De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Muys, de hysterie rond de dood van Lady Diana heeft de hele week hoogtij gevierd, met een apotheose voor de begrafenis.
PAUL MUYS : Het is een ironische speling van het lot dat precies in die week Moeder Teresa overlijdt, met wie Diana zowel punten van overeenkomst als van groot verschil had. Bij het Diana-verhaal val je van de ene verbazing in de andere. In Engeland ontstond zowaar een gretig aangewakkerde volkswoede tegen de koninklijke familie, omdat die te weinig emotie zou getoond hebben. Voor hetzelfde geld had men kunnen zeggen : laat die mensen de rouw op hun manier verwerken, en de twee kinderen afschermen binnen Balmoral Castle. Dat low profile is begrijpelijk, maar de massa wenste het anders.
Ik heb in een krant de vergelijking gelezen tussen de vlieger en de staart van de monarchie. De staart bestaat uit de verstarde traditie, het protocol en de adellijke verankering. En de vlieger uit het publieke optreden waarin Lady Di zo uitblonk. Al is ze die rol pas ten volle gaan spelen na haar scheiding. Ze had toen haar handen vrij, en kon zich inlaten met thema’s die ze als lid van de koninklijke familie absoluut aan de politiek moest overlaten. Haar humanitaire acties, met de ruime mediabelangstelling errond, kunnen voor een deel beschouwd worden als een provocatie van de koninklijke familie. Die lag toch al achterop bij Diana, want in de hele commotie rond haar scheiding van prins Charles heeft het publiek fanatiek haar kant gekozen. Op oppervlakkige grondslagen trouwens, want op basis waarvan kan een buitenstaander in zoiets partij kiezen ?
De berichtgeving in de pers was overdadig.
MUYS : Het was een overtreffende trap waarbij zowel in binnen- als buitenland ook de zogenaamd serieuze pers haar duit in het zakje heeft gedaan. Zelfs The Independent blokletterde dat de monarchie wankelde. Als die inderdaad wankelt, zal het wel om andere redenen zijn. Er gaat een groter gevaar uit van de nu uitgestelde referenda in Schotland en Wales, waarvan de afloop verre van duidelijk is. Het was niet toevallig dat prins Charles een Schotse kilt droeg, toen hij een kijkje ging nemen bij één van de vele bloemenhuldes.
Was de uitgebreide aandacht voor de begrafenis niet even voyeuristisch als wat de zo beschimpte tabloids doorgaans brengen ?
MUYS : Honderdvijftig camera’s was wel erg veel. En het parcours werd met vier kilometer verlengd om iedereen de kans te geven de lijkkist te zien. Dat getuigt van een morbide en bevreemdende hysterie. Het moet iets te maken hebben met de grauwheid van het bestaan van velen, en met de misleidende illusies die televisie en fotografie wekken. Innemend, charmant, queen of hearts ; die cliché’s worden er door iedereen en bij iedereen ingepompt. Ik weet niet of Diana innemend en charmant was. Ze gedroeg zich zo voor de camera’s, maar mogen we daar alstublieft nog doorheen kijken ? Met sommige nieuwsitems zitten we blijkbaar in een straatje waarin redelijke argumentatie zinloos is.
Is de belangrijkste vaststelling van de voorbije week niet dat Diana ook na haar dood pure commercie is ?
MUYS : De sensationele oplage van de zo verguisde dagbladen doet dat vermoeden, en de kijkcijfers wijzen in dezelfde richting. In eigen land was die week toevallig de eerste van de ons opgedrongen nieuwsoorlog tussen VTM en BRTN, waarop jammer genoeg ook de betere pers de nadruk legde. Dus wil de ene niet onderdoen voor de andere, wat het niveau niet ten goede komt. De manier waarop bepaalde kranten vorige week de strijd tussen de beide journaals hebben belicht en meteen beslecht na nauwelijks twee dagen ! is illustratief voor het probleem waarmee de media op dit moment kampen. Er is absoluut geen tijd meer voor enige reflectie. Vorige zondag werden we er gedurende uren van overtuigd dat de achtervolgende paparazzi Diana, niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk, de dood hadden ingejaagd. Een dag later was het plotseling de chauffeur, die 196 reed en dronken was. Weer een dag later bleek die snelheid heel wat lager te zijn geweest, wat niet belette dat er op donderdag nog een talkshow over gehouden werd. En zo raast het maar door. Durf nu toch eens vijf minuten wachten, vooraleer een mening te vormen en uit te roepen.
