Een panter uit Charleroi

Annabelle Wallis is het nieuwe gezicht van La Panthère, de juwelen- en horlogecollectie van Cartier. De Britse actrice volgt de Waalse Jeanne Toussaint op. De eerste panter van Cartier kwam uit Charleroi!

Jeanne Toussaint wordt in 1887 in Charleroi geboren in een bescheiden gezin van commerçanten die zich later in Brussel vestigen om er kant te verhandelen. Aangetrokken door de belle époque en gewapend met een goede smaak en een ijzeren wil, zakt Jeanne net voor haar achttiende verjaardag af naar Parijs. Aan de zijde van antiquair Charles Michel laat ze zich er inwijden in de wereld van decoratieve kunsten. De decorateurs Paul Iribe en Christian Bérard, de portretschilders Giovanni Boldini en Paul Helleu, of nog de karikaturist Sem: het zijn slechts enkelen van de kunstenaars die ze na een tijdje tot haar vriendenkring mag rekenen. Jeanne koppelt klassieke elegantie aan extravagantie en wordt geïntroduceerd bij Coco Chanel. Vlak voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog ontmoet ze de net geen 40-jarige Louis Cartier.

Louis – kleinzoon van de oprichter van Cartier – staat aan het hoofd van de Cartier-boetiek in de Parijse Rue de la Paix n°13. Hij is de man die in 1904 op verzoek van zijn vriend, vliegenier Alberto Santos-Dumont, het intussen iconische Santos-polshorloge creëerde. De Braziliaanse piloot had genoeg van zijn zakhorloge en wilde tijdens de vlucht makkelijk de tijd kunnen aflezen. De Santos was een van de eerste polshorloges en zonder meer het bekendste.

Onder de indruk van het succes van de handtassen die Jeanne Toussaint creëert – en die in de high society gretig aftrek vinden – vertrouwt Louis zijn vriendin algauw het Département Maroquinerie et Objets de la Maison toe. En hij deelt ook zijn kennis over edelstenen en metaallegeringen met haar. Samen zetten ze de volgende jaren prachtige juwelen in de markt: paradijsvogels, zilverreigers, geciseleerde tiara’s én vooral de mythische panter.

NIET WELKOM IN DE FAMILIE

‘De eerste sporen van de panter die we in onze archieven vonden, dateren uit 1914’, vertelt Pierre Rainero, director of image, style and heritage bij Cartier. ‘Het gaat om een polshorloge met gevlekt pantermotief.’ Het abstracte zwart-witpatroon, het resultaat van een combinatie van zwarte onyx en witte diamanten, markeerde niet alleen de introductie van gevlekte patronen in de juwelensector, maar ook van motieven die later in art-decostijl zouden worden uitgewerkt. Datzelfde jaar 1914 bestelde Louis Cartier bij de Franse illustrator en schilder George Barbier een aquarel van een “Dame met panter” dat dienst moest doen als uitnodiging voor een tentoonstelling. Later gebruikte Cartier het kunstwerkje veelvuldig als advertentie. De pantervrouw kreeg stilaan vorm.

Maar wie was zij? Jeanne Toussaint had luipaardtapijten in haar appartement en droeg graag panterjassen en ze werd al “de panter” genoemd nog lang voor ze Louis Cartier leerde kennen. ‘Toussaint was de muze van Louis Cartier, zijn rechterhand en ook zijn minnares’, vertelt Mathilde Laurent, parfumeur bij Cartier. ‘Cartiers familie verzette zich hevig tegen hun huwelijk. Misschien was het panteruniversum wel Toussaints uitlaatklep om een boodschap de wereld in te sturen: “Als jullie mij niet in de familie willen, dan druk ik wel op een andere manier mijn stempel op het Huis Cartier.”‘

HET SYMBOOL VAN DE VRIJE VOGEL

Pas na haar aanstelling als directrice van Cartiers haute joaillerie-afdeling in 1933 introduceert Jeanne Toussaint de figuratieve panter en bouwt ze het universum van de panter uit. Daarmee toont ze zich een trendsetter. Sieraden zijn voor haar even belangrijk als kleding – in die tijd een zeer ongebruikelijke visie op mode.

Eind 1940 exposeert Jeanne Toussaint in de vitrines van de boetiek Rue de la Paix haar intussen bekendste creatie: een broche van een vogel in nationale driekleur opgesloten in een kooitje. Een symbool van verzet tegen de nazi’s, waarvoor ze wordt gearresteerd en zelfs enkele dagen gevangengehouden. Enkele dagen nadat Parijs in 1944 van de bezetter is bevrijd, verschijnt een versie waarin de vogel zich klaarmaakt om door het geopende vogelkooideurtje weg te vliegen.

Ook de beroemde broche uit 1948 met panter in geel goud en zwarte email op een smaragd in cabochon van 116.74 karaat, die de hertog van Windsor voor zijn echtgenote Wallis Simpson bestelt, is een ideetje van Toussaint. De legende gaat dat Toussaint tijdens een reis met Louis Cartier in Afrika een panter zag en riep: ‘Onyx, diamant en smaragd: een broche.’

Het is deze broche die uitgroeit tot het icoon van de sieradenlijn van Cartier. Tot de jaren 70 helpt Toussain het panteruniversum uit te bouwen. Grote namen als Barbara Hutton, Francine Weisweiller, prinses Nina Aga Khan, Daisy Fellowes en María Felix zagen in de panter het symbool van de bevrijding die ze eind jaren 60 ervoeren. En ruim een eeuw na zijn ontstaan verrast de panter nog altijd.

DE NIEUWE PARTNER

Annabelle Wallis is de nieuwe ambassadrice van La Panthère. ‘La Panthère de Cartier reflecteert de krachten en energie die me als vrouw drijven’, zegt de Britse actrice, een vrouw van deze wereld, ze spreekt behalve haar moedertaal ook nog Portugees, Spaans en Frans. U kan haar kennen van Peaky Blinders, The Mummy, The Tudors en The Man Who Would Be Bond.

Eigenschappen die men op Annabelle kleeft (en die dan tegelijk de ziel van de panter weergeven): kosmopolitisch, vrijgevochten, onafhankelijk, onconventioneel, (een tikkeltje) wild, ruimdenkend, onbevreesd, gedreven, vastberaden, expressief. Maar vooral vrouwelijk, vanzelfsprekend. La Panthère van Cartier is springlevend.