‘Zes jaar na het uitbreken van de schandalen zitten heel wat oudgedienden van het socialistische systeem er nog altijd.’ Dat zegt Waals Parlementslid en oppositiegemeenteraadslid in Charleroi Xavier Desgain (Ecolo).
Xavier Desgain is sinds jaar en dag een criticus van het beruchte ‘systeem-Van Cau’, die plaatselijke variant van het Waalse socialisme van de gedesavoueerde koning van Charleroi Jean-Claude Van Cauwenberghe, gekenmerkt door belangenverstrengeling, vriendjespolitiek, zelfbediening en financieel gesjoemel. Dat systeem werd in 2005 en 2006 door justitie met een lange reeks corruptiedossiers ten val gebracht. Haast het hele schepencollege, de burgemeester inbegrepen, kwam in opspraak en belandde achter de tralies. In totaal werden 62 politici en ambtenaren, allen van socialistisch signatuur, door gerechtelijke perikelen te schande gemaakt. Heel wat van die gerechtelijke onderzoeken naar fraude en corruptie zijn nog hangende – het is dus te vroeg om de definitieve balans op te maken.
De driepartijencoalitie van CDH, MR, en PS die Charleroi sinds 2007 bestuurt, werd van bij het begin door politieke ruzies verlamd, aldus Xavier Desgain, die met zijn Ecolo-fractie de enige democratische oppositie vormt in de gemeenteraad. ‘Hopelijk markeren de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober echt een nieuw begin. Wij zijn in elk geval klaar voor deelname aan het bestuur.’ We ontmoeten elkaar daags na carnaval. Dat wordt ook in Charleroi uitbundig gevierd. Voor het overige hebben de hartelijke inwoners van de stad jammer genoeg niet zo veel redenen tot feesten.
De aanstelling in 2007 van een driepartijenmeerderheid in Charleroi ging gepaard met hoge verwachtingen. Wat is daarvan ingelost?
Xavier Desgain: Vrijwel niets, en dus is de teleurstelling enorm. Van bij het begin is het misgegaan. De coalitie van MR, PS en CDH stoelde op een veel te ruime meerderheid – 43 van de 51 gemeenteraadsleden – en op een supervaag bestuursakkoord. Heel snel zijn er spanningen aan het licht gekomen, zowel tussen als binnen de meerderheidspartijen, met name binnen de socialistische fractie. Daardoor zijn belangrijke dossiers nooit afgerond. Zelfs op het gebied van goed bestuur is er nauwelijks wat klaargespeeld.
Zo was ons het langverwachte organigram van de stedelijke ambtenarij beloofd, een schema waarop duidelijk te zien is wie aan het hoofd staat van welke afdeling, wie waarvoor verantwoordelijkheid moet afleggen, met functiebeschrijvingen en classificaties. Geef ons hiervoor zes maanden, vroeg de meerderheid. Vijf jaar later is dat organigram er nog altijd niet. Bij malversaties in een stadsdienst weten we niet eens wie we daarop moeten aanspreken. Iedereen schuift de hete aardappel naar elkaar door. De een zegt: mijn baas heeft me dit gevraagd, en de zogenaamde baas zegt: moest ik die man controleren? Dat wist ik niet. Om een ambtelijk apparaat van 2500 mensen te doen functioneren, is een organigram de absolute ondergrens.
Het is de meerderheid in vijf jaar tijd ook niet gelukt om een adjunct-gemeentesecretaris aan te stellen. Ze raakten het niet eens over een geschikte kandidaat. Onlang is de gemeentesecretaris dan ook bezweken onder de werkdruk en heeft haar ontslag ingediend. En zo kan ik nog wel even doorgaan.
Ex-burgemeester Jean-Jaques Viseur (CDH), in 2007 ingehaald als de witte ridder die de schandvlekken van het blazoen van Charleroi zou poetsen, heeft een paar weken geleden doodziek en totaal gedesillusioneerd de handdoek in de ring gegooid.
Desgain: Jean-Jacques Viseur bleek in alle opzichten niet op zijn taak berekend. Hij had als burgemeester de touwtjes niet in handen. Vandaar die onophoudelijke stroom conflicten binnen de meerderheid. Elk van de meerderheidspartijen treft natuurlijk schuld, maar de burgemeester nog het meest.
