Wordt Het Nieuws van VTM gestuurd door een journalistieke missie, of door de kijkcijfers? Eva Vanhengel vroeg het zich af in haar licentiaatsverhandeling, voor haar studie Communicatiewetenschappen aan de VUB.
Een anekdote? Het Nieuws is van oordeel dat een item over files niet zou misstaan tijdens het allereerste weekend van de zomervakantie. Een ploeg rukt uit naar de kust, maar ziet nergens files. De journalist in kwestie krijgt de opdracht om dan maar op de ring rond Brussel te gaan staan, want daar zijn altíjd files. Het kost hem heel wat overtuigingskracht om de eindredacteur van dienst ervan te overtuigen dat dat géén goeie reportage zal opleveren.
‘Zulke dingen stemmen tot nadenken’, vindt Eva Vanhengel, dochter van de Brusselse minister Guy Vanhengel en de toekomstige schoondochter van Karel De Gucht. ‘Is wat we te zien krijgen in het televisienieuws wel datgene wat zich werkelijk afspeelt?’ Vanhengel koos er de VTM-nieuwsredactie uit als casestudy, omdat ze er stage liep in het kader van haar studie. Ze bouwde haar conclusies op aan de hand van interviews met 13 VTM-journalisten en drie redactiemanagers (bij Het Nieuws zijn 29 journalisten vast in dienst).
Het televisiejournaal op VTM maakt deel uit van de kijkcijferstrijd binnen het medialandschap, stelt Vanhengel, waardoor volgens de betrokken journalisten het échte journalistieke werk niet meer aan bod komt. Alles moet uiterst snel gaan, en dan krijgen items waar spectaculaire beelden van zijn weleens voorrang op ‘saaie’ materie, bevestigen de VTM-journalisten.
Bovendien wordt hun mening niet altijd gehoord op redactievergaderingen, waardoor sommigen de moed hebben opgegeven om ideeën te spuien. En hoe het zit met hun journalistieke missie? Die vraag kostte nogal wat denkwerk, merkte Vanhengel – die ook aangeeft dat er op de VTM-nieuwsredactie geen redactiestatuut voorhanden is. Journalistiek bleek voor haar respondenten niet noodzakelijk een missie te zijn, en al evenmin een bewust maatschappelijk engagement.
Bij VTM valt directeur Informatie Eric Goens volledig uit de lucht als hij hoort waarover Eva Vanhengel haar licentiaatsverhandeling heeft geschreven. ‘Wat een onzin! Eigenlijk zou ik gewoon moeten zeggen: ach. Maar de reputatie van té veel mensen staat hier op het spel. Dus, om te beginnen: kijkcijfers worden enkel bovengehaald op persconferenties. Verder worden onze journalisten tweemaal per dag aangemoedigd om geweldige ideeën te leveren op de redactiebriefing. En of Het Nieuws de waarheid toont? Mevrouw Vanhengel suggereert dat wij hier wagens inhuren om een file in scène te zetten, maar daar zouden onze kijkers toch nooit intrappen? Ze kletst uit haar nek.’
En al die interviews dan, die Eva Vanhengel heeft afgenomen van Het Nieuws-team? ‘De betrokkenen kunnen er niet mee lachen’, aldus Goens. ‘Die gesprekken duurden hoogstens een halfuur. En het was vechten tegen een múúr van vooringenomenheid. Als dát de naam thesis waard is tegenwoordig. Ik nodig Koen Meulenaere uit om eens een leuke column te schrijven over de thesis van Eva Vanhengel, achteraan in Knack.’
Celine De Coster
