Aangezien ik in een vorige column al flink heb doorgeboomd over het Vlaams Blok – en ik dank iedereen voor de genuanceerde, afgewogen en doordachte reacties op die bijdrage – zal ik dat nu in geen geval doen. Mag ik het over een iets meer filosofische boeg gooien? Ik wil het graag even hebben over eenvoud.

Het zou toch eenvoudig zijn geweest als we de hele heisa rond het proces-Dutroux hadden kunnen vermijden. Zo vaak in de loop van deze verschrikkelijke geschiedenis hebben meutes klaargestaan om de man ter plekke te lynchen. Wat zou ons niet bespaard zijn gebleven, hadden zij hun zin kunnen doen? Duizenden vellen papier en torenhoge gerechtskosten zouden zijn uitgespaard, de dolgedraaide jury had een rustig leven kunnen leiden… Het zou natuurlijk wel minder materiaal opleveren voor de media, maar een lynchpartij geeft toch betere foto’s?

Zo zou het toch eenvoudig zijn als menselijke relaties werden teruggebracht tot het basismodel: het heterokoppel, een man en een vrouw and that’s it. Wat moet dat toch allemaal: man-man, vrouw-vrouw, met of zonder kinderen, vrouw alleen (bewust gekozen!) met kind, man-vrouw-man (we mogen toch de biseksuelen niet uitsluiten). Je ziet twee mensen op straat lopen en je hebt geen idee meer wat de relatie tussen beiden is. Om nog maar te zwijgen van adoptieregelingen, kunstmatige inseminatie, leenmoeders… Dat is toch niet ernstig?

En het zou al even eenvoudig zijn als mensen waren wat ze zijn, dus gewoon beantwoorden aan hun aard of aan hun karakter. Dan zou je tenminste weten dat dieven altijd dieven zijn, want het zit in hun aard, dat criminelen simpelweg criminelen zijn, dat nobele mensen even gewoonweg nobele mensen zijn. Dat mensen uit andere culturen niet zijn zoals wij zijn en dat daar weinig aan te verhelpen is. Waarom dan al die moeite doen, al die inspanningen leveren, al die energie verkwisten en al die onnodige kosten voor een hopeloze zaak? Je kan toch net zo goed proberen een pantoffeldiertje op te leiden tot bedrijfsmanager.

En zeker zou het eenvoudig zijn als politiek transparant en eenduidig was. Als een politicus zegt ‘Wij zullen dit of dat doen nu en niet later’ (hoe lang is het geleden dat we nog zoiets gehoord hebben?), dan zou het toch mooi zijn als we meteen de effecten zouden voelen. De politiek kondigt aan dat de belastingen worden verlaagd en de volgende dag staat er een mooi bedrag op mijn rekening. Maar, dat weten we maar al te goed, zo mag het blijkbaar niet gaan. Het zou te eenvoudig zijn.

En daar draait het nu net om: wil je een voor iedereen menswaardige samenleving creëren, dan moet je kiezen voor de complexiteit. Want de hierboven geschetste eenvoud is het perfecte recept voor een totalitaire maatschappij. Gemakkelijk is het in geen geval, want in het gesprek tussen eenvoud en complexiteit staat de eenvoud het sterkst: eenvoud is eenvoudiger uit te leggen dan complexiteit. Zonder meer een complex probleem – waarvan ik dus niet opkijk.

INFO : De auteur is directeur van het Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie van de Vrije Universiteit Brussel.

JEAN-PAUL VAN BENDEGEM