Onder de grondwet voor het Europese project tikt sinds vorige week een tijdbom.

Het Amerikaanse weekblad Time publiceerde vorige week een lijst met de namen van mensen die, volgens het blad, het invloedrijkst zijn. Was het toeval of onachtzaamheid? In het rijtje met de politieke leiders was geen plaats voor een Europese politicus. George W. Bush stond er natuurlijk in, samen met onder meer de Chinese president Hu Jintao, de Turkse premier Recep Tayyip Erdogan, de Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva en de terrorist Abu al-Zarqawi. Maar Time had, bijvoorbeeld, geen plek gevonden voor de Britse eerste minister Tony Blair. En dat is toch merkwaardig.

Het is natuurlijk een spelletje. Maar het is, voor wie dat wil, ook een teken aan de wand. Als het er echt op aankomt, doet Europa niet meer mee. Minder dan twee weken voor de spectaculaire uitbreiding van de Europese Unie met tien nieuwe lidstaten is dat een pijnlijke vaststelling. Want die gebeurtenis mag toch historisch worden genoemd. Op minder dan een generatie tijd slaagt het zo diep verdeelde Europa erin om zich aaneen te sluiten tot wat in ieder geval een economisch blok wordt met 455 miljoen inwoners. Het niveau van samenwerking dat daarmee wordt bereikt, was tien jaar geleden nog ondenkbaar.

Tegelijk stijgt de kans dat er nog voor de zomer overeenstemming komt over de tekst van een grondwet voor de Unie. Precies op dat punt blijkt echter dat Time het niet helemaal mis had. De grondwet treedt namelijk pas in werking nadat ze door alle 25 lidstaten is bekrachtigd. Dat kan in verschillende hoofdsteden nog voor gebakkelei zorgen. Tony Blair besliste vorige week onverwacht dat de tekst in het Verenigd Koninkrijk aan een referendum wordt onderworpen. Dat komt hem goed uit: op die manier kan hij het heikele Europese onderwerp weghouden uit de campagne voor de parlementsverkiezingen van volgend jaar. Het referendum is een zorg voor daarna – als hij zijn derde ambtstermijn op zak heeft.

Europa wordt zo gebruikt en misbruikt voor binnenlandse politiek op korte termijn. Er staan nog referendums op het programma in andere landen, maar vooral Tony Blair speelt met vuur. Als de grondwet in één land wordt afgeketst, bestaat zij gewoon niet. De kans is groot dat het hele Europese bouwwerk na die nederlaag langzaam in elkaar zakt. De economische reus is politiek inderdaad nog altijd nauwelijks meer dan een dwerg.

Hubert van Humbeeck

Dit niveau van samenwerking in Europa was tien jaar geleden nog ondenkbaar.