De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Eyskens, in het Vlaams parlement is het tot een rel gekomen over de verlaging van successierechten voor bepaalde samenwonenden.
MARK EYSKENS : Ik ben het niet eens met dat voorstel van decreet. De erfenisrechten zijn maar één aspect van een veel omvangrijker fiscaal probleem van discriminatie. Bijvoorbeeld dat gehuwden met twee inkomens meer belasting betalen dan niet-gehuwden. Als het de bedoeling is de discriminaties weg te werken, moet men ze allemaal wegwerken. Afgezien daarvan vind ik dat het huwelijk moet worden geprivilegieerd, omdat het de beste instelling is om het gezin te laten gedijen. Men wil aan samenwonenden dezelfde rechten geven als aan gehuwden, maar men moet ook oog hebben voor de plichten, onder meer om aan kinderen een stabiele basis te geven. Ik schrik als ik merk hoe in steeds meer gezinnen de kinderen niet langer dezelfde ouders hebben, en vaak worden rondgestrooid van het gezin van de moeder naar een totaal ander gezin van de vader. Ik meen dat dit traumatiserend is en onvoldoende ter sprake komt in de discussie over de belangen van het kind, die in deze periode wordt gevoerd. De onstabiele gezinsstructuur is trouwens de oorzaak van de helft van de armoede in ons land.
De CVP-fractie in het Vlaams parlement is boos over de wisselmeerderheid rond het SP-voorstel.
EYSKENS : Ik ben niet tegen een wisselmeerderheid. Behalve wanneer de regering van een bepaald voorstel of ontwerp een regeringszaak maakt. Want als er in dat geval een wisselmeerderheid wordt gevormd, valt de coalitie uiteen. Maar voor de rest moet men het parlement vrij laten. We zijn te veel in onze schutterskuilen ingegraven, waardoor elke flexibiliteit over partijgrenzen heen onmogelijk wordt gemaakt. Vorige week is dit thema behandeld in Panorama, maar helaas op een tendentieuze manier. Er is niets gezegd over het werk in de commissies, en de specifieke werking van ons politiek systeem is niet uitgelegd. De belangrijkste onderhandelingen geschieden bij het opstellen van het regeerakkoord, waarover in Kamer en Senaat een meerderheid wordt gevormd. Het uitvoeren van dat akkoord is essentieel voor de efficiëntie van een democratie. Kort na de oorlog werden geen regeerakkoorden opgesteld. De koning benoemde ’s morgens een formateur, die overtuigde per telefoon een twaalftal kandidaat-ministers die ’s namiddags de eed aflegden en aan de slag gingen. Er zijn in die tijd regeringen geweest die het precies drie dagen hebben volgehouden. Dat was een periode van zeer grote regeringsonstabiliteit.
Professor Dewachter stelt voor om de kiezer in een tweede ronde de keuze te bieden tussen twee kandidaat-premiers en hun regering.
EYSKENS : Dan verander je onze staatsvorm en kom je tot een republikeins systeem. Met het prestige van die persoonlijke uitverkiezing, wordt de premier in feite een president. Dat is te verdedigen, maar dan wis je de monarchie in grote mate uit, wat in ons land geen onbelangrijke ingreep is. Ik ben geen voorstander van dit idee. In Israël is vorig jaar voor het eerst de premier rechtstreeks verkozen, en we zien de gevolgen. Netanyahu heeft tijdens zijn campagne de extremisten allerlei beloften moeten doen, en moet die nu nakomen. Daardoor is het vredesproces volledig gedwarsboomd. Dat fenomeen zou zich, in andere dossiers, ook bij ons voordoen.
Ons huidige kiessysteem leidt tot een al te grote macht voor de partijleiding.
EYSKENS : We moeten in België nadenken over andere formules. Bijvoorbeeld een kiesdrempel invoeren, zoals in Duitsland, waarbij te kleine partijen niet in het parlement komen. En het gewicht van de lijststem moet verzwakt worden. Een goed idee lijkt mij om aan iedereen niet één, maar meerdere stemmen te geven. Twintig of vijftig, voor elke kiezer evenveel. Dat vereist wel dat de stemmingen elektronisch georganiseerd worden. Je laat de kiezer toe zijn vijftig stemmen te spreiden over meerdere partijen, zodat hij de intensiteit van zijn voorkeur tot uiting kan brengen. Nu, met één stem, is het alles of niets. Je stemt voor één kandidaat, waardoor je impliciet de anderen afkeurt. Computermodellen tonen bovendien aan dat een pluraal kiesstelsel tot duidelijke meerderheden leidt.
