De Guimardstraat vroeg scholen om het blad ?Klasse voor Jongeren? kritisch te evalueren. Tussen misverstand en dovemansgesprek : het vreemde verhaal van een omzendbrief.

De omzendbrief waarin het Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs (VVKSO) vrije scholen aanraadt het tijdschrift Klasse voor Jongeren uiterst kritisch te bekijken en te beslissen of ze al dan niet verder willen meewerken aan de verspreiding ervan, sloeg in als een bom. Kranten, televisie- en radiozenders brachten de brief in de belangstelling. Een Nederlands vakblad voor het voortgezet onderwijs (?Van twaalf tot achttien?) reageert onthutst op de persberichten. Dat blad kijkt net met afgunst ?naar de drieslag die in België bestaat : een tijdschrift voor de professionalisering van docenten, een om de voorlichting en betrokkenheid van ouders te vergroten, en de uitgave voor de leerlingen. En dat alles onder de vlag van het ministerie van Onderwijs.?

Precies om dat laatste draait het allemaal, beweert Toon Boone, secretaris-generaal van de katholieke koepel, gemeenzaam de ?Guimardstraat? genoemd. En niet, bijvoorbeeld, om het succes van het blad.

Maar dat de drie ?overheidspublicaties? van het departement Onderwijs succes hebben, kan niemand ontkennen. Toen Onderwijs het tijdschrift Klasse in 1990 opstartte, werd dat sceptisch onthaald. Dit zou wel weer uitlopen op één van die ?nuttige? bladen, die niemand leest. Zeven jaar en 75 nummers later heeft Klasse evenwel een stevige reputatie verworven.

En terecht : onderwijs en alles wat daarmee samenhangt, wordt besproken van binnenuit. De mensen van de redactie komen uit het onderwijs, weten wat daar leeft. Nog steeds zitten ze elke week in een of andere school. Bovendien stelt het blad zich even kritisch op tegenover Brussel als tegenover inspectie, leraren, leerlingen en directie. Dat de meeste artikels vergezeld zijn van een lijst met boeken en doorverwijsadressen over dat onderwerp, is ook meegenomen.

DE MINISTER LEEST NIETS NA

Het tijdschrift liet alle zuilen aan bod komen. Het nummer 73 van maart 1997, bijvoorbeeld, voert de Anne Frankstichting, Fort Breendonk, Pax Christi, joodse organisaties, Unicef ten tonele kortom, iedereen die iets over vrede en oorlog, over macht en onmacht organiseert of publiceert. En eenzelfde pluralisme viel terug te vinden in de aanpak van drugsproblematiek, geweld, pesten.

In september 1996 werd dan Klasse voor Ouders gelanceerd. Dat blad was bedoeld voor ouders van kinderen uit de eerste graad middelbaar onderwijs. Die ?ouders? werden van bij het begin bij het blad betrokken. Er werd een rondetafelgesprek gehouden waarop zowel de koepels van de ouderverenigingen, de directies en de koepels van de verschillende onderwijsnetten werden uitgenodigd. Op zaterdag 14 juni ging een evaluatieronde door. Grote afwezige bleek het Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs. Normaal, vindt Toon Boone. ?Ik heb daar geen uitnodiging voor gekregen. Het is ook niet onze zaak, maar die van de koepel van de ouderverenigingen.? De redactie van Klasse houdt vol dat ze de Guimardstraat wel uitnodigde, juist omdat die zo staat op inspraak.

De lezers van Klasse voor Ouders tonen zich alleszins tevreden : 94 procent vindt het blad een goed initiatief van de overheid, 96 procent beoordeelt de inhoud als goed tot zeer goed.

In januari dit jaar werd de cirkel volgemaakt : naast directies, leraren en ouders werden ook de scholieren zelf aangesproken. Klasse voor Jongeren, bedoeld voor scholieren tussen veertien en achttien jaar, ontstond op vraag van jongeren aan onderwijsminister Luc Van den Bossche (SP). Die was gesensibiliseerd geworden tijdens werkweekends van de Koning Boudewijnstichting rond ?deelname van jongeren?.

