Sinds het klimaatakkoord van Parijs is de klimaatopwarming wereldwijd top of mind. Van de weeromstuit dreigen we twee grotere bedreigingen voor veel diersoorten te vergeten: overbejaging en biotoopverlies.
Elk jaar publiceert de International Union for Conservation of Nature (IUCN) een update van haar Rode Lijst: een analyse van 80.000 kwetsbare dier- en plantensoorten, waarvan ongeveer een kwart met uitsterven bedreigd is. In de recentste update deed de reuzenpanda het beter dan verwacht: hij is van ‘met uitsterven bedreigd’ naar ‘kwetsbaar’ verschoven. Zijn aantal is gestegen naar ongeveer 1800. Minder goed verging het de oostelijke gorilla: hij is nu de vierde mensapensoort (van de in totaal zes) in de categorie ‘extreem met uitsterven bedreigd’ – de volgende stap zou ‘uitgestorven in het wild’ zijn. Zijn aantal is gedaald tot 4500. Vooral de oostelijke laaglandgorilla, een van zijn ondersoorten, doet het slecht: zijn aantal is in twintig jaar met 77 procent afgenomen.
In Nature wordt de vinger gelegd op een opmerkelijke tegenstrijdigheid. Enerzijds focussen we sterk op de klimaatopwarming als bedreiging voor diersoorten. Anderzijds worden veel soorten nog altijd bedreigd door de klassieke problemen: overbejaging en biotoopverlies. Overbejaging treft bijvoorbeeld de westelijke gorilla. Maar de grootste bedreiging voor de biodiversiteit blijft, met grote voorsprong, dat de mens oorspronkelijke biotopen in landbouwgrond omzet. Liefst 72 procent van de 8000 voor Nature geanalyseerde soorten lijdt daaronder. Van alle onderzochte soorten die sinds de middeleeuwen uitstierven, verdween drie vierde door menselijke exploitatie. De Sumatraanse orang-oetan is vandaag de mensaap die de grootste kans heeft om snel uit te sterven. Dat het Aziatische regenwoud massaal in palmplantages wordt omgezet, is daar niet vreemd aan. Opvallend: ‘maar’ 19 procent van de 8000 soorten staat onder druk van de klimaatopwarming.
Eind 2015 vestigde de succesvolle klimaattop van Parijs wereldwijd de aandacht op de klimaatopwarming en haar gevolgen. Dat heeft een ongewenst neveneffect: in de broodnodige strijd tegen overbejaging en biotoopverlies wordt minder geïnvesteerd. Beide reeksen factoren beïnvloeden elkaar: woud in landbouwgrond omzetten draagt rechtstreeks bij tot de globale opwarming. En veel diersoorten kreunen onder meer dan één bedreiging. Maar de boodschap van de analisten in Nature is er niet minder helder om: laat de aandacht voor de oude demonen niet verslappen.
Van alle onderzochte diersoorten die sinds de middeleeuwen uitstierven, verdween drie vierde door menselijke exploitatie.
