In ‘De Kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Karel Van Miert over de terreur in Beslan en Irak, de Amerikaanse presidentsverkie-zingen, en de mogelijke toe-treding van Turkije tot de EU.
Mijnheer Van Miert, na het bloedbad in Beslan probeert de Russische president Vladimir Poetin zijn prestige te herstellen.
KAREL VAN MIERT: Vooreerst wil ook ik onderstrepen dat niets, maar dan ook niets, een barbaarse daad als de gijzeling in het schooltje van Beslan kan verantwoorden. Kinderen gevangennemen en om het leven brengen, ik had nooit gedacht dat iemand tot zoiets laags bereid zou zijn. Ook de vuile oorlog die de Russen al jaren in Tsjetsjenië voeren, kan dat op geen enkele wijze rechtvaardigen.
Toch moeten we onder ogen zien dat dat extremistische geweld, om het even of het nationalistisch of godsdienstig van aard is, zijn voedingsbodem vindt in de vreselijke omstandigheden die de Russen in Tsjetsjenië hebben geschapen. Het Russische leger gedraagt zich daar ook al jaren als barbaren. Het past er de tactiek van de verschroeide aarde toe, en walst alles plat wat het op zijn weg vindt. Zo drijf je mensen tot waanzinnige reacties. En ik vrees dat de Russen geen enkel idee hebben hoe ze het conflict in Tsjetsjenië wél moeten oplossen.
Ondertussen volgen de terreuraanslagen elkaar in de hele wereld op. Het is een fenomeen van de jongste vier jaar. Niet toevallig werden in die periode de twee supermachten geleid door een Texaanse cowboy en een KGB-spion. Zowel Washington als Moskou geloven maar in één methode: bruut geweld. We zien tot wat het leidt. George Bush en Vladimir Poetin pleiten voor een veiliger wereld, maar uitgerekend zij beiden hebben net het tegenovergestelde bewerkstelligd.
Een gijzeling als in Beslan kan de interne positie van Poetin wel versterken.
VAN MIERT: Omdat mensen walgen van dat soort acties, kan hij daar inderdaad korte tijd zijn voordeel mee doen. De manifestaties in Sint-Petersburg en Moskou waren dan wel ten dele georchestreerd, maar na een schandalige terreurdaad als in Beslan ontstaat automatisch een nationaal en zelfs nationalistisch gevoel, dat voor een deel van de bevolking een gewelddadige revanche tegen de terroristen aanvaardbaar maakt. Zeker als die gepropageerd wordt in de media, die in Rusland steeds meer aan het handje van de regering moeten lopen. En dus zijn we, net als na de aanslagen van 11 september 2001, weer vertrokken voor een spiraal van steeds verregaander geweld en tegengeweld. Een weinig prettig vooruitzicht, maar zolang haviken als Bush en Poetin aan de macht zijn, is er geen ander.
Kan Poetin zich wel een onafhankelijk Tsjetsjenië veroorloven? Na de Sovjet-Unie dreigt dan ook de Russische Federatie uit elkaar te vallen.
VAN MIERT: Best mogelijk, maar je kunt naar onafhankelijkheid strevende deelstaten ook ruime autonomie toekennen, zonder dat ze zich van de federale staat afscheuren. De Kaukasus is de hele geschiedenis door een onrustig gebied geweest, met tal van grenswijzigingen, en etnische en religieuze veranderingen. Het is een dwaasheid om dat alleen met militaire middelen te willen onderdrukken. Als de Russen dat blijven doen, zullen drama’s als Beslan zich herhalen. En dat ondergraaft evenzeer de Russische Federatie.
Ook Iraakse rebellen plegen gruwelijk geweld op onschuldigen.
VAN MIERT: Dat men mensen die er al jaren hulp verlenen, ontvoert, gijzelt en onthoofdt, is de waanzin voorbij. De Amerikanen moeten toegeven dat ze de controle over Centraal-Irak verloren zijn. Dat creëert een chaos waarin de meest ondenkbare extremismen kunnen gedijen. Er is vooraf voldoende gesignaleerd dat de kern van het terrorisme niet in Bagdad lag. Irak was een van de weinige landen waar de terroristische dreiging níet bestond, helaas dankzij een dictatuur. Dat moeten de Amerikanen nu zelf toegeven, maar het kwaad is geschied.
De Egyptische president Hosni Mubarak heeft voorspeld dat een oorlog in Irak tot honderden nieuwe Osama Bin Ladens zou leiden, en hij lijkt gelijk te krijgen. Maar dat de Amerikanen naar goede raad zouden luisteren, is natuurlijk een utopie. De grote supermacht zou die klus wel eens met militair vertoon klaren. En volgens de inlichtingendiensten zouden de soldaten met bloemen worden ontvangen door de plaatselijke bevolking, die hen als bevrijders zou inhalen. Daar is niets van terechtgekomen, ook wie onder Saddam Hoessein werd onderdrukt, heeft niet de kant van de Amerikanen gekozen.
Zullen de Iraakse sjiitische leiders de macht grijpen?
VAN MIERT: Dat gevaar bestaat, en ook daarvoor was vooraf gewaarschuwd. Of er een groot Iraans-Iraaks sjiitisch rijk komt, weet ik niet, maar het zal in elk geval moeilijk worden om Irak samen te houden. In het noorden vragen de Koerden, gesteund door Amerika, niet beter dan een eigen staat op te richten. En de nomaden in het zuiden zijn ook nooit happig geweest op het centrale gezag uit Bagdad.
