DE LUIS IN DE PELS

© BELGAIMAGE

Vanuit het oosten van Duitsland is een staatsgreep geïnitieerd. Met het grote geld van een fabrikant van energiedrankjes wil RB Leipzig doorstoten naar de top van de Bundesliga. Over een gebrek aan traditie en een overschot aan miljoenen.

Het gebeurde nota bene op het eigen feest. RB Leipzig was halverwege mei net gepromoveerd naar de Bundesliga, op het marktplein in Leipzig leefden duizenden supporters zich uit in drank en dans en op het podium verscheen de Berlijnse cultband Silly. De stemming zat er goed in. Totdat bleek dat zangeres Anna Loos zich had gehuld in een shirt van tweedeBundesligaclub Union Berlin. De drummer droeg een tenue van Dynamo Dresden, de toetsenist had een shirt van Hansa Rostock over de schouders en een man in FC Magdeburgoutfit tokkelde op de basgitaar. Niet RB Leipzig en de glorierijke toekomst werden geëerd, maar de geschiedenis van het Oost-Duitse clubvoetbal. Het duurde maar even of Silly werd van het podium gefloten.

Waar de voetballers van RB Leipzig gaan en staan, stuiten ze op hoon en spot. Recent nog werd er tijdens het bekerduel bij Dynamo Dresden een afgehakte stierenkop naar het speelveld geworpen. RB Leipzig is de steen des aanstoots van het Duitse voetbal en het venijn schuilt vooral in die twee letters: RB. In de officiële verenigingsnaam staan die voor het gekunstelde RasenBallsport. In werkelijkheid weet iedereen dat ze Red Bull vertegenwoordigen, de Oostenrijkse gigant in energiedrankjes, die zich sinds een paar jaar ook over het voetbal in Leipzig ontfermt. RB Leipzig heeft dan ook vooral een oorsprongsdeficit. Het werd niet pakweg 120 jaar geleden door sigaren rokende mannen opgericht in de smoezelige gelagkamer van een buurtcafé. RB Leipzig ontstond in 2009 in een klinische marketingvergadering van een multinational. En dat schuurt.

Want RB Leipzig wordt vooral beschouwd als een glad marketinginstrument, bedoeld om ons energiedrankjes en een lifestyle op te dringen. De voetbalclub uit de voormalige DDR geldt als het zinnebeeld van het gekochte succes. In 2009 nam Red Bull immers de licentie over van SSV Markranstädt, dat destijds uitkwam op het vijfde niveau. Ruim honderd miljoen aan investeringen en vier promoties later is RB Leipzig een Bundesligaclub. Eentje die arm is aan traditie en rijk aan geld. Een plastic club, volgens de vooroordelen. Een vereniging zonder verenigingsleven. Geen hart, geen ziel, geen fancultuur, alleen een verguld omhulsel.

Het is niet voor niets dat Borussia Dortmund, volks- en traditieclub par excellence, onlangs voor de historische eerste wedstrijd van RB Leipzig in de Bundesliga weigerde mee te werken aan een gezamenlijke supporterssjaal, en dat de ultra’s van Borussia het duel in Leipzig boycotten. Het is tegelijkertijd ook een discussie die gevoerd wordt vanuit een dubbele moraal. Tenslotte was het Borussia Dortmund dat in 2000 als enige Duitse club naar de beurs ging en zich overgaf aan vreemd kapitaal. En een andere zogenaamde Traditionsverein als HSV wordt eigenlijk overeind gehouden door de miljoenen van investeerder Klaus-Michael Kühne. En betaalt het voetbalinstituut Schalke 04 zijn dure huishouding niet met de Russische roebels van Gazprom?

FORMULE 1

Behoudens Bayern München is er momenteel geen club in Duitsland die zo polariseert als de nieuwe rijken uit Saksen. In de tweede Bundesliga schoten vorig seizoen de kijkcijfers bij Sky de lucht in als RasenBallwedstrijden live werden uitgezonden. Bij het televisievolk speelde antipathie een voorname rol, want veel voetbalfans beschouwen een overwinning op RB Leipzig als een overwinning op de in hun ogen almaar toenemende commercialisering van het voetbal. In 2005, toen Red Bulleigenaar Dietrich Mateschitz zich meldde in de formule 1 door de racestal van Jaguar over te nemen, was het hetzelfde liedje. De Red Bulls reden eerst een paar jaar anoniem mee en eenmaal op sterkte werd het veld van achteruit opgerold. Langzaam maar zeker. Van 2010 tot en met 2013 werd Red Bull vier keer wereldkampioen en hadden Ferrari en McLaren – de dinosauriërs van de formule 1 – het nakijken.