De redacties van de drie tijdschriften werken volledig autonoom. Zij kiezen zelf hun onderwerpen en de manier waarop ze die onderwerpen uitwerken. Hoofdredacteur van Klasse Leo Bormans : ?De journalisten zijn gedetacheerde leerkrachten, die een externe jury uitkoos. In die jury zaten zowel mensen van de pers, van de BRTN als uit het onderwijs.?

Hoe ver gaat die onafhankelijkheid ? Bormans : ?Minister Van den Bossche komt hier de artikels niet lezen, geloof dat maar niet. Elk nummer bevat ook kritische noten tegenover het beleid. Dat die autonomie goed bevonden wordt, kunnen we trouwens bewijzen. De leden van de onderwijscommissie van het Vlaams parlement en dat zijn toch de experts onder onze verkozenen , vonden na een bezoek aan de redactie dat de autonomie, zoals wij die zien en beleven, in een statuut moet worden vastgelegd. Dat redactiestatuut wordt nu uitgeschreven en zal aan de Vlaamse regering worden voorgelegd.?

DEEL VAN EEN PREVENTIECAMPAGNE

Net zoals bij Klasse voor Ouders worden de jongeren bij hún blad betrokken. ?We krijgen honderden brieven waarin jongeren problemen aankaarten,? vertelt Leo Bormans. ?Wij zoeken de experts op, rapen informatie bij elkaar, beslissen of een dergelijk onderwerp past bij onze doelstelling : via dat blad een dialoog op gang brengen tussen iedereen die bij het onderwijs betrokken is.?

De redactie beseft wel degelijk dat zo’n dialoog een ?risico inhoudt?. Maar ?moet dat de reden zijn om die dialoog niet te voeren ?? Het was en is wel een reden om uiterst voorzichtig te handelen. Vandaar dat de redactie niet over één nacht ijs gaat. De samenwerking met de Boudewijnstichting loopt door, er werden en worden buitenlandse voorbeelden nagetrokken, wetenschappelijk onderzoek over jongerencultuur en over leesgedrag van jongeren werd doorgenomen.

Het blad bleek trouwens een schot in de roos. In november 1996 verscheen in Klasse (voor leraren) de aankondiging van het nieuwe maandblad. Er liepen 399 aanvragen binnen, goed voor 143.000 leerlingen. Op dit ogenblik doen 576 scholen mee. Die bereiken 205.000 scholieren, of zeventig procent van het doelpubliek, namelijk scholieren van het beroeps-, technisch en algemeen onderwijs.

Enquêtes peilden naar de tevredenheid. Die is groot : 72 procent van de directies en leerkrachten noemt het blad goed tot zeer goed, 19 procent matig, 9 procent niet goed of slecht. Dat loopt aardig gelijk met wat jongeren ervan denken : 74 procent goed tot zeer goed, 19 procent behoorlijk, 9 procent matig of slecht. Hier doet zich alvast geen generatiekloof voor. Bormans : ?Iedereen klaagt dat jongeren niet betrokken zijn, niet geïnteresseerd zijn. Dat klopt niet : heel veel jonge mensen willen wél iets doen, willen wél problemen aanpakken. Ze weten alleen niet hoe, ze weten niet waar ze naartoe moeten. Klasse kan die adressen wel vinden, kan wel experts aan het woord laten. Elke preventiecampagne moet in de scholen beginnen, wil ze een kans op succes hebben. Daar zijn alle experts het over eens. Klasse voor Jongeren vormt één deel van die preventiecampagnes. Het gaat dan nog om een blad dat wordt gelezen en waarover directies, ouders en jongeren tevreden zijn.?