In de strijd om de Amerikaanse presidentsverkiezingen lijken de peilingen plots door te slaan in het voordeel van George Bush.
VAN MIERT: Nu de duizendste Amerikaanse soldaat in Irak is gesneuveld, zou je mogen verwachten dat een desas-treus beleid als dat van Bush wordt afgestraft, maar Amerikaanse kiezers laten zich zelden leiden door de buitenlandse politiek. En de publieke opinie wordt flink gemanipuleerd: Bush vertelt nog altijd dat de VS in Irak aan de winnende hand zijn, en dat een democratie er in de maak is. Ook de herdenking van 11 september is in het voordeel van Bush. Veel mensen zijn bij de herinnering aan die schok geneigd de vergeldingstaal van de president te steunen. Het is verontrustend dat iemand die zich zo vergist heeft, en die anderen heeft meegesleept in een uitzichtloos avontuur, er misschien nog vier jaar bij mag doen. Gelukkig zijn we nog twee maanden van de verkiezingen verwijderd, en de stemming van het kiezerskorps kan tegenwoordig snel omslaan. Kijk maar naar Spanje.
In de Europese Unie moet de Commissie over enkele weken haar advies geven over het mogelijke lidmaatschap van Turkije.
VAN MIERT: De EU moet eerst bewijzen dat ze de jongste uitbreiding met tien landen de baas kan, en wat dat betreft moet alles nog beginnen. Het ontwerp van de Europese grondwet is niet eens goedgekeurd en staat hoe dan ook voor een lijdensweg. In 2007 treden Roemenië en Bulgarije al toe en landen als Kroatië kloppen ook aan de deur.
Laten we eerst de instellingen en besluitvormingsmechanismen aanpassen, en pas dan besprekingen voeren met de Turken. Ook omdat een Turkse toetreding allesbehalve makkelijk ligt bij de EU-bevolking. Die had al zoveel voorbehoud bij de huidige uitbreiding, maar niemand heeft geluisterd. De EU is niet klaar voor Turkije, en Turkije is niet klaar voor de EU. Niet economisch, en niet politiek. Laten we maar afwachten of de Turken er ook daadwerkelijk in slagen om hun maatschappelijke en juridische systemen af te stemmen op die in de EU. Ik denk dat ze nog een lange weg te gaan hebben.
De Nederlander Frits Bolkestein, afscheidnemend Europees commissaris voor Intern Marktbeleid, vreest dat de EU verwordt tot een zwakke ‘veelvolkeren-unie’.
VAN MIERT: Daarin treed ik hem bij. De EU mist in tal van domeinen, en zeker in het politieke, de eenheid die nodig is om een sterke positie in te nemen. Er is ook geen gezamenlijke publieke opinie, wat in een normaal werkende democratie toch zou moeten. Maar wat wil je ook, als de afzonderlijke regeringen hun bevolking al negeren. Ik verwijs weer naar Irak: ook landen waarvan tachtig procent van de burgers tegen de oorlog was, schaarden zich onder druk toch maar aan de kant van de Amerikanen.
Volgens Bolkestein blijven de Verenigde Staten jong en dynamisch, en is China in volle groei, terwijl Europa almaar vergrijst.
VAN MIERT: Dat beeld is te negatief. Ook de bevolking in de VS vergrijst, wat leidt tot dezelfde gevolgen als bij ons. Ook zij breken zich het hoofd over hoe ze de gezondheidszorgen moeten betalen. En Amerikanen leven veel meer op krediet dan de spaarzame Europeanen, dat vergroot het probleem. Bovendien zijn in de VS na elf september uiterst strenge controles vastgelegd voor wie het land in wil. Dat blijft niet zonder gevolgen. Vroeger waren de VS bijvoorbeeld de natuurlijke magneet voor elitestudenten uit de hele wereld, wat hun universiteiten nog beter maakte dan ze al waren, maar dat fenomeen wordt nu bedreigd.
Hetzelfde geldt voor hun economie, die haar succes voor een deel dankt aan de migratie waar men in Europa zo huiverig tegenover staat. Heel wat buitenlanders trokken naar de States en werkten daar dan keihard om het ’te maken’. Ook dat is aan het veranderen. Door de strengere Amerikaanse normen, maar ook omdat Europa niet stilstaat. De productiviteit per gewerkt uur is in de EU niet kleiner dan in de VS, in België is ze zelfs hoger. Alleen wordt in de VS gemiddeld langer gewerkt dan bij ons. Wij voeren ook nog altijd meer uit dan we invoeren, bij de Amerikanen is het omgekeerd. Vandaar dat zij blijven gebukt gaan onder een negatieve handelsbalans. Ook hun welvaart is gebaseerd op krediet, dat ze onder andere van Azië krijgen.
Bolkestein waarschuwt ook voor de oprukkende islamisering van de EU.
VAN MIERT: De islam zou voor de EU geen probleem mogen zijn, zolang hij niet botst met onze wijze van samenleven, die verregaande vrijheden, maar ook verantwoordelijkheden inhoudt. Op dat punt mag je geen compromissen sluiten, en we moeten dus waakzaam zijn voor fundamentalisten. Ik ben tegen alle extremismen, zowel religieuze als nationalistische, want ze leiden bijna altijd tot onredelijk gedrag en schending van mensenrechten. Maar dat geldt niet alleen voor de islam. Wij Europeanen doen er goed aan onze eigen geschiedenis, en die van het christendom, in gedachten te houden.
Koen Meulenaere
Karel Van Miert
‘We zitten in een spiraal van geweld en tegen-geweld.’
