Tradities uit Kreta door Psarandonis.
Volgens de Griekse mythologie was Kreta de bakermat van de dans. Hier bracht Reia, moeder van de Olympische god Zeus, haar zoon ter wereld. Op die manier trachtte ze hem te beschermen tegen haar echtgenoot Kronos, die bang was de macht aan één van zijn kinderen te verliezen en ze dus maar direct na de geboorte opat. Zeus’ opvoeding werd aan de Kretenzers toevertrouwd. En om te voorkomen dat Kronos zijn zoon hoorde huilen, voerde de bevolking woeste en luidruchtige dansen uit.
Ook vandaag nemen dans en dansmuziek op Kreta een belangrijke plaats in. Het bekendste maar muzikaal het meest gecompliceerde voorbeeld is ongetwijfeld de chaniotikos syrtós, een schuifelende reidans. Eveneens zeer geliefd is de siganós, een syrtós die men onder het zingen van mandinades (tweeregelige verzen) speelt als inleiding tot snellere dansen. Vooral de gesprongen reidansen zijn populair : de kastrinós uit Kastro of Heraklion, de malevisiotis uit Malevisi èn de pendozali (een gesprongen dans die schouder aan schouder wordt uitgevoerd). Vernoemen we tot slot nog de sousta, een dans voor twee personen (man en vrouw) met variaties op een aantal basispassen.
De kern van al deze genres zijn de kondyliés, het model van de dansen waarin de melodische uitvoering, de typische muzikale figuren, de versieringen en de variaties hun oorsprong vinden.
Naast de instrumentale genres is er op Kreta ook heel wat vocaal werk te horen. De rizitika bijvoorbeeld een liedgenre gebaseerd op korte gedichten bestaande uit niet-rijmende verzen wordt uitsluitend door mannen gezongen. Dat gebeurt meestal zonder muzikale begeleiding in een parlando-rubato stijl. Bijzonder zijn voorts ook de tabachaniotika, liederen waarin ze Kretenzische plattelandsmuziek combineren met stedelijke rebetika. Al even populair zijn de mandinades die vaak ook worden voorgedragen. Soms begeleidt men op lyra (lier), laouto (luit) of viool. Uitzonderlijk wordt er ook de askomandoura (Kretenzische doedelzak) en de sfirochabiolo (een cilindervormige gebogen fluit met zes vingeropeningen) aan toegevoegd.
Andonis Xylouris (pseudoniem Psarandonis ?visser Andonis?) maakte door zijn bijzonder lyraspel en zangwijze al op zijn zestiende naam als één van de beste en meest vernieuwende musici van Kreta. Dat blijkt nog altijd uit zijn composities die een grote affiniteit vertonen met de Kretenzische traditionele muziek.
Johan Van Acker
Psarandonis brengt muziek uit Kreta (traditioneel en eigen composities) op zondag 27/7 om 12.30 u. op het openluchtpodium van het Sfinks Festival, Molenveld aan de Oude Steenweg in Boechout. Tickets : tel. 03/455.69.44, alle Fnac-winkels en Cera Bank kantoren.
Psarandonis : oud en vernieuwend.