Het gevaar is dat de ongeïnteresseerde kiezer zijn vijftig stemmen uit gemakzucht aan dezelfde geeft.
EYSKENS : Daarom zou ik de opkomstplicht afschaffen. Aan het einde van de twintigste eeuw zijn we voldoende geëvolueerd om te stellen dat wie niet geïnteresseerd is in de politiek, er ook niet mee hoeft over te beslissen als hij dat niet wil. Dat reduceert het gevaar op al te fantaisistische stemmen, die het normale democratische spel verstoren.
Volgende week wordt de eerste ronde gehouden in de voorzittersverkiezing bij de VLD. Doet zo een rechtstreekse verkiezing door de leden een partij niet meer kwaad dan goed ?
EYSKENS : Het is een publicitaire stunt, die ook de andere partijen in de ban houdt. Voor de interne eendracht lijkt het niet bevorderlijk, zeker niet met een zo grote polarisatie als die tussen Herman De Croo en Guy Verhofstadt, die twee vormen van liberalisme vertegenwoordigen. De campagne van De Croo is een beetje low profile, maar voor een buitenstaander, die ik gelukkig ben, is het moeilijk in te schatten hoe de mensen in de plaatselijke afdelingen reageren. Verhofstadt geniet van een enorme mediabelangstelling, mede dankzij zijn strategisch uitgebrachte boek. Al biedt dat niet veel nieuwe wijn, en dan nog in een paar opgelapte zakken. Hij wordt zelfs openlijk gesteund door De Morgen, wat een averechts effect kan hebben.
In het binnenland blijven de sociale conflicten bij Renault en Forges de Clabecq voortwoekeren. Lionel Jospin heeft beloofd dat hij de sluiting van Renault-Vilvoorde zou herbekijken.
EYSKENS : Jospin zal aan die hele zaak niets veranderen. Hij zal een gespreksronde organiseren, en de conclusie zal zijn dat Vilvoorde dicht moet of het hele Renault-concern gaat naar de haaien. Gezien het overaanbod moet de capaciteit verminderd worden, de cijfers zijn de cijfers. Ik zie Jospin nog niet Vilvoorde open houden om dan twee of drie afdelingen in Frankrijk te moeten sluiten.
De vervroegde Franse verkiezingen zijn een zware vergissing van president Chirac geweest.
EYSKENS : Laten we zeggen : van zijn raadgevers, want Chirac zelf heeft lang getwijfeld. Ik was er niet van overtuigd dat het nodig was om het parlement nu te ontbinden. De verkiezingen hadden moeten plaatsvinden in ’98, met de druk van het toegangsexamen voor de EMU, maar die is er nu ook geweest. Chirac geeft niet de indruk een erg handig president te zijn. Zijn interventie in de kiescampagne was krampachtig en zeer partijdig. Dat brengt hem in een moeilijke positie voor de komende cohabitation. Hoe kan hij een regering maken met Jospin, die hij vorige week zo heeft bestreden ? Ik vrees dat Chirac zwaar beschadigd uit deze episode komt en dat voor het eerst in de geschiedenis van de Vijfde Republiek de president, die een zo grote grondwettelijke macht heeft, de facto ondergeschikt zal worden aan de regering. En de vijftien procent van het Front National is ook verontrustend. Al zou het al te machiavellistische stemadvies van Le Pen zich in de toekomst tegen hem kunnen keren.
Overal in Europa komen de sociaal-democraten terug in de regering.
