De Amerikaanse voedselactivist Michael Pollan, die een serie voor foodies heeft op Netflix, waarschuwt voor eten dat gezond heet te zijn maar het niet echt is.
U geeft het advies om geen levensmiddelen te kopen die ermee adverteren dat ze gezond zijn. Waarom?
POLLAN: De meeste producten die ermee adverteren dat ze gezond zijn, komen uit een verpakking. Het gaat om verwerkte, niet om verse producten. Maar als u door de supermarkt loopt en u passeert langs de fruit- en groentestand met broccoli, sla en appelen ziet u geen advertenties die het positieve effect van die producten op de gezondheid aanprijzen. Waarop zou je die ook moeten drukken? Het is typisch dat je dergelijke reclame vindt op levensmiddelen die eerder in het midden van de supermarkt opgesteld staan: ontbijtgranen, mueslirepen, diepgevroren kost. Kortom: de levensmiddelen die in de supermarkt het minst drukte maken zijn het gezondst, en niet de levensmiddelen die dat van zichzelf beweren.
Waarom laten consumenten zich zo makkelijk in de luren leggen?
POLLAN: Dat ligt aan een fenomeen dat ik ‘nutritionisme’ noem. Het betekent dat mensen hun eten vooral als de som van de ingrediënten zijn gaan beschouwen. Ze zien een biefstuk voor zich liggen en analyseren meteen hoeveel vet, eiwitten en ijzer hij bevat. Zodra je die manier van denken overneemt, aanvaard je ook het tweede bestanddeel van die ideologie: dat je experts nodig hebt die je verklaren hoe en wat je moet eten. En dat vind ik gevaarlijk.
Wat is er gevaarlijk aan het advies van experts?
POLLAN: De mensheid eet al duizenden jaren. Zonder experts. Maar nu verheffen we de vraag wat je mag eten plots tot een wetenschap. Daardoor zijn we aangewezen op experts die ons eten in dragers van goede en slechte stoffen indelen. Tegenwoordig zijn gluten kwaadaardig, daarvoor waren het vetten en suiker. Bijna dagelijks wordt een nieuw boosaardig ingrediënt ontdekt. We worden bang van ons eten. En dat spoort de producenten dan weer aan om ons met marketingtrucjes te bedriegen.
Maar het is toch niet onzinnig om gezond te willen eten?
POLLAN: Nee, maar het moet ook geen dwang worden. Er is zelfs al een nieuwe eetstoornis uit ontstaan: orthorexie, de ongezonde fixatie op gezond eten. Wij Amerikanen kunnen bij elke beet inschatten wat die voor ons betekent. Vetzucht! Diabetes! Hel! Of zielenheil, als we het ‘juiste’ voedsel eten. Dat is al dertig, veertig jaar aan de gang, maar zijn we gezonder geworden?
Wat is gezond? Moeten we allemaal vegetariër worden? Of veganist?
POLLAN: We zoeken graag naar simpele antwoorden, dus eten we totaal vetarm, of helemaal suikervrij, of veganistisch. Maar er zijn verscheidene manieren om bewust te eten. Je kunt een selectie maken volgens verschillende criteria. Waar komt het eten vandaan? Hoe werd het gekweekt? Hoe wordt het klaargemaakt? Ik denk dat die methode veel gezonder is.
Biovoeding is vaak duurder dan andere. Wat kunnen mensen doen die dat geld er niet voor willen neertellen?
POLLAN: Eet zo weinig mogelijk industrieel behandelde levensmiddelen. Het verschil tussen verwerkte en verse levensmiddelen is veel, veel groter dan die tussen verse en zogenaamde bioproducten. Natuurlijk zijn er verwerkingsfasen die goed zijn.
Bijvoorbeeld het drogen en verpakken van noedels, of graan malen en daarvan brood bakken. Maar er is een verschil tussen brood dat uit drie en brood dat uit dertig ingrediënten bestaat. Dus: eet echt eten dat een echte mens klaarmaakt.
DOOR KERSTIN KULLMANN – © Der Spiegel
‘Elke dag wordt er wel een nieuw boosaardig ingrediënt gevonden. We worden bang van ons eten.’