Al te vaak worden op basis van ongecontroleerde of onjuiste feiten conclusies getrokken en emoties gecreëerd. De druk om vooral niet onder te doen voor de concurrentie, wordt altijd maar opgevoerd. Als verkoops- of kijkcijfers prioritair zijn, krijg je deze situatie. Met nefaste gevolgen. Want in de plaats van duidelijkheid te scheppen, verspreid je misverstanden en doe je aan simplificatie. In de plaats van informatie breng je desinformatie. Ik vind dat een verontrustend fenomeen.
In het binnenland zorgde de mercuriale van procureur-generaal Eliane Liekendael voor opwinding.
MUYS : Dat was een ander voorbeeld van hoe een betoog uiteen wordt gescheurd in een paar oneliners. Wie de moeite wou doen om die toespraak een beetje beter te lezen, kon vaststellen dat de toon gemodereerd was. Maar die moeite is in het journaal, en in sommige kranten, niet gedaan. ?Oorlog met de Commissie-Verwilghen,? dat was de teneur. Ik heb geen speciale sympathieën voor mevrouw Liekendael of voor de gerechtelijke overheid, maar als ze al niet meer mag waarschuwen of vragen stellen, is het ver gekomen. Die paar uit hun verband gerukte zinnen werden meteen voorgelegd aan politici en deskundigen, die zich ook verplicht zagen om sterk uit de hoek te komen, en voor iemand kan slikken, zitten we middenin een polemiek die aan de essentie voorbijgaat.
Liekendael sprak over het gevaar van parallelle justitie in een parlementaire onderzoekscommissie. Terecht ?
MUYS : Ze mag daar zeker voor waarschuwen, want het voorbeeld van Transnuklear heeft bewezen dat er wel degelijk een gevaar schuilt in onderzoekscommissies. Verwilghen repliceert dat hij elke getuige vooraf uitdrukkelijk heeft gezegd dat hij of zij zwijgrecht kon inroepen, maar dan onderschat hij de impact van zijn commissie. Door de manier waarop er ondervraagd werd, en door de aanwezigheid van de camera’s, was er van dat recht niet veel sprake. Wat zou er gezegd zijn als mevrouw Doutrèwe tijdens haar verhoor zwijgrecht had ingeroepen ? Het verschil tussen getuige en beschuldigde was in de Commissie-Dutroux soms klein. En door beelden, woorden en toon deden de media de kijker, zonder dat die het goed besefte, partij kiezen. Doutrèwe, om bij dat voorbeeld te blijven, werd afgeschilderd als de kille vrouw die geen enkel begrip had voor de familie van de slachtoffers. Dat is mogelijk, maar ik wil het liever door feiten bevestigd zien dan door insinuaties.
Binnenkort gaat de onderzoekscommissie-Cools aan de slag. Wat verwacht u daarvan ?
MUYS : Ik vrees dat die in een nog uitzichtlozer kluwen terecht zal komen. Ik wil zeker het werk van de Commissie-Dutroux niet minimaliseren, want ze heeft scherp aangetoond wat er mis loopt in gerechtelijke en politionele onderzoeken. Met als gevolg dat men bezig is om essentiële zaken, zoals de politiestructuur, te veranderen. Maar of de commissie iets bereikt in het onderzoek naar mogelijke bescherming, lijkt twijfelachtiger. Wat wordt dat dan met de zaak-Cools ? Waarmee heeft men Cools niet in verband gebracht, wie is er niet als verdachte opgevoerd of opgesloten ? Moeten die allemaal hun zeg komen doen in het parlement ? Dat is niet denkbaar. Tot nu toe is niet gebleken dat in de zaak-Cools politie of gerecht manifeste fouten of slordigheden hebben begaan. Wat wil die commissie dan onderzoeken ? Het financiële gesjoemel ontwarren ? De moord op Cools oplossen ? Dan wens ik ze veel succes. En hoop ik dat de leden de waarschuwing van mevrouw Liekendael hebben gehoord.
Vanuit Toscane mogen we het rapport van de Rwanda-commissie verwachten.