EYSKENS : De normale cyclus. De jaren van Thatcher en Reagan zijn voorbij. Het is weer tijd voor een paar correcties. Al moet mij van het hart dat men rond de Britse verkiezingen de cijfergegevens niet altijd objectief heeft behandeld. De economische situatie in Groot-Brittannië is onder Margaret Thatcher spectaculair verbeterd, ook inzake werkgelegenheid èn inzake armoede. Wat men ook bewere, onder Thatcher is Engeland niet verarmd. Maar de rijken zijn er wel meer op vooruit gegaan dan de armen. De kloof is vergroot. Het is een fundamentele keuze voor de 21ste eeuw : kiezen we een samenleving met meer rijkdom maar ook meer ongelijkheid ? Of met minder ongelijkheid maar ook minder rijkdom ?
Zullen die sociaal-democratische regeringen de Intergouvernementele Conferentie van Amsterdam een andere richting uit sturen ?
EYSKENS : Neen. Want de programma’s van de huidige sociaal-democraten à laTony Blair zouden twintig jaar geleden als uiterst rechts bestempeld zijn. Er is een kolossale verrechtsing van links, onder meer omdat de druk van internationalisering en globalisering van de economieën zo groot wordt dat ideologieën uiteindelijk niet veel meer vermogen. Dat is een ernstig probleem voor de toekomst waarover men moet nadenken. De mens moet de stuurman blijven van zijn eigen samenleving. Maar die wordt steeds meer een cybernetische machine.
Verwacht niet te veel van het Verdrag van Amsterdam. Premier Dehaene heeft terecht gezegd dat je in een verdrag geen werkgelegenheid kan garanderen. Men zal het sociaal protocol integreren, maar daar staat bitter weinig in. Alleen dat overleg moet worden gepleegd tussen patroons en vakbonden. Verder krijgen we een paar placebo-verklaringen over de noodzaak om de werkgelegenheid te bevorderen, misschien een paar kleine institutionele ingrepen, en daarmee zal de kous af zijn. Hopelijk slaagt men erin om het Akkoord van Schengen in het Verdrag op te nemen.
In Congo is Laurent Kabila ingezworen als president. Hij heeft ondertussen politieke activiteiten verboden en een paar betogingen laten uiteenschieten.
EYSKENS : Al wie zo enthousiast was over de ommekeer in Zaïre, komt bedrogen uit. Kabila grijpt de macht, in de volle betekenis van het woord, en gedraagt zich zeer dictatoriaal. In de Kivu-provincie hebben de rebellen van de Alliantie honderd twintig mensen dood geschoten. We hebben indertijd de ontwikkelingssamenwerking met Mobutu op de helling gezet omwille van dertig tot veertig doden op de campus van Lubumbashi. Dit is erger, nietwaar. De vraag is of we met Kabila niet van de regen in de drop komen. En er blijft het immense probleem van de Rwandese vluchtelingen. België moet zich inschakelen in de humanitaire hulp voor die mensen. Ik zou betreuren indien ons leger zich te snel volledig terugtrekt. In het kader van de Verenigde Naties zouden onze soldaten, samen met de Amerikaanse en Franse collega’s die in Brazzaville aanwezig zijn, de vluchtelingenstroom kunnen kanaliseren en terugbrengen naar Rwanda. Dat is een urgente zaak en meteen een credibiliteitstest voor Kabila.
Intussen regeert Kabila met een alliantie waarvan de soliditeit nog moet blijken, gesteund door een samenraapsel van buitenlandse soldaten.
EYSKENS : Het is niet moeilijk om Zaïre te veroveren, hoe groot dat land ook is. Dat doe je met vijfhonderd goed bewapende manschappen en twee helikopters. Kabila is de moderne versie van Cortes indertijd in Mexico. Een heel ander probleem is om dat land te besturen. Sommigen voorspellen dat Kabila toch verplicht zal zijn om samen te werken met de oppositie rond Etienne Tshisekedi en het mozaïek van kleinere partijen. Anderen beweren dat hij een radicale dictatuur op marxistisch-leninistische leest zal doorvoeren. Hij gebruikt die terminologie al, organiseert omscholingscursussen en vaardigt kledingvoorschriften uit. De Zaïrese bevolking zal dat niet nemen. Die heeft te veel westerse invloeden gekend. De eerste doden zijn al gevallen in de Kivu, en ik sluit bloedige opstootjes in Kinshasa niet uit. Reden te meer om de buitenlandse troepen aan de overkant van de Zaïre-stroom te houden.
Koen Meulenaere