Maar niet iedereen was en is tevreden. Toon Boone, die zich verbaast over de grote aandacht die het hele gebeuren krijgt : ?Van in het begin vroegen scholen wat het verbond dacht van dat blad. We hebben daarop geantwoord dat scholen per regio hun standpunt moesten bepalen. De vragen kwamen echter terug in het Contactcomité Directeurs Secundair Onderwijs ( Codis), een vergadering van 25 directies uit ASO en TSO en vanuit heel Vlaanderen. Wij wachtten met de evaluatie tot er meer nummers verschenen waren. Maar de kritiek viel niet stil. Daarop hebben we op 30 april na een vergadering van het bureau, het beleidsorgaan van het VVKSO onze bezwaren verwoord en de verantwoordelijk uitgever van Klasse (secretaris-generaal van het departement Onderwijs) Georges Monard uitgenodigd om over die brief een gesprek te hebben. Dat is het eerste spanningspunt. Die vergadering kon na lang aandringen pas op 28 mei doorgaan. Ik kan me als secretaris-generaal niet verantwoorden als ik een democratisch genomen besluit twee maanden laat liggen. De brief is met de gewone zending Mededelingen vertrokken naar de scholen.?

Klopt niet, zegt het departement Onderwijs. ?De uitnodiging voor het gesprek kwam op 7 mei aan. De datum van 28 mei werd in gemeenschappelijk overleg vastgesteld. De brief enkele uren voor het gesprek versturen, getuigt niet van fair play.?

DE TAAK VAN DE OVERHEID

Boone geeft grif toe dat een aantal zinnen in die de brief ?té scherp zijn geformuleerd?. ?Voor de redactie van Klasse zijn àlle middelen goed?, bijvoorbeeld. Dat wordt veranderd in een volgende schrijven. En dat gaat na 19 juni de deur uit, nadat het bureau van de koepel nog eens praat en nadenkt over Klasse voor Jongeren.

Volgens Toon Boone is er een echt dovemansgesprek aan de gang. Dat jongeren dat blad goed vinden, heeft met de zaak niets te maken. De vraag is ?of het de rol van de overheid is zo’n blad uit te geven. De overheid moet de eindtermen van het onderwijs bepalen en controleren of die worden ingevuld. Maar de weg ernaartoe is de taak van de school. Dat proces moet niet door de overheid gestuurd worden. Elke school moet zich afvragen of een blad, waarin stukken staan die weinig of niet passen binnen de eigen schoolcultuur, via de school moet worden verspreid. Klasse voor Jongeren wil het schoolleven beïnvloeden en dàt kan niet.?

De omzendbrief beweert ?dat leerlingen worden aangespoord tot een rebellerende houding, tot openbreken van het schoolreglement en van de schoolgebruiken?. Voorts staat in de brief ?dat het beleid van de school, directie en leerkrachten op een ongenuanceerde wijze en sloganmatig bekritiseerd en onder vuur genomen wordt.? Het blad doet aan dienstverlening door zelf ?uitwisselingen op het getouw te zetten.?

Boone : ?We pleiten voor alle mogelijke uitwisselingsprojecten omdat die vaak verrijkend zijn. Scholen werken mee aan preventie. Maar ze opzetten is niet de taak van de overheid. Klasse is een illustratie van overheidsingrijpen.?

Bormans : ?De overheid biedt een service die betrokkenheid stimuleert. En dat is de kracht van de drie bladen samen : de hoofdthema’s drugs, pesten, geweld, schoolmoeheid lopen gelijktijdig in de drie Klasses. Omdat die problemen door de drie deelnemers school, leerlingen en ouders moeten worden opgelost. We hebben nu een tijdschrift dat problemen en goede dingen signaleert, dat een forum biedt voor jongeren en hun ouders, voor scholieren en hun schoolleiders : laten we het dan gebruiken. Tenzij we kiezen voor het Britse voorstel om opnieuw lijfstraffen in te voeren of het Franse voorstel om het leger de scholen te laten bewaken.?

Wat moet er nu gebeuren ? Voor Boone mogen ze ermee stoppen. ?Maar elke school blijft daarin vrij. Dat hebben we uitdrukkelijk vermeld.?

In de week na de omzendbrief haakten drie scholen af en kwamen vier nieuwe inschrijvingen.

Misjoe Verleyen

Klasse voor Jongeren bewees dat jongeren wél geïnteresseerd zijn.