Die ambitie is er nu ook in de Bundesliga. Wedijveren met het establishment uit München, Dortmund en Hamburg. De Oostenrijker Mateschitz is mateloos eerzuchtig. Het eenvoudige erbij zijn en alleen maar meedoen, is voor hem onvoldoende. Hij is het vleesgeworden alles of niets. Met een geschat vermogen van twaalf miljard euro heeft hij geld genoeg om blind bij de meest succesvolle clubs van de wereld in te stappen en de roem te kopen, zoals de sjeiks in Engeland en Parijs deden. Maar dat is niet zijn stijl. ‘Onze chef wil de bergtop zelf beklimmen’, klonk het eens in de commandocentrale van Red Bull in het Oostenrijkse Fuschl am See.

Daarbij kan Mateschitz rücksichtslos te werk gaan als de zaken niet gaan zoals hij wil. Kijk alleen maar hoe Daniil Kvyat dit seizoen al na een paar grand prixs werd vervangen door Max Verstappen. Tegelijkertijd hecht Mateschitz ook bij RB Leipzig sterk aan duurzaamheid en ontwikkeling. Niet voor niets heeft de club voor 35 miljoen euro een ultramoderne jeugdacademie laten bouwen die op termijn een van de beste van Duitsland moet worden. Niet voor niets werden de U-17 en de U-19 in 2015 kampioen van de Bundesliga noord-oost. En natuurlijk is het gemakkelijk als je voor vijftien miljoen euro de centrale middenvelder Naby Keïta kunt kopen en voor hetzelfde bedrag de alom begeerde rechterspits Oliver Burke kunt aantrekken. Maar de aankopen geschiedden wel vanuit een weloverwogen filosofie: geen van de tien nieuwe spelers die RB Leipzig afgelopen zomer aantrok, was ouder dan 24 jaar. En met een gemiddelde leeftijd van 23,5 jaar heeft de club de jongste selectie van de Bundesliga.

HOGESNELHEIDSVOETBAL

Het leitmotiv in Leipzig is helder: liever jonge voetballers die openstaan voor vernieuwing dan gearriveerde vedetten die opgesloten zitten in roestige patronen. De twintigjarige Lukas Klostermann, bijvoorbeeld, maakte onlangs furore op de Olympische Spelen in Brazilië, maar was een anonieme rechtsback van VfL Bochum toen hij in de zomer van 2014 door RB Leipzig werd gekocht. Klostermann verpersoonlijkt de kenmerken die RB Leipzig in voetballers zoekt: winnaarsmentaliteit en een grote bereidheid om snel beter te worden. Bovendien wil RB Leipzig – volgens eigen zeggen – hogesnelheidsvoetbal spelen met een vroege pressing en een razendsnelle omschakeling. Die energievretende spelwijze vraagt óók om jonge voetballers, want die herstellen sneller, zo is het Leipziger gedachtegoed.

Die filosofie wordt sinds 2012 bewaakt door sportdirecteur Ralf Rangnick. Als voetballer schopte de 58-jarige het niet verder dan de amateurs, als trainer van onder meer Hannover 96, VfB Stuttgart, Schalke 04 en 1899 Hoffenheim verwierf hij de bijnaam ‘Voetbalprofessor’. In Hoffenheim, een dorp met 3200 inwoners, bouwde Rangnick eerder met geschonken geld een club op van scratch. Tussen 2006 en 2008 leidde hij Hoffenheim met de miljoenen van softwaremiljardair Dietmar Hopp van het derde niveau naar de Bundesliga. Net als nu stuitte Rangnick ook toen op de kritiek dat hij leiding gaf aan een genetisch gemanipuleerde club, zonder noemenswaardige geschiedenis. En net als nu in Leipzig haalde hij ook destijds haast achteloos de schouders op. ‘Traditie is het houvast van mensen die geen toekomstvisie hebben.’

Rangnick heeft niet alleen oog voor processen en structuren, maar ook voor talent. Hij overtuigde Oliver Burke ervan voor het Duitse avontuur te kiezen in plaats van geïnteresseerde Engelse instituten als Liverpool, Sunderland en Tottenham. Hij haalde Joshua Kimmich in 2013 naar Leipzig nadat deze niet mee had mogen doen in het tweede elftal van VfB Stuttgart omdat er te veel spelers waren zoals hij. Nu is Kimmich basisspeler bij Bayern München en de Duitse nationale ploeg. En veelzeggend is ook het verhaal van die scoutingtrip in Brazilië die Rangnick in 1994 maakte als jeugdtrainer van VfB Stuttgart. In een wedstrijd van Cruzeiro had Rangnick een zeventienjarige spits met een beugel twee goals en twee assists zien maken. Het talent moest zes miljoen dollar kosten en opgewonden belde Rangnick met Dieter Hoeness, de toenmalige manager van VfB Stuttgart. ‘Desnoods beroof je een bank, maar deze jongen móéten we kopen.’ Hoeness deed niets en een paar weken later werd Ronaldo Luiz Nazário de Lima gekocht door PSV.

