De Europese Unie krijgt haar hervormingsverdrag. Ze mag zich nu bewijzen in Kosovo.

Op zichzelf is er vorige week in Lissabon weinig gebeurd. Premier José Socrates van Portugal, voorzitter van de Europese Raad, inviteerde zijn collega’s staatshoofden en regeringsleiders naar het historische Jeronimusklooster om er het hervormingsverdrag van de Unie plechtig te ondertekenen. Dat zijn alsnog niet meer dan wat handtekeningen op papier. Het verdrag wordt pas van kracht als het in alle lidstaten ook is geratificeerd. Brussel hoopt dat de Unie na de Europese verkiezingen van 2009 volgens de regels van het nieuwe verdrag kan werken.

Het past om daarbij met twee woorden te spreken. Drie jaar geleden werd de tekst van een ‘Europese grondwet’ op dezelfde manier in Rome ondertekend. Zes maanden later was die ‘grondwet’, na referendums in Frankrijk en Nederland, van de baan. Het blijft merkwaardig hoe flexibel politici soms zijn. De Nederlander Jan Peter Balkenende en de Brit Tony Blair, bijvoorbeeld, schoven in Rome aan om hun naam onder een tekst te schrijven, waar ze na de referendums zo snel mogelijk af wilden. Daarom kwam Gordon Brown, de opvolger van Blair in Londen, vorige week handig enkele uren te laat op de afspraak. Hij zette daarmee zijn Portugese collega voor schut, maar hij wou door zijn eurosceptische landgenoten niet met de pen in de aanslag worden betrapt.

Toch is de kans klein dat het hervormingsverdrag de weg van de ‘grondwet’ opgaat. Uit de tekst zijn symbolen geschrapt, zoals een Europees volkslied of een Europese vlag. Maar wezenlijk is er nauwelijks iets veranderd. De leiders zijn het gekibbel over de instellingen beu: dit keer organiseert alleen Ierland een referendum. Het is ook tijd dat de Unie zich weer met de inhoud van de politiek bezighoudt. De Schengenzone, de groep landen waarbinnen geen grenscontroles gelden, breidt deze week uit met negen nieuwe leden. Op 1 januari voeren Cyprus en Malta de euro in. Op de klimaatconferentie in Bali forceerde vooral Europa op het allerlaatste moment een compromis met de Verenigde Staten. De Unie weegt zwaar in de wereld.

Om beter vooruit te kunnen kijken, installeert Europa straks een reflectiegroep van toppolitici, wetenschappers en zakenlui die tegen 2010 een rapport moet schrijven over vraagstukken zoals migratie en mondialisering. De top hakte ook een knoop door: of Kosovo zich na Nieuwjaar onafhankelijk verklaart of niet, de Unie zal een burgerlijke missie van zo’n 1600 mensen uitsturen om te helpen bij het bestuur van wat nu nog een provincie van Servië is.

Daar gluurt trouwens ook het mercantiele Europa weer om de hoek. Om Servië de interventie in Kosovo gemakkelijker te laten slikken, wordt Belgrado het lidmaatschap van de Unie als een wortel voorgehouden. Er zijn er zelfs, zoals Nicolas Sarkozy, die vinden dat Brussel niet moeilijk moet doen als Servië blijft weigeren om volledig mee te werken met het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag dat zich buigt over schendingen van de mensenrechten in de jaren negentig.

Het bleek ook tijdens de recente top met de Afrikaanse landen of bij het gênante bezoek van de Libische leider Muammar Khaddafi aan Frankrijk vorige week. Morele principes wegen soms minder zwaar dan een linke politieke deal of enkele lucratieve contracten. Dat is ook Europa: een plek waar woorden dikwijls goedkoper zijn dan daden.

door Hubert van Humbeeck