan. Het lijkt me bovendien een gevaarlijke strategie van Ariel Sharon, want Yassin is nu zeker een held en een martelaar. Dat doet het aantal kandidaat-zelfmoordterroristen stijgen en versterkt de rol van Hamas, terwijl die van Yasser Arafat is uitgespeeld. Daar komt bij dat de al lage geloofwaardigheid van de VN in de moslimwereld nóg meer afneemt, nu de Amerikanen hun veto hebben gebruikt tegen een resolutie die de moord op Yassin veroordeelt.
Sharon voert een politiek van het voldongen feit en het unilateralisme, en toont uitdagend zijn misprijzen voor ‘de Palestijn in de straat’. Die beseft meer dan ooit dat hij wordt platgedrukt door het militaire overwicht van Israël, dat daarenboven kan rekenen op de quasi onvoorwaardelijke steun van supermogendheid de Verenigde Staten. Wij Europeanen ervaren op bittere wijze dat we ook in die regio politiek gesproken onbetekenend zijn. Niettemin moeten we blijven pleiten voor een vredesbestand, en tegen het beleid van isolationisme dat de regering-Sharon tegen de Palestijnen voert. De bouw van een muur zal niets oplossen. En aanslagen als op Yassin versterken de voedingsbodem voor het internationale terrorisme, waar de hele wereld de dupe van is.
Van de andere Arabische landen krijgen de Palestijnen weinig steun.
claes: Het klinkt cynisch, maar door de geschiedenis heen zullen de Palestijnen al wel hebben vastgesteld dat hun zogeheten Arabische broeders, afgezien van forse verklaringen en mogelijk wat financiële hulp, niet bereid zijn veel risico’s te nemen voor hun bescherming en hun toekomst. Die Arabische vrienden worden evenzeer geconfronteerd met de militaire overmacht van de Israëli’s en de steun die de VS hen geven.
Op de EU-top in Brussel is de Nederlander Gijs de Vries aangesteld tot coördinator van het antiterrorismebeleid.
claes: Met de aanslagen in Madrid is Europa het sinistere tijdperk van het massaterrorisme binnengetreden. En het is naïef te geloven dat landen die anti-Amerikaans waren in de kwestie-Irak, door de terroristen zullen worden ontzien. De aanstelling van een coördinator is een positieve zaak, want de beslissingen van na 11 september 2001 zijn niet of maar mondjesmaat uitgevoerd. Vijf van de vijftien lidstaten hebben nog altijd het Europees aanhoudingsmandaat niet in hun nationale wetgeving verwerkt, de samenwerking tussen politie- en inlichtingendiensten loopt stroef, en inzake controle op de financiële bronnen van het terrorisme staan we zo goed als nergens. Na de zware verwittiging van Madrid is het de hoogste tijd om aan de slag te gaan.
Gemakkelijk zal dat niet zijn, want er zijn zowel technische als politieke hindernissen voor een geïntegreerd antiterreurbeleid. Het klassieke gebrek aan vertrouwen tussen veiligheids- en politiediensten van de grote lidstaten wordt niet opgelost door een paar flinke uitspraken op een Europese top. Een bijkomend structureel probleem is dat veel Europese landen voor hun intelligence afhankelijk zijn van de VS en de NAVO. Als die de kraan dichtdraaien, spelen de Europese inlichtingendiensten niet meer mee.
In vergelijking met Amerika loopt Europa een paar tijdperken achterop. De Amerikanen bestuderen, misschien wat obsessioneel, hoe ze zich kunnen verdedigen tegen bacteriologische, scheikundige en nucleaire aanslagen. Voor dit jaar alleen trekken ze liefst zeven miljard dollar uit voor detectie- en alarmsystemen, en voor verzorgingsprogramma’s indien er toch een aanslag plaatsvindt. De Europese Commissie voorziet in haar begrotingsvoorstel voor 2006-2013 hooguit twee procent van de middelen voor de veiligheid. En dan moet je er nog bij vertellen dat dat al een verdrievoudiging is, en dat het maar om een voorstel gaat dat al sterk bekritiseerd wordt door de zes nettobetalers van de EU.
In de VS haalt veiligheidsadviseur Richard Clarke tijdens de hoorzittingen van de elfseptembercommissie scherp uit naar het lakse antiterreurbeleid van de regeringen van Bill Clinton en Bush junior.
claes: Clarke zal wel persoonlijke motieven hebben, en in zijn boek Against All Enemies is hij genuanceerder dan in de media, maar toch moet zijn kritiek ernstig worden genomen. Clarke was met het antiterreurbeleid belast onder vier verschillende presidenten, hij is dé autoriteit. Hij is ook niet de eerste die beweert dat Bush al te geobsedeerd was door Irak. Dat heeft te maken met het complex van vader Bush, die in de eerste Golfoorlog een strategische blunder heeft begaan door de militaire actie te vroeg te stoppen. Het heeft ook te maken met de aanwezigheid van petroleum. Als de Amerikanen de Iraakse regering onder controle hebben, kunnen ze bovendien in de OPEC de Saudi’s een toontje lager doen zingen. Dat komt dan ook Israël ten goede, en kan dus op steun rekenen van de joodse lobby in de VS. Om al die redenen was de Amerikaanse politiek volgens Clarke te zeer op Irak gefixeerd en te weinig op het internationale moslimterrorisme. Daarvoor hebben de Amerikanen een zware prijs betaald.
