In de Antwerpse haven werden vorig jaar 20.000 containers met gas volgespoten tegen ongedierte. Maar volgens de vakbond komen er wel 700.000 aan die in het buitenland zijn ‘begast’. Met het oog op de gezondheidsrisico’s is in de haven nu een nieuw ‘fumigatiereglement’ van kracht geworden.
De ochtendnevel hangt nog boven de haven, maar de begassers zijn al hard aan het werk. Een vuurrood bord met een doodshoofd en de waarschuwing ‘giftig gas’ hangt aan het hek van een omheind terrein. Dit is de Fumigatiezone Centerke, in de Luithagenhaven. Eddy Williame en zijn assistent draaien in hun bestelwagen een soort butaanfles open, warmen het gas op in een oven en pompen het de afgesloten container in. Het gaat om het uiterst giftige methylbromide, dat erg gevaarlijk is voor mens en milieu. De begassers hebben een masker en handschoenen om zich te beschermen. Negen containers op rij moeten met lading en al ontsmet worden, om aantasting door insecten en parasieten te voorkomen. ‘Niets wijst erop dat er echt beestjes in zitten’, zegt Eddy Williame. ‘Maar het wordt preventief geëist als quarantainemaatregel door Australië, Nieuw-Zeeland, China en veel andere landen. Omgekeerd eist Europa hetzelfde. Daardoor is de voorbije jaren een wildgroei ontstaan. In de haven kon je op elke straathoek een container begassen. Maar sinds deze zomer is er een reglement.’
Het terrein is met een hoge omheining afgespannen en de begassing of fumigatie gebeurt op tien meter van de straat, achter een magazijn van de Katoennatie. De veiligheidsafstand is opgelegd door het nieuwe fumigatiereglement dat alleen nog begassingen op een van de erkende zones toestaat. Voor elke zone is er een opgeleide fumigatiecoördinator verantwoordelijk. Na ongeveer 24 uur moeten de containers weer ontgast worden, en tot deze zomer gebeurde dat door gewoon de deuren open te zetten, zodat het ozonvretende methylbromide in de openlucht verdween. Nu geldt er een verplichting om het gas voor 80 procent te recupereren. Daarvoor heeft Eddy Williame met zijn firma Desclean een speciale machine ontworpen: de Razem, waar hij wereldwijd het patent op heeft. ‘Wij kunnen nu tot 160 containers per dag ontgassen’, zegt Williame. ‘Maar het probleem zit hem in die vele duizenden ontsmette containers die in Antwerpen aankomen en die nooit ontgast zijn geweest.’
CHINESE MATRASSEN
In Nederland ontstond de voorbije weken enige commotie toen een partij van 1300 Chinese matrassen teruggeroepen werd omdat er nog gassen in zouden zitten. Volgens de overheidsdienst VROM zouden twintig procent van alle ingevoerde containers nog giftige restgassen bevatten, terwijl slechts één procent van de containers voorzien is van de verplichte gevarensticker. Als er nog andere chemische stoffen gemeten worden, zoals het kankerverwekkende benzeen, blijken er zelfs in dertig procent van de ingevoerde containers chemische residuen gevonden te worden. Reden voor de vakbond FNV om met een meldpunt te beginnen en voor politici om een wet te eisen die de gasvrijverklaring verplicht stelt. Een soortgelijk wetsontwerp werd al jaren geleden opgemaakt, maar bleef in de lade zitten omdat Rotterdam in dat geval een economisch nadeel in de concurrentieslag met Antwerpen zou oplopen. In afwachting van het politieke debat heeft de VROM nu alvast strengere controles op containers met ‘hoog risicoprofiel’ aangekondigd.
Het kan niet anders dan dat er ook in Antwerpen ruim twintig procent van de ingevoerde containers gifgas bevat, besluit vakbondsman Emiel Boriau van de onaf- hankelijke Nationale Unie voor Overheidsdiensten (NUOD). ‘Dat betekent minstens 700.000 containers! Daar staat bijna nooit de verplichte waarschuwing op, omdat dan een hoger vrachttarief moet worden betaald en de afhandeling meer tijd en rompslomp kost. Wij hebben al eerder onze bezorgdheid geuit voor de gezondheid van havenarbeiders en douaniers, maar ook voor magazijniers en zelfs de eindgebruiker in het binnenland. Maar we hebben nooit reactie gekregen, zeker niet van de douanetop. In Nederland heeft de douane 20 bladzijden richtlijnen voor deze problematiek, hier praktisch niets. In andere landen worden maatregelen genomen om de douaniers te beschermen, maar bij ons schuiven ze de hete aardappel liever door. Die lakse houding stellen wij aan de kaak. Het gaat om mogelijk dodelijke en kankerverwekkende stoffen.’
