Het incident rond Holocaustontkenner Richard Williamson kost het Vaticaan zijn morele autoriteit.
Richard Williamson keert dan toch niet meteen terug in de schoot van de rooms-katholieke kerk. Enkele weken geleden hief paus Benedictus XVI de excommunicatie op die zijn voorganger twintig jaar geleden had uitgesproken over Williamson en drie medebisschoppen van de priesterbroederschap Pius X. Ze werden bisschop gewijd door de dissidente Franse kardinaal Marcel Lefebvre, die zich met zijn verzet tegen het tweede Vaticaans concilie buiten de kerk had geplaatst.
Dat hele proces staat nu weer on hold. Williamson herhaalde ondertussen in een interview enkele van zijn bekende standpunten. Dat de Holocaust zich, volgens hem, niet heeft voorgedaan. Dat er geen gaskamers waren. Dat vrouwen bijlange niet zo intelligent zijn als mannen. Dat de Amerikanen de aanslagen van elf september zelf in scène hebben gezet. En zo verder.
Er volgden dagen van verbijsterde stilte. Tot bondskanselier Angela Merkel — zelf overigens protestants – de Duitse paus streng beval om afstand te nemen van Williamson. Negationisme is in Duitsland, zoals in België, verboden en strafbaar. De reactie volgde dan nog schoorvoetend. Williamson moest zijn verklaringen intrekken en verontschuldigingen aanbieden. Van de vier Pius X-bisschoppen wordt nu ook geëist dat ze Vaticanum II accepteren. Omdat Williamson niet voetstoots tot toegevingen bereid is, schoof ook zijn eigen broederschap hem ondertussen aan de kant.
Er wordt al langer over geklaagd dat Rome niet voortbouwt op de ontwikkeling die tijdens het tweede Vaticaans concilie op gang werd getrokken. Vaticanum II ging niet alleen om een hervorming van de liturgie. Het ging ook over de dialoog met andere kerken, de verzoening met de Joden, achting voor de islam en vrijheid van godsdienst. De wereldvreemde reactie van de kring rond Benedictus op de houding van Williamson bracht het incident in herinnering met een toespraak van de paus enkele jaren geleden in Regensburg. Hij citeerde toen een middeleeuwse Byzantijnse keizer, die meende dat de profeet Mohammed de mensheid alleen slechts had gebracht. Een misverstand, zei het Vaticaan.
Een religie houdt gelovigen altijd een kader van waarden en leefregels voor. Erkenning van de Holocaust en respect voor andersdenkenden zijn een integraal deel van het christelijke gedachtegoed van de voorbije halve eeuw. De bekende theoloog Hans Küng vergelijkt Benedictus met de voormalige Amerikaanse president George W. Bush. Zoals die president zijn land op een unilaterale koers zette, isoleert deze paus zijn kerk van wat er rondom haar gebeurt.
Als hij dat wil, weet Küng, kan de paus met één pennentrek het priesterhuwelijk toelaten en accepteren dat vrouwen tot priester worden gewijd. Hij zou op die manier kunnen vermijden dat parochies leegbloeden en de kerk verder een stille dood sterft. Het is in die zin tenhemelschreiend hoe een Zwitserse wacht van kardinalen en raadgevers in Rome bereid lijkt om tweeduizend jaar geschiedenis te offeren op het altaar van de verzoening met een clubje aartsconservatieve dwarsdrijvers. Dat kost ze de morele autoriteit om anderen de les te lezen, in naam van miljoenen welmenende gelovigen.
door Hubert van Humbeeck