WITTE VLEK

En nu moet Rangnick meehelpen om het topvoetbal terug te brengen naar het oosten van Duitsland. De laatste club uit de voormalige DDR die in de Bundesliga speelde, was Energie Cottbus, nota bene in 2009, het oprichtingsjaar van RB Leipzig. Het idee van Mateschitz om de licentie van een vijfdeklasser in de periferie van Leipzig over te nemen was derhalve ook politiek uiterst geraffineerd. Twintig jaar na de hereniging was het oosten van Duitsland immers in weinig andere domeinen zo’n achtergebleven gebied als in voetbal. Tegelijkertijd heerst er in Leipzig en omstreken van oudsher een diepgewortelde liefde voor voetbal. In Leipzig werd de Duitse voetbalbond DFB opgericht en werd in 1903 ook de eerste kampioen van Duitsland gevierd. En als er in het Zentralstadion – de tegenwoordige Red Bull Arena – DDR-interlands werden gespeeld, kwamen daar steevast meer dan honderdduizend toeschouwers op af.

Bovendien wordt ook de stad zelf een weelderige toekomstpotentie toegedicht. Zo wees een onderzoek een jaar geleden uit dat Leipzig tot de snelst groeiende steden van Duitsland behoort. München is te duur, de Hamburgse scene wordt als verouderd ervaren en het hoofdstadeffect van Berlijn lijkt uitgewerkt. Maar Leipzig is booming en hip. Vijf jaar geleden leefde 25 procent van de huishoudens nog rond de armoedegrens. Maar alleen al in 2014 kreeg de universiteitsstad er 35.000 nieuwe inwoners bij. Onder hen studenten en creatieve geesten, maar ook veel jonge gezinnen. Ze worden gelokt door lage woonlasten en goede banen bij gerenommeerde werkgevers als Porsche, DHL en BMW, die de afgelopen jaren in Leipzig grote vestigingen openden.

De club in opbouw en de groeiende stad hebben elkaar inmiddels gevonden in een innige samenzwering. Bij veel traditionele voetbalclubs was er eerst de liefde en kwam daarna pas het geld. Bij RB Leipzig was er eerst het geld en moet de liefde met de tijd ontstaan. Dat gaat redelijk snel, zo blijkt. In de tweede Bundesliga trok RB Leipzig vorig seizoen al gemiddeld 30.000 toeschouwers, beduidend meer dan gekende traditieclubs als 1860 München en Kaiserslautern. En bij het Bundesligadebuut tegen Borussia Dortmund was de Red Bull Arena met 42.959 enthousiastelingen helemaal uitverkocht.

Succes maakt nu eenmaal sexy. In de weken na de entree in de Bundesliga zei Leipzigs burgemeester Heiko Rosenthal het al: ‘RB Leipzig is een sportieve en economische vertegenwoordiger van deze stad en dus een belangrijke bouwsteen van het nieuwe Leipzig.’ Best opmerkelijk, want Rosenthal is prominent lid van Die Linke, een politieke partij die fel gekant is tegen het kapitalisme. De voetbalclub die de rest van Duitsland verdeelt, is in de eigen omgeving verbindend. RB Leipzig stilt de honger van een regio naar betekenis en zorgt voor identiteit. Die van erbij horen en ertoe doen.

UITDAGER

Zo is vanuit het oosten van Duitsland een staatsgreep in het voetbal op gang gebracht. Want dat moet het uiteindelijk worden. Een greep naar de macht. De weg ernaartoe is hard, beseft Rangnick. ‘Deze club stuit op weerstanden. Wij moeten elke week dertig procent meer brengen dan onze tegenstander.’ Zo ziet RB Leipzig zich graag: als luis in de pels van de gevestigde orde. Dit seizoen wil de club zich op een onbezorgde manier vroegtijdig veilig spelen, volgend jaar is een plek in de middenmoot de doelstelling en in het derde Bundesligajaar wil RB Leipzig serieus gaan meedoen om Europees voetbal. Dan ook moet er een hypermodern stadion met 70.000 plaatsen zijn verrezen, slechts 5000 minder dan de Allianz Arena van Bayern München.

En daarna? Alles is mogelijk, niets is uitgesloten. Ook titels niet. De financiële mogelijkheden, de infrastructuur en de wil zijn er. Samen voeden die componenten een intrigerende vraag. Lukt het RB Leipzig om een consequente uitdager van clubs als Bayern München en Borussia Dortmund te worden? In Duitsland wordt immers al geruime tijd gejammerd over het eenzijdige en saaie competitieverloop. Bayern München stak in de afgelopen vier jaar met kop en schouders boven de rest uit en de Beierse machtsbasis wordt almaar steviger gestut. Voor een normale club met een normale bedrijfsvoering is die achterstand nooit meer in te halen. Wellicht dat een abnormale club met een abnormale huishouding misschien nog in de buurt komt. Zoals RB Leipzig.

DOOR PETER WEKKING – FOTO’S BELGAIMAGE

Meedoen is voor Dietrich Mateschitz onvoldoende. Hij is het vleesgeworden alles of niets.

‘Traditie is het houvast van mensen die geen toekomstvisie hebben.’ – RALF RANGNICK

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content