Viseur moest natuurlijk in een moeilijke context werken. De financiële situatie van de stad is dramatisch en is aanhoudend verslechterend. Door het Dexia-debacle is Charleroi 5 miljoen euro aan dividenden misgelopen. Meer bemiddelde Carolo’s vluchten in grote aantallen naar omliggende gemeenten, nieuwe inwoners behoren vaak tot de groep van de allerarmsten. Dat zorgt voor een scherpe daling van de fiscale inkomsten van de stad.
Ook de schandalen hebben gaten in de kas geslagen. Denk aan de financiële puinhoop bij het gemeentelijk bedrijf voor het grondbeheer, die gewezen schepen van Sport en toenmalig voorzitter Claude Despiegeleer heeft achtergelaten. De stad heeft een revisorkantoor in de arm moeten nemen om de rekeningen te reconstrueren. ‘Despi’ had acht jaar lang geen boekhouding bijgehouden. Bleek dat hij alles opkocht waarop hij zijn oog liet vallen – Monopoly, maar dan in het echt – en zo een miljoenenput had gegraven. In 2010 heeft de stad een gecumuleerd tekort van 27 miljoen euro moeten financieren.
Wat met de politici en de ambtenaren die in de schandalen zijn verwikkeld: hebben zij nog enige invloed in Charleroi?
Desgain: In opspraak gekomen leidinggevende ambtenaren zijn aan de kant geschoven in afwachting van een gerechtelijke uitspraak. Ook reeds veroordeelde politici zien we hier nauwelijks nog. Mensen zoals Claude Despiegeleer of Lucien Cariat hoeden zich er wel voor om in Charleroi te verschijnen. Wie zich persoonlijk heeft verrijkt, op de kap van de socialehuisvestingsmaatschappij of het gemeentelijke parkeerbedrijf, om die twee maar te noemen, die hoeft zich in de straten van Charleroi niet meer te laten zien.
Maar andere oudgedienden van het socialistische systeem in Charleroi, die wel in staat van beschuldiging zijn gesteld maar nog niet zijn veroordeeld, hebben wel degelijk nog heel wat invloed. Ga maar eens na wie er nog allemaal in de gemeenteraad zit.
Als een socialist in Charleroi zijn partij achter zich wil krijgen, heeft hij die oude garde ook nodig, anders haalt hij het niet. Dat verklaart wat eerste schepen Paul Ficheroulle (PS) is overkomen. Hij bekritiseerde openlijk de praktijken van zijn voorgangers. Dat is een van de redenen waarom zijn partij hem niet als burgemeester ad interim heeft voorgedragen.
De nieuwe dienstdoende burgemeester, Eric Massin, heeft die de steun van de oude krokodillen wel?
Desgain: Hij zegt zelf van niet (lacht), maar wij kunnen allemaal tellen. Je kunt binnen de PS van Charleroi niet zo’n hoge score achter je naam krijgen zonder de hulp van degenen die het moeras waarin Charleroi zich vandaag bevindt mee hebben gecreëerd.
Er was de voorbije bestuursperiode grote commotie over een dossier in verband met een speelplein. Waarover ging dat?
Desgain: Dat ging over een gemeentelijke onderwijzer, tegelijk directeur van een speelplein. Hij vroeg aan de ouders een extra bijdrage van 50 euro in contanten, stopte dat in een enveloppe, en schreef alles netjes op. Met dat geld organiseerde hij aanvullende activiteiten voor de kinderen en met de 300 euro die hij op het eind van de week overhield ging hij uit eten. Naast een zwarte kas bijhouden, had die man zich dus schuldig gemaakt aan misbruik van publieke goederen ter waarde van circa 300 euro.
De man zei dat hij gewoon instructies had gevolgd en alle inkomsten en uitgaven had bijgehouden in een map die hij aan zijn diensthoofd had bezorgd. Die had de map zonder te bekijken in een kast gestopt. Wie is dan verantwoordelijk, in een administratie zonder organigram? Maar goed, het stadsbestuur wilde de onderwijzer twee jaar schorsen.
Je moet weten: een geschorste gemeenteambtenaar heeft nog altijd recht op de helft van zijn salaris. Als onderwijzer werd zijn loon door de Franse Gemeenschap uitbetaald. Maar indien de stad hem zou schorsen, moest de stad de helft van zijn wedde betalen.
De man had 300 euro achterovergedrukt, maar de straf die de stad voor ogen had, zou Charleroi 50.000 euro gaan kosten. Wij hebben elkaar toen in de besloten vergadering van de gemeenteraad met open mond zitten aankijken. Dit was echt van de pot gerukt. En dus heeft de oppositie de gemeentesecretaris gevraagd wat de hoogst mogelijke sanctie was, die de stad evenwel niets zou kosten. Dat bleek drie maanden schorsing te zijn. Raadsleden uit alle partijen hebben uiteindelijk voor die tuchtmaatregel gestemd en burgemeester Viseur heeft bakzeil moeten halen. Dat heeft hem politiek verzwakt.
