Mag ik openen met een wetenschappelijk experiment? In 1983 wilden de Engelse psychologen Evans, Barston en Pollard nagaan in hoeverre mensen een redenering of argumentatie als correct beoordelen in functie van de geloofwaardigheid van de conclusie. Anders gezegd, je presenteert mensen met twee redeneringen van juist dezelfde vorm ( ‘Sommige Belgen zijn ziekelijk, alle ziekelijke mensen zijn walgelijk, dus sommige Belgen zijn walgelijk’ en ‘Sommige allochtonen lichten mensen op, alle oplichters zijn criminelen, dus sommige allochtonen zijn criminelen’) en je vraagt of beide redeneringen logisch correct zijn of niet. Grote verrassing: indien men de conclusie aannemelijk vindt, dan beoordeelt men vaker de redenering als correct. Wat grappig is, want logisch zijn ze niet van elkaar te onderscheiden. Laat ik het nog eens anders zeggen: als je hoort wat je graag wilt horen, dan is elk argument goed en als je hoort wat je liever niet hoort, dan deugt geen enkel argument. Moraal van dit experiment: wil je mensen opvoeden om op een ernstige manier om te gaan met argumentaties en redeneringen, dan wacht je een moeilijke en lastige taak (zoals elke leerkracht kan getuigen).
Waarom wil ik met dit curieuze fenomeen de lezer lastigvallen? Wel, omdat ik naast zovele anderen, verontwaardigd ben geweest over het gedrag van het Vlaams Blok bij de voorlezing van het ondertussen beroemde arrest van het hof van beroep in Gent. De meeste commentatoren hebben zich geërgerd aan het gebrek aan respect van het Blok voor het hof, maar ik heb mij aan iets anders gestoord: het simpele feit dat onze Blokkers het niet nodig vonden de argumentatie van de voorzitter tot het einde aan te horen. En wat voor een argumentatie: vier uur voorleeswerk (hoewel dit eigenlijk maar overeenkomt met de inleiding van een rede van Fidel)! Neen, halverwege was de zaak al uitgemaakt, de rest hoefde niet meer aangehoord te worden, de persconferentie op de trappen van het justitiepaleis kon beginnen. Dit is een graad erger dan het hierboven beschreven experiment: hier wil men niet alleen de conclusie niet horen (want men weet blijkbaar al wat die zal zijn), maar zelfs de argumentatie die ertoe leidt, is al de moeite niet meer waard.
Let wel, dit is nog niet het einde van het verhaal. Want wat lees ik op de website van het Blok? Dat Gent ‘een bastion’ is ‘van links-liberale rechters en logevrienden’. Dit argument, zoals zovelen weten, heeft een naam, meer zelfs een stokoude naam (zeg maar een dikke tweeduizend jaar oud): een argument ad hominem. Je betwijfelt niet wat de spreker zegt, maar je valt de spreker zelf aan. Blijkbaar moet ik dus vaststellen dat het Blok niet alleen problemen heeft om te luisteren naar argumenten, maar bovendien springt het er zelf ongelofelijk slordig mee om. Uiteraard verwacht ik nu kwade lezersbrieven die uitleggen dat deze column wel heel typisch is voor iemand die zelf van de loge is.
Ik was deze column aan het voorbereiden net voor de openbare verdediging van het doctoraat van Hilde Coffé aan de Vrije Universiteit Brussel. Ik heb met genoegen gelezen dat ook zij op basis van een grondige sociologische analyse tot de conclusie komt dat deze partij niet als democratisch kan worden beschouwd. Om eerlijk te zijn, ik verwachtte niet anders van een groep die zo minachtend met argumenteren en redeneren omgaat. Daarom mag ik tot slot de dubbele lezing van de titel boven deze column benadrukken: het is zowel een vaststelling als een oproep.
INFO : De auteur is gewoon hoogleraar logica en wetenschapsfilosofie aan de Vrije Universiteit Brussel.
Jean Paul Van Bendegem