Volgens Emiel Boriau zijn er bij de vakbond berichten binnengekomen van Bug Busters en andere ontsmettingsfirma’s die regelmatig in het binnenland verdachte containers moeten controleren die tot gezondheidsklachten leiden. In de haven zelf, waar slechts weinig containers geopend worden, werd er eerder dit jaar door de vakbonden een incident met een begaste container aangekaart, waarbij een havenarbeider onwel was geworden. Als gevolg daarvan kwam de bevoegde sociale inspecteur Marc Hoppenbrouwers uitleg geven in het Tussenoverlegcomité van Financiën, waar hij stelde 1800 meldingen per maand (van telkens één of meer begaste containers) voor de provincie Antwerpen te ontvangen. Op die vergadering werd verwezen naar een fataal ongeval van jaren geleden. Twee bewakers, die nietsvermoedend een vergaste lading in een magazijn in de regio Antwerpen bewaakten, werden bedwelmd en kwamen om het leven, een dramatisch incident waar om verzekeringsredenen nog altijd geheimzinnig over wordt gedaan.
DE HAVENKAPITEIN
Als gevolg van de explosieve groei van het aantal begassingen (20.488 in 2006) werd door havenkapitein Patrick Decrop het initiatief genomen om, samen met alle betrokken diensten en na een studie van de veiligheidssituatie, een reglement op te stellen. Er mag nu alleen nog onder strikte voorwaarden begast worden op 21 afgesloten fumigatiezones in de haven. Kapitein Decrop: ‘De bestaande wetgeving was niet voorzien op de groei. Vroeger was er hier zelfs een begassingsplaats naast een bushokje. Er zijn zeker veel containers naar Antwerpen gekomen omdat het hier minder streng was dan in Rotterdam. Maar wij nemen nu onze verantwoordelijkheid op en hebben sinds deze zomer een duidelijk havenreglement. Bovendien is nu de recuperatie van 80 procent van het gas verplicht. Het gevolg is wel dat het aantal begassingen in de haven ineens gedaald is tot 1100 de laatste maand. Maar wat er buiten de Antwerpse haven gebeurt, weten we natuurlijk niet.’
Op het aantal containers dat in het buitenland vergast wordt en in Antwerpen ingevoerd wordt, heeft hij uiteraard minder zicht. Kapitein Decrop: ‘Als de studies van de Nederlandse overheid concluderen dat er ruim twintig procent begaste containers in Rotterdam aankomen, zal dat in Antwerpen hetzelfde zijn. Maar in heel 2006 zijn er slechts 396 bij ons aangemeld. Dus wordt een groot deel stiekem binnengebracht. Dat is dus het probleem dat mij zorgen baart. Bovendien zijn er containers die slecht gelucht worden of die zelfs na luchting gassen blijven bevatten. Zo is het mogelijk dat de bestemmeling in het binnenland een container met rieten stoelen krijgt waar nog gassen uitkomen. Er is dus wel degelijk een probleem, maar hoe los je het op? Dit is een gevolg van vrije handel en economische concurrentie.’
Veel belang hecht hij aan voorlichting en opleiding, want onwetendheid kan fataal zijn. Zelf heeft hij geen meldingen van incidenten, maar bij het havencentrum CEPA is er eerder dit jaar een havenarbeider geweest met klachten over stekende hoofdpijn na contact met een begaste container. Kapitein Decrop: ‘De firma’s hangen dat niet graag aan de grote klok en bovendien worden de meeste containers niet in de haven geopend maar op transport gezet. Begaste importcontainers, die niet als zodanig gelabeld zijn, zijn dus minder een risico voor de professionele behandelaars in de haven dan wel voor de ontvangers in het binnenland, die doses binnenkrijgen zonder dat ze het beseffen. Daarom ben ik ervoor om meer systematisch containers te gaan controleren. De theorie is nu zeer goed: als de procedures gevolgd worden en de nodige beschermingsmaatregelen worden gerespecteerd, is het risico zeer klein. Maar nu moeten we de controle in de praktijk nog opdrijven.’
OZONVRETER
Op het Centerke is de boel grondig begast en maakt Eddy Williame zich klaar om op andere plaatsen tegen het ongedierte ten strijde te trekken. Alle soorten ladingen, van tabak en meubels tot kleding en computers, moet hij ontsmetten – zeker als er hout voor de verpakking of voor het transport wordt gebruikt. Per container heeft hij gemiddeld drie kilo methylbromide nodig. Dat zou op 20.000 containers vorig jaar in de haven in totaal dus 60.000 kilo betekenen, en dat voor een gifgas dat volgens het Protocol van Montreal gebannen moest worden omdat het de ozonlaag aantast. In Nederland – waar de VROM stelt dat 70 procent van de preventieve begassingen overbodig is – zou slechts 5000 kilo methylbromide worden verbruikt. De maximale grenswaarde in Nederland bedraagt trouwens maar één milligram methylbromide per kubieke meter, en in België negentien milligram. ‘Er is geen haalbaar alternatief voor’, beweert Eddy Williame. ‘Het blijft het meest effectieve, snelst werkende en goedkoopste ontsmettingsmiddel.’
De begassers zien nog veel mogelijkheden in de toekomst. ‘Door de combinatie van de globalisering en de opwarming van de aarde zal er steeds meer behoefte zijn om zich tegen besmettingen en plagen te beschermen’, besluit Williame. ‘De veeziekte blauwtong is toch door een mug binnengebracht? En welk rampscenario wacht ons als de malariamug zich hier verspreidt?’
DOOR CHRIS DE STOOP