Paul Magnette, de nieuwe sterke man van de PS in Charleroi, moest orde op zaken stellen in de verziekte PS-federatie. Is dat hem gelukt?
Desgain: De vernieuwing van de PS in Charleroi is toch maar een dun laagje vernis gebleken. In het bestuur van de stad is er wel degelijk iets veranderd. In verband met openbare aanbestedingen, bijvoorbeeld, zal men nooit meer handelen zoals vroeger. Maar als het gaat over de manier van politiek bedrijven, dan zwaait de traditionele PS nog altijd de scepter.
Zullen PS-politici die het voorwerp zijn van gerechtelijke onderzoeken nog een rol spelen bij de komende gemeenteraadsverkiezingen?
Desgain: Dat hangt ervan af wat Paul Magnette zal beslissen. Ik ben blij dat ik niet in zijn schoenen sta. De interne vetes bij de PS hebben deugdelijk bestuur van de stad de afgelopen vijf jaar danig bemoeilijkt.
Van alle kanten weerklinkt de roep dat Magnette na de gemeenteraadsverkiezingen voor zijn stad moet kiezen. Wat vindt u ervan?
Desgain: Als Magnette bij zijn voornemen blijft om de PS-lijst aan te voeren, moet hij ook het burgemeesterschap willen aanvaarden. Dat verwachten de mensen van hem. Doet hij dat niet, dan zullen de inwoners van Charleroi zich eens te meer door hun politici verraden voelen. Maar Magnette lijkt de voorkeur te geven aan andere politieke functies.
Waarnemers voorspellen een walk-over voor de PS in oktober.
Desgain: Dat weet ik zo nog niet. Heel wat mensen zijn diep teleurgesteld over de gang van zaken de voorbije vijf jaar. Opnieuw waren er deze winter scholen die het zonder centrale verwarming moesten stellen – een verwarmingsketel vervangen duurt hier drie maanden. De netheid in de stad was ook een van de doelstellingen van dit bestuur, maar de straten liggen er nog vuiler bij dan vroeger.
Heeft huidig en mogelijk ook volgend burgemeester Eric Massin het politieke formaat om de grootste stad van Wallonië te leiden?
Desgain: Daar ben ik lang niet zeker van. Massin heeft autoritaire trekjes en wordt snel boos. Ik weet niet of je daarmee een goede ploegleider bent. Als schepen van Urbanisme zag hij de zaken ook vaak te groot. Zo breng je dossiers nooit tot een goed einde. In het kader van Phénix, het met Europees geld gefinancierde programma voor de heraanleg van het stadscentrum, heeft hij de helft van de projecten moeten aanpassen of schrappen omdat de budgetten waren overschreden.
Wat de sporadische bezoeker van Charleroi opvalt, is hoe de armoede hier op vele plaatsen van de muren spat.
Desgain: Charleroi telt 25.000 werklozen op een bevolking van 200.000. Bij de leefloontrekkers hebben we de kaap van 7000 gerond. We praten over heel grote groepen mensen. Maar vuile straten geven natuurlijk ook een armoedig beeld. Het zou volstaan om de veegmachine te herstellen om die indruk weg te nemen.
Het profiel van de gemiddelde Ecolo-kiezer is doorgaans wat meer bourgeois-bohemien dan dat van de PS-kiezer. Voor Ecolo is Charleroi allicht geen gemakkelijke stad?
Desgain: Dat klopt, met die beperking dat de groenen van Charleroi een stuk minder ‘bobo’ zijn dan die van Brussel of Waals-Brabant. (lacht) Wij worden hier met een totaal andere realiteit geconfronteerd. In vergelijking met andere Ecolo-afdelingen hebben wij veel grotere sociale bezorgdheden. Wij zetten sterk in op het herstel van het sociale weefsel in de wijken, zodat de inwoners van Charleroi, ook al hebben ze het niet breed, toch hun waardigheid kunnen behouden.
DOOR HAN RENARD / FOTO’S FRANKY VERDICKT
‘De stad heeft nog altijd geen organigram. Waardoor de ene zegt: mijn baas heeft me dit gevraagd, en de zogenaamde baas zegt: moest ik die man controleren?’
‘Deze winter waren er opnieuw scholen die het zonder centrale verwarming moesten stellen.’