De aanslagen in Madrid hebben als gevolg dat de impasse over de Europese grondwet doorbroken is.
claes: Dat is het goede nieuws van de voorbije week. Er bestaat nu toch een kans dat we het verruimde Europa niet moeten starten in een klimaat van totale institutionele verwarring. Ik stip aan dat die doorbraak er komt dankzij socialisten: in Spanje kiest de PSOE voor een meer Europese politiek, en de Polen zijn door de Duitse kanselier Gerhard Schröder over de streep getrokken. Maar laten we niet te vroeg victorie kraaien, want vooralsnog zijn de grote knelpunten niet opgelost.
We weten niet hoe de Commissie samengesteld zal zijn. We weten niet hoe het voorzitterschap gereorganiseerd zal worden. We weten niet welke stemmethode in de ministerraad zal worden gebruikt, hoe de stemmen zullen worden gewogen, en hoe er een evenwicht wordt gevonden tussen grote en kleine lidstaten. We weten niet over welke budgettaire middelen we zullen beschikken voor het inpassen van zeventig miljoen nieuwe burgers, van wie de koopkracht nauwelijks een derde is van de gemiddelde koopkracht in de huidige vijftien lidstaten.
Er groeien ook weer tendensen om de grondwet alsnog te amenderen en het sociale luik te versterken. De Franse socialistische partij heeft al een tekst in die zin opgesteld, die mede ondertekend is door zwaargewichten als Jacques Delors en Michel Rocard. Dat zal nog tot heel wat discussie leiden, maar als pragmaticus zeg ik: laten we tevreden zijn dat Spanje en Polen hun verzet opgeven en laten we eerst institutionele en budgettaire klaarheid brengen vooraleer we over een verdere verdieping van de EU spreken.
Wim Kok is aangesteld om de plannen van de top van Lissabon 2000 nieuw leven in te blazen.
claes: Kok is de geknipte figuur voor deze opdracht. Hij heeft veel economische ervaring, is een pragmaticus en wordt in de meeste EU-landen gerespecteerd en aanvaard. Tot nu toe is er niet veel in huis gekomen van de mooie woorden van Lissabon om tegen 2010 van de EU de meest performante kenniseconomie ter wereld te maken. Inzake research wordt de kloof met de VS en Japan steeds groter. Zeker in de spitstechnologieën is onze achterstand gevaarlijk aan het groeien. We hebben dringend behoefte aan een sterke impuls en aan veel meer middelen. Als we de publieke en privé-investeringen inzake research van de vijftien EU-landen samentellen, komen we nauwelijks aan de helft van wat de Amerikanen uittrekken. En ook Japan staat heel wat verder dan wij. Ik hoop dus dat men Kok voldoende zal steunen, want het uitvoeren van de Lissabon-plannen is van levensbelang voor onze toekomst.
In al die dossiers dringt steeds dezelfde vaststelling zich op: Europa trappelt ter plaatse.
claes: Ik zal voorzichtig antwoorden, of men zal mij verwijten dat ik een euroscepticus ben en dat ben ik niet. Ik ben wel een kritische Europese federalist, die zijn ogen niet sluit. Welnu, wat de liberalen er ook mogen van denken: het is noodzakelijk dat Europa weer aanknoopt met de oude tradities van een meer georganiseerd industrieel en researchbeleid. Laten we een voorbeeld nemen aan de Amerikanen, zogezegd aanhangers van het laissez faire, die niet aarzelen om op dat punt zeer interventionistisch op te treden.
In Kosovo zijn de spanningen tussen Albanezen en Serviërs weer opgelaaid. De NAVO stuurt extra manschappen om de KFOR-troepen te versterken.
claes: De internationale gemeenschap heeft de wapens doen zwijgen, maar heeft niet de moed gehad de knopen voor de politieke toekomst van Kosovo door te hakken. In theorie zijn er drie oplossingen: ofwel maak je Kosovo onafhankelijk en scheur je het af van Servië, ofwel fuseer je het met Albanië, ofwel breng je het in een los confederaal verband met Servië. Om onafhankelijk te worden, is Kosovo te klein, en de aanhechting bij Albanië is uitgesloten omdat het tot nieuwe oorlogen in de regio zou leiden. Dus rest alleen een losse confederale band tussen Albanezen en Serviërs. Helaas willen de Kosovaren zelf daar niet van weten. De internationale gemeenschap moet het dus opleggen. Zowel in Kosovo als in ex-Joegoslavië zijn wij veroordeeld om nog ettelijke jaren een groot aantal militairen ter plaatse te laten. Want zodra we onze rug draaien, gaan de poppen weer aan het dansen.
Koen Meulenaere
Willy Claes
‘Zeker in de spits- technologieën is onze achterstand gevaarlijk aan het groeien.’
