Het gif van de zeeanemoon kan ingezet worden als een efficiënt insecticide.
Elk hoekje van het dierenrijk kan voor verrassingen zorgen. Toxicoloog Jan Tytgat en zijn collega’s van de Katholieke Universiteit Leuven bogen zich over het gif waarmee zeeanemonen zich weren tegen hun aanvallers. Deze anemonen zijn geen planten, maar vastzittende diertjes verwant aan kwallen. Ze kunnen zogenaamde netelcellen afschieten naar belagers.
In die cellen zit een krachtig gif. Volgens de resultaten van het Leuvens onderzoek, verschenen in The Faseb Journal, is het gif een echte cocktail van toxische stoffen. Het mikt op zoveel verschillende doelen, dat de kans op overleving zogoed als onbestaande is.
Een van de stoffen valt het zenuwstelsel aan, ook dat van insecten. Nochtans krijgen zeeanemonen nooit een insect te zien, maar wel schaaldieren die eraan verwant zijn. Tytgat maakt zich sterk dat hier een uitermate doeltreffend insecticide uit te puren is, dat bovendien milieuvriendelijk zou zijn, omdat het gebaseerd is op een natuurlijk product dat, in tegenstelling tot synthetische stoffen als DDT, gemakkelijk afbreekt. Het nieuwe gif zou overigens krachtiger zijn dan DDT.
De toxicoloog meent dat het mogelijk moet zijn planten genetisch zo te manipuleren dat ze de giftige stof zelf aanmaken, zodat insecten die eraan knagen meteen het loodje leggen. Dat zou geen unicum zijn, want de nicotine in de tabaksplant die onze rokers zo geweldig vinden, is een natuurlijke insectenbestrijder.
Een andere stof uit het zeeanemonengif blijkt de potentie van een krachtige pijnstiller voor mensen te hebben, naar analogie van een stof die ooit uit het gif van een zeeslak werd gedistilleerd en nu als een middel tegen chronische pijn op de markt is.
Wannes Dermauw en zijn collega’s van de Vakgroep Gewasbescherming aan de Universiteit Gent tonen in de Proceedings of the National Academy of Sciences aan dat mijten en insecten die zich van verschillende plantensoorten voeden, meerdere systemen ontwikkelen om de toxische stoffen te counteren die planten als verdediging produceren. Beestjes die zo veelzijdig zijn, worden ook gemakkelijk resistent tegen bestrijdingsmiddelen die wij tegen hen inzetten.
De onderzoekers ontdekten dat dezelfde set genen die maakt dat insecten planten kunnen ontgiften, ook helpt bij het verwerven van resistentie tegen menselijke afweermiddelen. Minstens een aantal van die genen hebben de diertjes ‘gestolen’ (of geërfd) van bacteriën en schimmels waar ze zelf mee te maken kregen.
De hoop is uiteraard dat dit inzicht ooit pesticiden zal opleveren, waartegen veel minder gemakkelijk resistentie optreedt.
DIRK DRAULANS