MUYS : Ik zie dat wazig aflopen. Het antwoord op het werk van de Rwanda-commissie is al gegeven door de minister van Buitenlandse Zaken. Namelijk dat we dat soort acties, zeker in landen waarmee we koloniale banden hebben, niet meer zullen ondernemen. Het enthousiasme dat aanvankelijk oplaaide rond de parlementaire onderzoekscommissies, moet na al die maanden een beetje getemperd worden. Professor Suy heeft het in deze rubriek terecht onderstreept : die commissies leiden de aandacht af van het feit dat het parlement zijn eigenlijke werk niet doet. De regering heeft alle initiatieven in handen en doet wat ze wil. Van een diepgaand parlementair debat, over welk thema ook, is geen sprake. Met enige afstand bekeken, kan je de vraag stellen waarom dat rapport-Verwilghen unaniem is goedgekeurd door het parlement, terwijl bij tal van concrete punten blijkt dat de meningen van de verschillende fracties fel uiteen lopen. Maar niemand durfde toen een afwijkende stem laten horen, alweer onder druk van de media. Uitzondering gemaakt ere wie ere toekomt voor premier Dehaene. Die heeft van in het begin gewaarschuwd tegen al te overhaaste conclusies en verwachtingen, maar is ondertussen wel aan de hervormingen aan het werken.
Minister van Begroting Herman Van Rompuy heeft aangekondigd dat vanaf het aanslagjaar ’99 de belastingschalen opnieuw geïndexeerd worden.
MUYS : Hij had even goed kunnen zeggen dat ze tot ’99 niet geïndexeerd worden. Het blijkt bovendien te gaan over een Koninklijk Besluit van december vorig jaar. Ook hier dus de vraag : waarom trekt men dit bericht niet wat beter na, vooraleer het met veel gedruis in de headlines te gooien ? Van Rompuy maakt de mensen blij met een dode mus. We zijn, met een paar Scandinavische staten, het zwaarst belaste land ter wereld. En wij Belgen hebben daarbij het onbehaaglijke gevoel dat onze belastingen lang niet zo adequaat gebruikt worden als in Scandinavië. Bekijk de toestand van onze justitie, onze wegen, onze scholen, onze verloederde steden…
Dat is onder meer een gevolg van het wafelijzerunitarisme van vroeger, dat nu een wafelijzerfederalisme geworden is. Waarin de twee gemeenschappen mekaar vliegen proberen af te vangen en overstelpt zijn met beleidsorganen die zichzelf niet te kort doen, als we de salarisregeling zien die de Vlaamse regering voor zichzelf op het oog had. Ik maak graag het woord van de Britse ambassadeur in Brussel tot het mijne : als we de zevenenveertig Belgische ministers en hun kabinetsleden extrapoleren naar China, zouden daar zeventigduizend ministers en twee miljoen kabinetsleden zijn. Is die overvloed aan regeringen en parlementen wel een verantwoorde manier om het land te besturen ? Het is nooit aan een plebisciet onderworpen, maar zorgt er ondertussen wel voor dat elke loontrekkende kapot gebombardeerd wordt door de fiscus.
Gelukkig kan het BBP worden opgetrokken met een schatting van het zwart werk.
MUYS : Dat lijkt fel op boerenbedrog. Het is in de eerste plaats nodig dat alle EU-landen dezelfde normen hanteren voor de bepaling van het BBP. Als daar een schatting van het zwart werk bij komt, wat links en rechts al het geval is, doen België en Italië met hun enorme zwartwerkcircuits een goede zaak. De Nationale Bank schat dat het zwart werk ongeveer tien procent bedraagt van het huidige BBP. Dat is enorm. Voor België is deze truc niet eens nodig, want we zijn al binnen de EMU-norm, tenminste wat het begrotingstekort betreft. Ik hoop dat men naar aanleiding hiervan een grondige discussie lanceert over het zwart circuit, en goed beseft waarom het er gekomen is. Dat circuit maakt het vele mensen mogelijk om zaken aan te kopen of te laten uitvoeren, die ze anders niet kunnen betalen. Dat gegeven is een ernstig debat waard, want het bewijst dat er met ons taxatiesysteem iets fundamenteel mis is.
Koen Meulenaere
