Terugplooien is het gevaarlijkste van alle militaire manoeuvres. In de gewelddadige chaos die momenteel in Irak heerst, is terugtrekken voor de Amerikaanse troepen zelfs geen optie.
De Amerikaanse planners dachten de oorlog in Irak te kunnen winnen met een ruim 120.000 man sterke troepenmacht. Tegen het Amerikaanse overwicht in de lucht, waarmee de invasie van Irak een jaar geleden werd geforceerd, was toch geen Iraaks antwoord mogelijk. De bezetting kon dan weer deels worden uitbesteed aan de moderne huurlingen van grote internationale beveiligingsfirma’s en de veelal kleine contingenten vredestroepen uitgestuurd door bevriende landen. Zo dachten ze in Washington.
Toch kreeg de coalitie het normale dagelijkse leven van de Irakezen nooit georganiseerd, van een verbetering van de levensomstandigheden was zelfs geen sprake.
Ondanks het verdrijven en arresteren van Saddam Hoessein bleef de politieke en religieuze verdeeldheid onder de Irakezen toenemen. De uit ballingschap aangevoerde leiders die het nieuwe Irak moesten opbouwen, werden door de lokale sjeiks en religieuze kopstukken weggehoond, want vertegenwoordigers van het verwerpelijke Westen. Op de koop toe worden de coalitietroepen nu geconfronteerd met een nieuwe Mahdi, Moqtada al-Sadr, die in geen tijd een ongeregelde, maar zwaarbewapende sjiitische militie op de been bracht.
De opstand van het leger van Moqtada al-Sadr, die zichzelf de Mahdi noemt – zeg maar: de Messias -, kon voor de Verenigde Staten op geen ongelukkiger moment komen. Want er zijn niet alleen de komende presidentsverkiezingen. Ook in Afghanistan blijft de situatie erg precair. De plaatselijke warlords worden er voorlopig gepaaid met het oogluikend toelaten van de heroïnehandel, zo niet dreigen ze de komende verkiezingen met de wapens te verstoren. In Pakistan heeft het regime van Pervez Musharraf alle moeite om overeind te blijven. In Oezbekistan, waar de Verenigde Staten al geruime tijd ‘militaire adviseurs’ hebben, ontketenden islamitische bewegingen een moordende terreurcampagne. Iran gaat zich intussen bemoeien met de religieuze twisten in Irak.
In de andere buurlanden van Irak – Jordanië, Saudi-Arabië en de Golfstaten, die een jaar geleden de Verenigde Staten hebben gesteund – houden de lokale potentaten de adem in. Want de brand die door Moqtada al-Sadr is aangestoken, kan, na een eventueel vertrek van de coalitietroepen, in geen tijd overslaan en heel het Midden-Oosten, met zijn ontzaglijke oliereserves waar de rest van de wereld afhankelijk van is, in vuur zetten.
De gebeurtenissen in Irak zijn vergelijkbaar met de Sudanese opstand van 1881, aangestoken door Muhammad Ahmad, die zich eveneens de Mahdi noemde. Ook de taal van Moqtada al-Sadr brengt trouwens zijn 19e-eeuwse voorloper in herinnering. Beiden werpen zich op als de Mahdi, de Gezant die op het einde der tijden, als de moslims overal onderdrukt worden, zal opstaan om het werk van de profeet te voleindigen.
De frustratie die de herinnering aan Vietnam vandaag bij Amerikanen oproept, is van dezelfde orde als wat Khartoem opriep voor het Victoriaanse Engeland. Want Khartoem was de plek waar het leger van Charles Gordon, uitgestuurd om de stad te ontzetten, in 1885 door de Mahdi werd uitgemoord. Het zou tien jaar duren vooraleer de Britten Sudan opnieuw onder controle kregen. Zoveel tijd krijgen de Verenigde Staten niet.
Dat de Verenigde Naties de situatie in Irak kunnen normaliseren, valt te betwijfelen. Het financiële schandaal rond het olie-voor-voedsel-programma – waarbij de clan van Saddam Hoessein, met de hulp van Europese zakenlui en van VN-topambtenaren, ruim tien miljard dollar achteroverdrukte terwijl de rest van het land in honger en ellende leefde – werd in de Iraakse kranten breed uitgesmeerd. In New York tracht secretaris-generaal Kofi Annan het deksel op de beerput te houden. Maar in Bagdad heeft zijn organisatie intussen elk krediet verloren. Wat de Amerikanen, of ze nu George W. Bush dan wel John Kerry heten, geen andere keuze laat dan in Irak te blijven.
rik van cauwelaert
De Verenigde Naties hebben in Bagdad alle krediet verloren.
