Vorige week kondigden de presidenten van China en de Verenigde Staten aan dat ze het klimaatakkoord van Parijs ratificeren. Die grote stap in de strijd tegen de klimaatopwarming zal de Vlaamse onderzoekers Peter Tom Jones en Vicky De Meyere niet verbazen. In de nieuwe editie van Terra Reversa, hun spraakmakende boek over de transitie naar een duurzame samenleving, weerklinkt ongebreideld optimisme over een goede afloop.
Het klimaatakkoord van Parijs, afgesloten op 12 december 2015, treedt pas in werking nadat 55 landen die samen 55 procent van de broeikasgassen uitstoten het hebben geratificeerd. Vóór de aankondiging van China en de VS hadden 24 landen dat al gedaan, goed voor amper 1 procent van de uitstoot. Nu zitten we aan 39 procent. Verwacht wordt dat de meerderheid van de zogenoemde G20 – de twintig grootste economieën ter wereld, samen goed voor 75 procent van de broeikasemissie – hun voorbeeld zullen volgen.
Peter Tom Jones is een witte raaf in de wereld der wereldverbeteraars. Hij paart sociaal en ecologisch engagement aan een diploma van burgerlijk ingenieur in de milieukunde: hij sleutelt op hoog niveau aan nieuwe technologieën. Samen met antropologe en politicologe Vicky De Meyere publiceerde hij in 2009 Terra Reversa, waarin ze de behoefte aan een ’transitie naar een klimaatvriendelijke, ecologisch duurzame en sociaal rechtvaardige samenleving’ verdedigen. Nu is er een nieuwe editie, met een nieuwe inleiding. Daarin benadrukken Jones en De Meyere dat het goed gaat met die transitie, ook al is niet iedereen zich daarvan bewust. ‘Ecologisch optimisme is een morele plicht’, schrijven ze. Ze geven tien redenen om dat optimisme te schragen. Die vallen uiteen in drie categorieën. Alle drie zijn ze terug te voeren tot de moeder van alle problemen: de klimaatopwarming.
1 De CO2-uitstoot stabiliseert
De eerste veelbelovende trend is dat de wereldwijde uitstoot van het broeikasgas koolstofdioxide (CO2) door menselijke activiteiten sinds 2013 is gestabiliseerd, ondanks een gemiddelde economische groei van 6,5 procent. Dat is verrassend, omdat er in 2009 nog niets van te merken was. De daling van de uitstoot in de Europese Unie en de VS speelt een rol, maar belangrijker nog is de bijdrage van China. De grootste economie ter wereld, met de grootste broeikasemissie, sluit almaar meer steenkoolcentrales en zet sterk in op hernieuwbare energie. Vooral burgers, die het vaak wekenlange smogalarm in hun steden moe zijn, drijven die ‘megakentering’. Tegen 2030 wil de Chinese overheid ook het vleesverbruik halveren om de obesitasepidemie in het land te counteren: nog een maatregel die het milieu ten goede kan komen, gezien de grote invloed van vleesproductie op de CO2-uitstoot.
Dat het Parijse klimaatakkoord er vorig jaar dan toch kwam, na 21 pogingen, illustreert hoe beleidslui onder druk zijn komen te staan van orkanen, overstromingen, hittegolven en langdurige droogteperiodes: allemaal risicofactoren die met de klimaatopwarming verbonden zijn. De strijd tegen de opwarming is ook een oorlog tegen natuurelementen, en in een oorlog worden doorgaans sneller maatregelen genomen.
2 De economie ‘ontkoolt’
Dat de hernieuwbare-energiesector het ene record na het andere breekt, is een tweede element in het optimisme van Peter Tom Jones en Vicky De Meyere. Europa blijft nog wat achter, maar wereldwijd is een kwart van de geproduceerde energie vandaag al hernieuwbaar. De resterende fossiele brandstoffen, zoals steenkool en olie, worden stilaan verlaten. Enerzijds willen overheden niet meer afhankelijk zijn van brandstofleveranciers in onstabiele regio’s, anderzijds worden zonne- en windenergie almaar goedkoper. Ook in de elektrificatie van ons wagenpark wordt zwaar geïnvesteerd. De ‘ontkoling’ van onze economie is volop bezig.
3 Peer-to-peer wordt de norm
Jones en De Meyere gaan voluit voor de peer-to-peer- of p2p-economie, een concept van de Belg Michel Bauwens. Daarin gebeurt de transitie van onderuit. Mensen gaan samen innoveren, produceren en consumeren. Dure en belastende tussenstappen via grote ondernemingen slaan ze over. De p2p-economie omvat concepten als crowdsourcing, herstelcafés en autodelen. Ook Wikipedia – samen een gratis encyclopedie schrijven – is er een voorbeeld van. Het gaat niet om minder maar om béter produceren en consumeren, met meer aandacht voor het milieu. Dat moet uitmonden in een circulaire economie, met efficiënte producten die lang meegaan, gemakkelijk te herstellen zijn en volledig gerecycleerd kunnen worden. Afval zal niet meer bestaan: het zal een grondstof worden.
En dan is er nog de aan de p2p-economie verwante desinvesteringsbeweging. Die wil burgers, organisaties en overheden overtuigen om tegen 2025 wereldwijd alle investeringen in fossiele-energiebedrijven te stoppen. Klinkende namen als acteur Leonardo DiCaprio en paus Franciscus schaarden zich er al achter. In april dit jaar had de beweging al 500 grote spelers uit de fossiele energie doen stappen, goed voor een bedrag van 3 triljoen dollar. Ze zou 40 tot 60 procent van de marktwaarde van fossiele-energiereuzen kunnen wegvegen, leidde al tot het faillissement van grote steenkoolproducenten, en dwingt oliebedrijven zichzelf tot duurzamere ondernemingen te recycleren. Dat de mijnbouw naar adem snakt, verklaart mee de moeilijkheden van graafmachineproducent Caterpillar, die onder meer zijn vestiging in Wallonië zal sluiten.
Voor Jones en De Meyere bewijst het snelle en grootschalige succes van de p2p-economie en de desinvesteringsbeweging dat de transitie naar een duurzame samenleving volop aan de gang is. Hun advies: ‘In plaats van te kniezen over de vele problemen waar de wereld mee geconfronteerd wordt, is het zinniger om de handen uit de mouwen te steken en de vele duurzame alternatieven mee vorm te geven.’
Peter Tom Jones & Vicky De Meyere, Terra Reversa. De transitie naar rechtvaardige duurzaamheid, Uitgeverij EPO, 419 blz., ?20,00.
DOOR DIRK DRAULANS
De desinvesteringsbeweging heeft al 500 grote spelers uit fossiele energiebedrijven doen stappen.
